Ինչո՞ւ Ալիևը հոկտեմբերը դարձրեց ապրիլ

Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը նախագահական արտահերթ ընտրություններ է նշանակել` հոկտեմբերից ապրիլ տեղափոխելով քվեարկության օրը: Փորձագետների կարծիքով` նա կրճատում է մրցակիցների նախընտրական ժամանակը: Ալիևն իրավունք ունի արտահերթ ընտրություններ նշանակել 2016-ի հանրաքվեից հետո, որ Ադրբեջանի ընդդիմությունը գնահատեց ավտորիտար վարչակարգն ամրացնելու փորձ: Հանրաքվեի արդյունքներով նաև երկարացվեց նախագահի պաշտոնավարման ժամկետը` 5-ի փոխարեն 7 տարի: 14 տարի նախագահած Իլհամ Ալիևը նորից է մասնակցելու ընտրություններին: Անցած շաբաթ իշխող «Ենի Ազերբայջան» կուսակցությունը նրան առաջադրեց նախագահի թեկնածու: Նախագահական հավակնություններ ունեն «Մուսավաթի» նախկին նախագահ Իսա Ղամբարն ու Ադրբեջանի ժողովրդական ճակատի նախագահ Ալի Քերիմլին: Իսա Ղամբարն ընտրությունների օրվա տեղափոխումը կապում է վատացող տնտեսական իրավիճակի հետ, որ սկսվեց նավթի գնանկումից 3 տարի առաջ: «Իշխանությունները հասկանում են, որ ճգնաժամը ուժեղանում է և տարեվերջին հասարակության դժգոհությունը կմեծանա, միաժամանակ` ընտրախավի բողոքական տրամադրությունը»` ասել է Իսա Ղամբարը: Ալի Քերիմլին կարծում է, որ Ալիևը ցանկանում է կրճատել իր մրցակիցների ընտրություններին պատրաստվելու ժամկետը: Պատգամավոր Զահիդ Օրուջն ընդդիմադիրների կասկածները ցրում է: Նա կարծում է, որ տնտեսությունը կապ չունի: «Վերջին հանրաքվեն փոփոխություններ կատարեց Սահմանադրության մեջ և 2025-ին խորհրդարանական ու նախագահական ընտրությունների ժամկետը համընկնում էր: Ես կարծում եմ, որ որոշումը ճիշտ է»` ասում է Օրուջը։ Նրա խոսքով` որոշումը չի ազդի մյուս թեկնածուների շանսերի վրա. «Եթե ինչ-որ ուժեր 25 տարում չեն կարողացել պատրաստվել, մի քանի ամիսը ոչինչ չի փոխի»: Նրա հետ համաձայն չէ Ընտրությունների մշտադիտարկման և ժողովրդավարության ուսուցման կենտրոնի տնօրեն Անար Մամեդլին. «Մեր հասարակությունը պատրաստ չէ այդպիսի ընտրությունների և հնարավոր է` իշխանությունները հենց դա են հաշվի առնում արագ ընտրություններ անցկացնելով: Մենք շատ ենք զբաղվել ընտրությունների մշտադիտարկումով, մեկ տարի առաջ բոլորն իմանում են` լավ, թե վատ են քաղաքական կուսակցությունները նախապատրաստվել մայրաքաղաքում, շրջաններում, իսկ հիմա երկու ամսում դա ֆիզիկապես անհնար է»: Նա կարծում է, որ ժամանակի կտրուկ կրճատումը կարող է դժվարացնել միջազգային դիտորդական խմբերի աշխատանքը` նրանք կարող են չհասցնել մանդատ ստանալ: ԿԸՀ-ում ասել են, որ որոշումն իրենց համար նորություն էր:

BBC

Հ.Գ. Փաստորեն, երբ Ստրասբուրգում հունվարի 24-ին նախագահ Սերժ Սարգսյանը հռետորական հարց էր տալիս, թե ինչու՞ է Ադրբեջանն ուզում ունենալ այն ամենը, ինչ Հայաստանն ունի, մարգարեանում էր ևս մեկ հարցում` Ալիևն ուզեց, որ Ադրբեջանն էլ ապրիլին նոր նախագահ ունենա: Մնում էր միայն` ընտրությունները նշանակել ոչ թե ապրիլի 11-ին, այլ 9-ին` հանուն հավասարության: Որքան անայլընտրանքային է ՌԴ նախագահի մարտի 18-ի ընտրությունը, նույնքան` Ալիևի վերընտրությունը:

