Հայաստանը եզակի դեպք է, արտակարգ երկիր

«Կոնգրես» հյուրանոցում հուլիսի 5-ին Գլոբալացման և տարածաշրջանային համագործակցության վերլուծական կենտրոնը Ֆրիդրիխ Նաումանի հիմնադրամի ու ՆԱՏՕ-ի հանրային կապերի դեպարտամենտի աջակցությամբ հրավիրել էր «ՆԱՏՕ-ն Վարշավայից Բրյուսել՝ մարդկային անվտանգության և անվտանգության ոլորտի բարեփոխումները Հայաստանում» թեմայով կոնֆերանս՝ ՆԱՏՕ-ի երկրների դեսպանների, Վրաստանում ՆԱՏՕ-ի գրասենյակի ղեկավարի տեղակալ Ռոսարիա Պուգլիսիի, փորձագետների, Հայաստանում ազգային փոքրամասնությունների ներկայացուցիչների մասնակցությամբ: Դատելով «Պիկասո» սրահի մարդաշատությունից՝ թեման հետաքրքրություն է վայելում:
Նախքան կոնֆերանսը՝ Գլոբալացման և տարածաշրջանային համագործակցության վերլուծական կենտրոնի ղեկավար ՍՏԵՓԱՆ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԻՆ հարցրի.

-«Մարդկային անվտանգության և անվտանգության ոլորտի բարեփոխումները Հայաստանում» թեման եթե Վարշավայից Բրյուսել ամփոփենք, քայլեր արե՞լ ենք, թե՞ մեր ավանդական փոխլրացման ճանապարհով ենք գնում:
-Փոխլրացման քաղաքականությանն անցնելը կամ այդ քաղաքականությունն ուժեղացնելը շատ կարևոր է: Անցած տարի քառօրյա պատերազմը ցույց տվեց, որ սխալ է հույս դնել մեկ համակարգի կամ մեկ երկրի վրա: Բոլորի հետ պետք է աշխատել: Փոխլրացման քաղաքականությունը շատ ակտուալ է դարձյալ: Առաջին հերթին պետք է հույսդ դնես քո ուժերի վրա, երկրորդ՝ գործակցես միջազգային կառույցների և տարբեր պետությունների հետ: Մենք մեր անվտանգության ապագան կապեցինք միայն Ռուսաստանի ու ՀԱՊԿ-ի հետ, և ժամանակը ցույց տվեց, որ փոխլրացումն անհրաժեշտ է: Այդ պատճառով ես համարում եմ, որ ՆԱՏՕ-ի հետ մեր համագործակցությունը շատ օգտակար է և կարևոր է, որ փոխլրացնող է: Ծրագրերը, որոնք իրականացվում են ՆԱՏՕ-ի հետ՝ տեղեկատվական կապի ուժեղացում բանակում, հասարակության վերահսկողություն բանակում, չեն հակասում ոչնչի:
-ՆԱՏՕ-ի հետ մեր համագործակցությունը միայն քաղաքակա՞ն բաղադրիչով է, թե՞ կա նաև ռազմականը:
-Կա նաև ռազմականը, օրինակ, խաղաղապահ ուժերը, որ մասնակցում են Աֆղանստանում ու Կոսովոյում խաղաղապահ առաքելությանը, ՆԱՏՕ-ի հետ համագործակցության շրջանակներում է: Քաղաքական մասը հիմնականում բարեփոխումներին է վերաբերում, եթե բանակդ ավելի ժամանակակից ես դարձնում, թիվը չփոխելով, կարող ես ավելի շատ հարցեր լուծել: Ինչ անում է ՆԱՏՕ-ն, մյուսները չեն անում, ԱԳԳԾ-ի շրջանակներում՝ կոռուպցիայի դեմ պայքար, օրենսդրության բարելավում: Դա շատ կարևոր աշխատանք է, որ ուժեղացնում է մեր անվտանգությունը և խոցելի չի դարձնում մեկ համակարգի հետ կապվելու պատճառով: Եթե դու կենտրոնանում ես մեկ համակարգի վրա, այդ համակարգը կարող է քեզ չաջակցել, վերադարձը դիվերսիֆիկացիային շատ կարևոր է:
-Ջեյմս Ապաթուրայը վերջերս ասաց, որ ՆԱՏՕ-ն Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությանը չի խառնվում, դա Մինսկի խմբի գործն է: Կարծո՞ւմ եք, որ այդ հայտարարությունն արդեն իսկ զսպող նշանակություն ունի:
-ՆԱՏՕ-ի դիրքորոշումը ԼՂ հարցում շատ դրական է՝ նրանք ասում են՝ կա Մինսկի խումբ ու մենք հավատում ենք գործընթացներին, որ կատարվում են ՄԽ շրջանակներում: Մինսկի խումբը ասում է, որ հարցը պետք է լուծվի՝ հարգելով երեք սկզբունքները, և ՆԱՏՕ-ն համաձայն է: Ալյանսը կոնկրետ կոնֆլիկտներով չի զբաղվում, բայց միանշանակ ունի զսպիչ գործոնի դեր:

Բացելով կոնֆերանսը՝ Ստեփան Գրիգորյանը նշեց, որ վերջին հինգ տարիներին ՆԱՏՕ-ի հետ համագործակցության խնդիրների վերաբերյալ քննարկումներ լինում են և՛ Երևանում, և՛ Երևանից դուրս՝ նպատակ ունենալով ժողովրդին տեղեկացնելու ալյանսի հետ Հայաստանի համագործակցության արդյունքների մասին, մասնավորապես անվտանգության ոլորտում: Նա ընդգծեց, որ դիվերսիֆիկացիան անվտանգությունը միայն ամրապնդում է՝ «Հետո ուրիշներից չնեղանանք, որ մեզ դեմառդեմ մենակ թողեցին թշնամու հետ»:
Հարավային Կովկասում «Հանուն ազատության» Ֆրիդրիխ Նաումանի հիմնադրամի ներկայացուցիչ Շամիլ Շուգաևը կարևորեց տարածաշրջանում համագործակցությունը տարբեր գործընկերների հետ, որ կամուրջ են դառնում արժեքների ու սկզբունքների փոխանցման համար:
Վրաստանում ՆԱՏՕ-ի գրասենյակի ղեկավարի տեղակալ Ռոսարիա Պուգլիսին պատմեց գրասենյակի վերջին միջոցառումների մասին, որոնք պատկերացում են տալիս ՆԱՏՕ-ի և Հայաստանի զարգացող փոխհարաբերությունների մասին: Նա այն կարծիքին է, որ Հայաստանը կարողանում է հաջողությամբ համատեղել ՆԱՏՕ-ի հետ ակտիվ համագործակցությունը ՀԱՊԿ-ին անդամակցության հետ: Հայաստանի և ՆԱՏՕ-ի բարեկամական հարաբերությունները շարունակում են զարգանալ, եթե Հայաստանը ցանկանում է բարեկարգել իր անվտանգային համակարգը, պետք է համագործակցի ՆԱՏՕ-ի հետ: Ռոսարիա Պուգլիսին աննախադեպ որակեց, որ Հայաստանն անդամակցում է ռազմաքաղաքական մի դաշինքի՝ ՀԱՊԿ-ին, և հաջողությամբ համագործակցում մեկ այլ դաշինքի՝ ՆԱՏՕ-ի հետ: «ՆԱՏՕ-ում գնահատում են դա՝ հասկանալով, որ փոքր երկրի համար հեշտ չէ»: «Հայաստանը եզակի դեպք է, արտակարգ երկիր»՝ եզրափակեց նա՝ վստահեցնելով, որ ՆԱՏՕ-ն կողմ է համագործակցության զարգացմանը:
«Գլոբալ և տարածաշրջանային մարտահրավերներ՝ ՆԱՏՕ-ի հետ Հայաստանի համագործակցության կարևորությունը» թեման բացեց Հայաստանում Գերմանիայի դեսպան Մաթիաս Քիսլերը: Նա անդրադարձավ ներքին և արտաքին մարտահրավերներին, որոնք նման են և Գերմանիայում, և Հայաստանում, և ԵՄ երկրներում: Դեսպանը պատմեց 50-60-ականների Գերմանիայի մասին, որտեղ ի հայտ եկավ համազգեստով քաղաքացին, որ զինված ուժերը չդառնան պետություն պետության մեջ: Այդ գաղափարի կիրառումը Գերմանիայում իրեն արդարացրել է: «Հայաստանի մարտահրավերները մի քիչ այլ են, ես չէ, որ պիտի բացատրեմ»,- ասաց դեսպանը: Նա շեշտեց, որ Վարշավայի գագաթնաժողովը կարևոր էր` հստակեցվեցին դիրքորոշումներն ու մոտեցումները, մասնավորապես, ՌԴ-ի նկատմամբ: ՆԱՏՕ-ն ցանկանում է համագործակցել ՌԴ-ի հետ և սպառնալիք չէ Ռուսաստանի համար: Անդրադառնալով ՆԱՏՕ-Հայաստան հարաբերություններին, Մաթիաս Քիսլերն ասաց, որ ՆԱՏՕ-ն ունի և կարող է ավելի կարևոր դեր ունենալ զինված ուժերի արդիականացման հարցում. «ՆԱՏՕ-ն հուսալի գործընկեր է, ընդհանուր նպատակն է խաղաղություն ու անվտանգություն ապահովելը: ՆԱՏՕ-ն առաջարկում է համագործակցություն, չի պարտադրում: Հայաստանի հետ մեր համագործակցությունը խիստ թափանցիկ է: ՀՀ զինված ուժերի կատարելագործման, բարեփոխման ուղղությամբ բավական աշխատանք արդեն արված է»: Շնորհակալություն հայտնելով Ստեփան Գրիգորյանին, որ կոնֆերանսին մասնակցում են տարբեր երկրների դեսպաններ, Գերմանիայի դեսպանը ցանկություն հայտնեց, որ հաջորդ քննարկմանը մասնակցի ՌԴ դեսպանը՝ հասկանալու համար ՌԴ-ի վերաբերմունքը` ՀՀ-ՆԱՏՕ համագործակցությանը: Մաթիաս Քիսլերը հավարտ ելույթի շեշտեց, որ ՆԱՏՕ-ն երբեք երրորդ երկրի դեմ չի համագործակցում:

Հայաստանում Լեհաստանի դեսպան Եժի Մարեկ Նովակովսկին, նշելով, որ ՆԱՏՕ-ն ի վիճակի է ֆիզիկապես և ռազմական ճանապարհով պաշտպանելու անդամ պետությունների անվտանգությունը, կարևորեց ՆԱՏՕ-ի արևելյան թևի ուժեղացումը, որտեղ գործընկերներից է Հայաստանը: Պարոն Նովակովսկին, նայելով ժամացույցին, ասաց, որ մի քանի ժամից ԱՄՆ նախագահը ժամանելու է Վարշավա՝ Լեհաստանից սկսելով այցը Եվրոպա, և հավելեց. «Ես վստահ եմ, որ Թրամփը չի սիրում Լեհաստանը, բայց այցը Վարշավայից սկսելը հստակ ուղերձ է»: Իսկ ուղերձը ՆԱՏՕ-ի արևելյան թևի ուժեղացումն է: Լեհաստանի դեսպանը հստակ ասաց. «ՆԱՏՕ-ն ՌԴ-ի դեմ ուղղված չէ, ուղղված է մեր ներքին պաշտպանական կարողությունների ամրապնդմանը, կայունության և անվտանգության ապահովմանը»: Նշելով, որ նույնքան կարևոր է ՆԱՏՕ-ի սահմանների շուրջ անվտանգության ապահովումը, նա հիշեցրեց, որ Հարավային Կովկասը շատ մոտ է ՆԱՏՕ-ի սահմաններին և դա միայն ՆԱՏՕ-ի անդամ Թուրքիայի պատճառով չէ՝ շատ կարևոր է համագործակցությունը Հայաստանի և այն գործընկերների հետ, որ համամիտ են կառույցի տեսակետներին: «ՆԱՏՕ-ն քաղաքական կառույց է, որ ունի ռազմական բաղադրիչ»՝ գնահատականը, ըստ դեսպանի, չափազանց լավատեսական էր: ՈՒկրաինական իրադարձությունները ցույց տվեցին, որ այդ փուլն ավարտվել է: Վարշավայի գագաթնաժողովը կարևոր էր՝ ՆԱՏՕ-ն վերադարձավ իր նախկին պաշտպանական բաղադրիչին, ավանդական ՆԱՏՕ-ին, որ ուղղված է զսպմանը և պաշտպանությանը:
Տարածաշրջանային հետազոտությունների կենտրոնի ղեկավար Ռիչարդ Կիրակոսյանը ՆԱՏՕ-Հայաստան համագործակցության երեք կարևոր գործոն առանձնացրեց: Առաջինը փորձի փոխանակումն է:

«Երբ նայում ենք Հայաստան-ՆԱՏՕ հարաբերություններին՝ առաջինը փորձի փոխանակումն է, Հայաստանի ունակությունը՝ պատրաստվել գալիք սպառնալիքներին ու մարտահրավերներին։ Կարևոր են հայկական զինված ուժերի արդիականացումը և պրոֆեսիոնալացումը։ Ի տարբերություն իր հարևանների՝ Հայաստանն առաջարկում է ավելի կանխատեսելի, կայուն և պրոֆեսիոնալ զինուժ»,- նշեց նա։ Երկրորդ գործոնը նոր հնարավորություններին է վերաբերում: Հայաստանի առջև բացվող առաջին հնարավորությունը քաղաքացիական վերահսկողության կարևորությունն է խորհրդարանական կառավարման համակարգի անցնող Հայաստանի համար։ «Ի տարբերություն հետխորհրդային շատ պետությունների՝ Հայաստանը տպավորիչ և կայուն հարաբերություններ ունի քաղաքականության և զինուժի միջև, զինուժը չի խառնվում քաղաքականությանը։ Այս իմաստով մեծ առավելություններ ունենք մեր հարևանների նկատմամբ։ Երկրորդ կարևորությունն ինստիտուցիոնալ պատասխանատվությունները զարգացնելու հնարավորությունն է: Եվ վերջապես, նոր հնարավորություններ են բացվում Հայաստանի առջև, ինչը թույլ է տալիս նվազեցնել մեկ գործընկերոջից գերկախվածության մեջ լինելու ռիսկերը»,- ասաց փորձագետը։

Հայաստան-ՆԱՏՕ հարաբերությունների երրորդ գործոնը Հայաստանի զարգացումն է՝ «Հայաստանն անվտանգության սպառող չէ, այլ դարձել է նպաստ բերող տարածաշրջանային և համաշխարհային անվտանգությանը։ Դա են վկայում տարբեր երկրներում տեղակայված մեր խաղաղապահ ուժերը։ Հայաստանը՝ որպես ՆԱՏՕ-ի վստահելի գործընկեր, նշանակալի հնարավորություններ է ընձեռում ՆԱՏՕ-ի մանդատն ու առաքելությունն ամրացնելու հարցում։ Այս իմաստով՝ մենք պետք է խորացնենք գիտելիքները ՆԱՏՕ-Հայաստան հարաբերությունների մասին, և իրատեսական ակնկալիքներ ունենանք ՆԱՏՕ-ից։ Առաջին հերթին՝ մենք ՆԱՏՕ-ի գործընկերն ենք, ոչ թե անդամը»,- ընդգծեց Ռիչարդ Կիրակոսյանը։

Նա ևս անդրադարձավ ՀՀ-ՆԱՏՕ-ՌԴ եռանկյունուն, նշելով, որ Հայաստան-ՆԱՏՕ հարաբերությունների խորացումը Հայաստանում հակառուսական ջանքեր չեն: Հայաստանը ԵԱՏՄ, ՀԱՊԿ անդամ լինելով՝ եզակի օրինակ է, որ ՆԱՏՕ-Ռուսաստան մրցակցությունը չի կարող Հայաստանը մեկուսացնել: «Մենք մեր սպառազինությունը ստանում ենք Ռուսաստանից, իսկ արժեքներն ու փորձառությունը՝ ՆԱՏՕ-ից, մենք երկուսի կարիքն էլ ունենք»,- եզրափակեց Ռիչարդ Կիրակոսյանը:
Հայկական ատլանտյան ասոցիացիայի գործադիր նախագահ Թևան Պողոսյանը անդրադարձավ 68 տարեկան ՆԱՏՕ-ի տրանսֆորմացիաներին և փորձեց գտնել Հայաստանի տեղը: Նա շեշտեց, որ ցանկացած կազմակերպություն պարբերաբար պետք է իր ներքին կազմակերպական խնդիրները վերանայի: Մասնավորապես՝ ՆԱՏՕ-ի անդամ Թուրքիան ունի իր յուրահատուկ հարաբերությունները ՆԱՏՕ-ի գործընկեր մի քանի երկրների հետ: Թևան Պողոսյանը հիշեցրեց, որ Թուրքիան վետո դրեց Ավստրիային վերաբերող մի հարցի վրա, որից տուժեցին մյուս երկրները, նաև՝ Հայաստանը՝ մասնակցելու ՆԱՏՕ-ի կրթական ծրագրերին: «Սա գլոբալ և տարածաշրջանային մարտահրավեր չէ՞»,- հարցրեց Թևան Պողոսյանը: Նա հիշեցրեց և ԵԱՀԿ երևանյան գրասենյակի փակումը Ադրբեջանի ձեռքով, և ԵԽԽՎ վերջին սկանդալը, երբ մի երկրի վարքագծի պատճառով, կոռուպցիոն գայթակղությունների հետևանքով ամբողջ կազմակերպության արժեքային համակարգն է հայտնվում կասկածի տակ և կազմակերպությունը ստիպված է լինում իր կանոնակարգը փոխել՝ վարկաբեկված նախագահին հեռացնելու: Թևան Պողոսյանը շեշտեց, որ մարտահրավերները կան և կա համատեղ աշխատելու