Կների՞ Ասադն Էրդողանին

Թուրքիայի ընդդիմադիր Ժողովրդահանրապետական կուսակցության նախագահ Քեմալ Քիլիչդարօղլուն իշխանություններին կոչ է արել «անհապաղ վերականգնել Սիրիայի կառավարության հետ կապերը` այդ երկրում խաղաղության ու կայունության համար, երաշխավորել Սիրիայի տարածքային ամբողջականությունը ու դադարեցնել արյունահեղությունը»: Նա հայտարարել է, որ «այդ խնդրի լուծման տեղը Թուրքիայի խորհրդարանն է»: Մինչ այդ Քիլիչդարօղլուն` աջակցելով Սիրիայի հյուսիսում թուրք զինվորականների «Ձիթենու ճյուղ» ռազմական գործողությանը, հայտարարել էր, որ Անկարան պետք է գործողությունը պաշտնապես վերաորակի` պաշտպանականի փոխարեն ազատագրականի և հրաժարվի Սիրիայի ազատ բանակին աջակցելուց, որ ձգտում է նախագահ Բաշար Ասադի պաշտոնանկությանը: Նրա կարծիքով` «թուրք զինվորականների հաղթանակները վերագրվում են Սիրիայի ազատ բանակին»: Առաջարկված տրամաբանությամբ` Անկարան, Սիրիայի տարածքային ամբողջականության սկզբունքը պահպանելով, կարող է Դամասկոսի հետ երկխոսություն սկսել: Հարցը, թե այդ դեպքում ումի՞ց է Թուրքիան «ազատագրում» Սիրիան, ունի մեկ պատասխան` ԻՊ-ի մնացած և դեռ զինուժը պահպանած ջոկատներից: Առաջին հայացքից կարող է թվալ, որ Քիլիչդարօղլու տեսակետը որոշ չափով համահունչ է Վաշինգտոնի տեսակետին, որ կոչ է անում Անկարային ուժերը Սիրիայում կենտրոնացնել ԻՊ-ի դեմ պայքարում, ոչ թե սիրիացի քրդերի, որոնց ամերիկացիները աջակցում են, իսկ թուրքերը համարում են գլխավոր սպառնալիք: Բայց միայն առաջին հայացքից: Կա կարևոր նյուանս: Ստեպ-ստեպ թվում էր, որ Թուրքիան սիրիական ուղղությամբ Մոսկվայի ու Թեհրանի հետ ալյանսի մեջ լինելով (որ աջակցում են Դամասկոսին) հակվում է երկխոսության Դամասկոսի հետ այս կամ այն տարբերակով նրա իշխանությունը պահպանելով: Բոլոր դեպքերում, Թուրքիայի ԱԳ նախարար Մևլութ Չավուշօղլուն ասել է, որ «Ձիթենու ճյուղը» սկսելուց առաջ Անկարան գրավոր տեղեկացրել է Դամասկոսին:
Սակայն երբ Վաշինգտոնը հրապարակավ հրաժարվեց աջակցել Ասադի վարչակարգին և մտադրություն հայտնեց այնպիսի քաղաքական համաձայնություն կնքել, որը ենթադրում է Սիրիայի նախագահի հեռանալն ու իրանական ջոկատների Սիրիայից դուրս բերումը, Էրդողանը մերժեց Ասադի հետ որևէ ձևաչափով երկխոսությունը` հայտարարելով, որ չի կարող նրան իբրև քաղաքական գործիչ ընդունել: Ստացվեց հանելուկային բանաձև` Անկարան ու Վաշինգտոնը միասնական են Ասադի հարցում` ունենալով լուրջ հակասություններ Սիրիայի հյուսիսի քրդերի հարցում. ԱՄՆ-ը նրանց համարում է կարևոր դաշնակից ԻՊ-ի դեմ պայքարում, Թուրքիան` ահաբեկիչ: Դրանից հետո Թուրքիան ծրագրում է մնա՞լ Ռուսաստանի ու Իրանի հետ ալյանսում: Նրա նոր դիրքորոշումը բացահայտ օպորտունիզմ է: Ստացված դասավորությունը Մերձավոր Արևելքում լիովին նոր երևույթ է` միանգամայն տարբեր այդ տարածաշրջանի ռազմաքաղաքական դաշինքներից: Դա Անկարայի համար մի կողմից բացում է նոր հնարավորություններ, մյուս կողմից` լուրջ խնդիրներ: Նախ հնարավորությունների մասին` չնայած Վաշինգտոնի հետ փոխհարաբերությունների ճգնաժամին` Թուրքիան դեռ հույս ունի նրա հետ ալյանսի, գտնելով, որ ամերիկացիները վաղ, թե ուշ «հանձնելու են» սիրիացի քրդերին: Այդ դեպքում Անկարան Վաշինգտոնի հետ շանս կստանա թուլացնել Ռուսաստանի ներգործությունը ոչ միայն Սիրիայում, այլև ամբողջ տարածաշրջանում: Պատահական չէ, որ Թուրքիայում ուշադիր հետևում էին Սոչիում Սիրիայի ազգային երկխոսության կոնգրեսի աշխատանքին և ԱՄՆ-ի, Մեծ Բրիտանիայի, Ֆրանսիայի, Սաուդյան