Ի՞նչ կարող է կատարվել այդ կես տարում, որ Ալիևը փորձում է իրադարձություններից առաջ անցնել: Տարբեր ընդդիմադիրներ տարբեր հայտարարություններ կարող են անել, բայց իրական քաղաքականության մեջ եթե Ալիևն ընտրությունները ոչ թե կես տարով առաջ բերեր, այլ` հետաձգեր, որևէ թեկնածուի շանս չէր ավելանալու տոտալիտար երկրում: Սոցիալ-տնտեսական հարցերով ընդվզումը նա ցանկացած պահի կարող է ճնշել և հպարտ հայտարարել, որ Ադրբեջանը տարածաշրջանի ամենաժողովրդավարական երկիրն է: Բացահայտորեն նավթային դրախտի դարաշրջանն ավարտվել է, նավթն այլևս դոլար չի դառնում` Ալիևի ցանկացած ծավալներով: 2003-ից հետո առաջին անգամ ընտրությունները համակարգային ու տնտեսական ճգնաժամի շրջանում են: Ժողովրդին ոչ ոք խաղացող չի համարում և նրա կարծիքը հաշվի չի առնում: Դժգոհությունն Ալիևից էլիտայի ներսում է: Նրանք փող են կորցնում, ազդեցություն ու իշխանություն: Ալի Քերիմլին չափազանց մեծարում է ընդդիմությանը, երբ ասում է, որ 45 տարի իշխող դինաստիայի գործող ներկայացուցիչը վախենում է արդար և թափանցիկ ընտրություններ պահանջող ընդդիմությունից, որ իբր մինչև հոկտեմբեր ընտրությունների կեղծման դեմ պայքարի մարտավարություն է հայտնագործելու: Ոչինչ էլ չի հայտնագործելու: Նրանք խաղից դուրս են: Խնդիրը իրար հետևից սնանկացող բանկերն են, ինչի պատճառով Ադրբեջանը հայտնվում է այլ պետությունների ազդեցության տակ: Ալիևին պետք է օր առաջ իր էլիտային հանգստացնել, որ իշխանությունը ամուր է ու իր ձեռքում է լինելու ևս 7 տարի: Բաքվի համար արդեն հակառակ նշանով է գործով Թուրքիայի «փոքր եղբայր» լինելու ռազմավարությունը: Թուրքիան ԵՄ-ից հետո հարաբերությունները լարում է ԱՄՆ-ի ու ՆԱՏՕ-ի հետ` մեղքերի թողության համար Հռոմի պապին հանդիպած Էրդողանի առաջ դռները հերթով փակվում են: Ինքնաբերաբար փակվելով և Բաքվի առաջ: Կես տարին չափազանց մեծ ժամանակ է, որ ակնառու է դարձնելու այդ վիճակը: Մերձավոր Արևելքի իրադարձությունների ընթացքը չի կարող չազդել Հարավային Կովկասի վրա` Ալիևը հասկանում է, որ օր առաջ պետք է վերահաստատի նախագահի կարգավիճակը` ոչ իբրև նախագահի թեկնածու, այլ գործող նախագահ դիմակայելով հնարավոր բացասական զարգացումներին: Հայտնի չէ` ինչ պայմաններով կավարտվի Թուրքիայի հարձակումը Աֆրինի վրա, մինչև ու՞ր կվատանան թուրք-ամերիկյան հարաբերությունները, ի՞նչ կկատարվի ռուս-թուրքական հարաբերությունների հետ:

Փորձագետները չեն բացառում, որ հայ-թուրքական արձանագրությունների վավերացումից Անկարայի հրաժարվելը կարող է հանգեցնել ԱՄՆ-ի կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչմանը: Իսկ դա թուլացնում է Բաքվի դիրքերը: Վատ են հարաբերությունները և Եվրոպայի հետ` Ադրբեջանը կարող է հեռացվել ԵԽԽՎ-ից` ՄԻԵԴ որոշումները չկատարելու պատճառով: Նախագահ ընտրվելուց հետո Ալիևը կարող է մեծահոգաբար ազատ արձակել Իլգար Մամեդովին, ում համարում են նրա իրական մրցակիցը: Ալիևն իրեն ապահովում է միջկլանային գզվռտոցից ու ֆորս մաժորներից:

Պարզ է նաև, որ նվազագույնը 4 տարի ղարաբաղյան հիմնահարցի շուրջ բանակցությունները վարելու են Իլհամ Ալիևն ու Սերժ Սարգսյանը, և պետք չէ Ալիևի որոշումը կապել Լեռնային Ղարաբաղի հարցի հետ` նա փրկում է ոչ թե Ադրբեջանը, այլ իր իշխանությունը:

Նախագահական ընտրությունների ժամկետի փոփոխությանը դիմեց և Միխեիլ Սաակաշվիլին ու հաղթեց իր երկրորդ ժամկետը ստանալով, բայց դա նրան չօգնեց իր կուսակցության ձեռքում պահել իշխանությունը: Վրաստանն ու Ադրբեջանը համեմատելը ճիշտ չէ` ժողովրդավարության մակարդակում, բայց նախագահների որոշումների հիմքում նույն հաշվարկներն են` օր առաջ ամրացնել իշխանությունը, երբ հողը ոտքի տակ սկսում է երերալ:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