ցանկություն, բայց կարողանո՞ւմ ենք դիմակայել մարտահրավերներին զարգացման համար: Նա կոչ արեց ՆԱՏՕ-ին ուշադրություն դարձնել՝ ինչ է կատարվում իր ներսում՝ կկարողանա՞ ՆԱՏՕ-ն սանձել Թուրքիայի բռնապետություն դառնալու ձգտումը: «Հայաստան-ՆԱՏՕ համագործակցության դաշտում արժեքների խնդիրը պետք է կարողանանք առաջ բերել»,- եզրափակեց խոսքը Թևան Պողոսյանը և հիշեցրեց, որ ՀՀ-ԵՄ ասոցացման համաձայնագրի առաջին տեքստում կար մի նախադասություն, որ հետո հանվեց. «ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրները ճանաչում են Հայաստանի եվրոպական հավակնությունները դառնալ ԵՄ անդամ»: Մենք ունեցել ենք մեր պատմության մեջ այդ նախադասությունը՝ հաստատված ու կնքված, իսկ եթե համեմատենք ՆԱՏՕ-ի ու ԵՄ անդամների ցանկը, տարբերություն չենք գտնի և անհասկանալի է, թե ինչու էին հետո նրանք Հայաստանի եվրոպական հավակնություններին վերջակետ ուզում դնել»:

Նիստի երկրորդ մասում՝ «Մարդկային անվտանգություն և անվտանգության ոլորտի բարեփոխումները Հայաստանում՝ ՆԱՏՕ-Հայաստան համագործակցության համատեքստում» ելույթ ունեցան Մեծ Բրիտանիայի դեսպան Ջուդիթ Ֆարնուորթը, ԱԺ պատգամավոր Արտակ Զեյնալյանը, Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակի ղեկավար Արթուր Սաքունցը, Ընդդեմ կանանց նկատմամբ բռնության կոալիցիայի համակարգող Զարուհի Հովհաննիսյանը:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հ. Գ. Կոնֆերանսը երկարատև էր ու բազմաթեմա, եղավ և հարց ու պատասխան, որ վարեց ՀԱԿ-ի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի ղեկավար Վլադիմիր Կարապետյանը: Միով բանիվ՝ ՆԱՏՕ-ի նկատմամբ հետաքրքրությունը Հայաստանում փաստ է, որ միայն լրագրողները չեն արձանագրում: Անվտանգության դիվերսիֆիկացիան լրջագույն խնդիր է, որտեղ բոլոր հնարավորությունները պետք է օգտագործել: Արևմտյան վեկտորը Հայաստանի համար մնում է հիմնաթեմա: «ԵՄ դռները Հայաստանի առջև բաց են, ԵՄ-ն պատրաստ է Հայաստանի հետ Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագրի ստորագրմանը»,- ասաց Լեհաստանի դեսպան Եժի Մարեկ Նովակովսկին: «Մենք սպասում ենք համաձայնագրի ստորագրմանը և, ինչպես ասել է Հայաստանում ԵՄ պատվիրակության ղեկավար Պյոտր Սվիտալսկին, մենք հայ գործընկերների կողմից հստակ քայլեր ենք ակնկալում: Մենք ոչ թե խոստումներ, այլ հստակ քայլեր ենք ակնկալում»: Հարցին՝ ի՞նչ կլինի, եթե համաձայնագիրը չստորագրվի, դեսպանը պատասխանեց. «Իհարկե, կշարունակենք Հայաստանի հետ երկխոսությունը, սակայն երկխոսության տարբեր մակարդակներ կան: Կա բարեկամական երկխոսություն, սովորական երկխոսություն, սառը երկխոսություն: Մենք հայ-եվրոպական լուրջ երկխոսության շատ մեծ հույսեր ունենք: Դա կախված է երկու կողմերից` ներառյալ մեր համաձայնությունների լիակատար իրականացումը»:
Սառը երկխոսությունը անցել ենք, սովորականից վերաճել ենք, մնում է լուրջ երկխոսությունը: Նոյեմբերը սարերի հետևում չէ:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