Արաբիայի ու Հորդանանի ներկայացուցիչների հանդիպումներին Սիրիայի ընդդիմության ուժերի հետ Վիեննայում (որտեղ քննարկվում էր Ասադի իշխանական լիազորությունների մի մասի փոխանցման ծրագիրը): Դա որոշ չափով նորացված լիբիական սցենարն է, երբ երկրի տարածքի ինչ-որ մասում ստեղծվում է զուգահեռ կառավարություն, որին ընդունում է Արևմուտքը: Այդ դեպքում «Սիրիան բաժանվում է տարածքների և ռազմական տեսակետից փաստացի ենթակա օտարերկրյա պետությունների միջամտություններին»` գրում է Bloomberg-ը: ԱՄՆ-ը և գուցե Թուրքիան պահպանում են իրենց ռազմական ներկայությունը Սիրիայում: ԱՄՆ-ը չի էլ թաքցնում, որ սիրիական պլացդարմն իրեն պետք է Իրանի վրա հարձակվելու համար: Իսկ ի՞նչ է ստանում Թուրքիան, որ հիմա անխնա քննադատում է Վաշինտգոնին: Նախ` ներքաշվում է տարածաշրջանային տևական զինված կոնֆլիկտի մեջ` Ռուսաստանի ու Իրանի հետ ալյանսի փլուզման հեռանկարով: Երկրորդ` ԱՄՆ-ը մի կրակոցով սպանում է մի քանի նապաստակ` հաշվի առնելով, թե ինչ վիճակում է հայտնվում Թուրքիան սիրիական բարդ հավասարման մեջ: Երրորդ` դա չի հանում, այլ ամրապնդում է քրդական պետության ստեղծման նախագիծը, որ վերաբերում է Թուրքիային` մասամբ անմիջապես, հետո ավելի շատ: Վերջապես` պետք չէ բացառել և գլխավոր արտաքին խաղացողների պայմանավորվելու հնարավորությունը և դիրքերը փոխանակելու, ինչպես եղել է Իրաքում ու Լիբիայում: Hürriyet-ը գրում է` «պատրաստ լինելու համար այն օրվան, երբ դա տեղի կունենա, այսօր ինչ-որ քայլեր անելիս մենք պետք է խելամիտ վերլուծություններն ու կառուցողական քննադատությունը լսենք»: Քիլիչդարօղլուի առաջարկած դրույթները խելամիտ են: Reuters-ը կարծում է, որ Անկարան տեսականորեն կարող է Ասադի նկատմամբ դիրքորոշումը մեղմացնել և սրբագրել իր արտաքին քաղաքականությունը: Սիրիայի նախագահի նկատմամբ Թուրքիայի դիրքորոշման մեղմացումը կարող է հարթել չբարձրաձայնվող բարդությունները Ռուսաստանի ու Իրանի հետ երկխոսության մեջ` սիրիացի քրդերին ամերիկացիների շարունակվող աջակցության պայմաններում: Մոսկվա-Դամասկոս-Անկարա-Թեհրան հեռանկարային ալյանսը կարող էր փոխել իրադարձությունների ընթացքը տարածաշրջանում: Ոնց էլ նայում ես` Թուրքիան 2011-ին Մերձավոր Արևելքում արաբական գարնան սկզբից մինչև հիմա գործնականում ոչնչի չի հասել այն ամենից, ինչ ցանկանում էր: Բայց կլսի՞ այդ կոչերն Էրդողանը, որ երկրի ներսում փորձում է նեոօսմանիզմին միախառնված հայրենասիրությունն օգտագործել` ցանկացած գնով իշխանությունը պահելու համար:
Ստանիսլավ ՏԱՐԱՍՈՎ, REGNUM

Հ.Գ. Կների՞ Ասադն Էրդողանին, հարց է, որ կարող է պատասխան ստանալ, երբ Էրդողանը փոխի վերաբերմունքը նրա նկատմամբ ու պաշտոնանկության պահանջից հրաժարվի: Գլխավոր հարցը` իսկ կների՞ նրան Պուտինը հերթական անգամ թիկունքից հարվածի համար: Ռոհանին կների՞, երբ Թուրքիան 180 աստիճանով փոխի դիրքորոշումը: «Ձիթենու ճյուղն» Աֆրինում վերածվում է շատ բարդ խաղի, որտեղ ոչ ոք ոչ մեկի դաշնակիցը չէ և բոլորը կռվում են բոլորի դեմ` ինչպես ապացուցեց ռուսական խփված կործանիչը: Երկրորդ անգամ: Խառը իրավիճակում` մի տարածքից, որ վերահսկում են թուրքերը: 2019-ին նախագահական ընտրություններից առաջ Էրդողանի համար ավելի ու ավելի բարդ իրավիճակ է ստեղծվում երկրի ներսում, տարածաշրջանում, նախկին ու ներկա դաշնակիցների հետ հարաբերություններում: Ինչ շրջադարձ էլ անի` դավաճանելու է ոմանց, իսկ ոմանց հետ ստեղծելու է անկայուն հարաբերություններ:
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