Թիլերսոնը Մերձավոր Արևելքում` առանց Արիադնայի կծիկի ու Գրաալի գավաթի

ԱՄՆ պետքարտուղար Ռեքս Թիլերսոնը մեկշաբաթա ուղևորության է մեկնելու Մերձավոր Արևելքի երկրներ: Նա կլինի Հորդանանում, Լիբանանում, Թուրքիայում, Եգիպտոսում, Քուվեյթում: Եթե պետքարտուղարի «փաթեթային այցը» գնահատենք Սպիտակ տան ռազմավարական աշխարհագրության տեսակետից, հարց է ծագում` ի՞նչ ուղերձով է նա տարածաշրջան գալիս: ՈՒնի՞ Արիադնայի կծիկը, որ դուրս կբերի մահացու որոգայթներով բարդ լաբիրինթոսից: Կամ Թիլերսոնը փրկարար կծիկի փոխարեն կմատուցի հերթական Գորդյան հանգույցը, որ հետո ավելի ու ավելի է խառնվելու: Դատելով Վաշինգտոնի հայտարարություններից` նա մերձավորարևելյան այցի ընթացքում ձգտելու է միավորել այդ երկրների ջանքերը սիրիական ու իրաքյան ուղղություններով:

Թիլերսոնի այցելած երկրներից յուրաքանչյուրն ունի յուրահատուկ հարաբերություններ ԱՄՆ-ի հետ, իսկ Թուրքիան ՆԱՏՕ-ի գործընկեր է: «Ամերիկայի ձայնը» կազմել է Թիլերսոնի բանակցային թեմատիկան:

Հորդանանի մայրաքաղաք Ամանում նա կքննարկի երկկողմ աջակցության փոխըմբռնման հուշագրի կնքումը, Սիրիայի շարունակվող ճգնաժամը և իսրայելապաղեստինյան կարգավորումը:

Թուրքիայում նրան բարդ բանակցություններ են սպասում ՆԱՏՕ-ի երկու անդամների միջև աճող լարվածության պայմաններում, որոնց պատճառը բազում տարաձայնություններն են, այդ թվում` մարդու իրավունքների, Սիրիայի ճգնաժամի հարցերում:

Բեյրութում Թիլերսոնը կհանդիպի Լիբանանի նախագահ Միշել Աունին, վարչապետ Սաադ Հարիրիին, խորհրդարանի նախագահ Նաբիհ Բերիին և աջակցություն կհայտնի Լիբանանի ժողովրդին ու զինված ուժերին:

Կահիրեում ԱՄՆ պետքարտուղարին կընդունեն Եգիպտոսի նախագահ Աբդել Ֆատահ ալ Սիսին և ԱԳ նախարար Սամեխ Շուքրին: Նրանք կքննարկեն տարածաշրջանային անվտանգության, իսրայելապաղեստինյան հարաբերությունների հարցերը:

Իսկ վերջում Ռեքս Թիլերսոնը կգնա Քուվեյթ և կմասնակցի ԻՊ-ի դեմ պայքարի ԱՄՆ-ի գլխավորած միջազգային կոալիցիայի 74 երկրների ԱԳ նախարարների և Իրաքի վերականգնման հարցերով միջազգային կոնֆերանսին: Փաստորեն, Թիլերսոնը իջեցնում է Թուրքիայի հետ շփման կարգավիճակը: Գուցե Վաշինգտոնը կփորձի այդ ճեղքը լցնել` Թիլերսոնից հետո Թուրքիա է մեկնելու ԱՄՆ նախագահի ազգային անվտանգության հարցերով օգնական Հերբերտ Մակմաստերը: Բայց Անկարան մինչև հիմա Վաշինգտոնից սիրիացի քրդերի վերաբերյալ իր դիրքորոշման փոփոխության որևէ ազդանշան չի ստացել: ԱՄՆ բանակի գեներալ Ջոզեֆ Վոտելը հայտարարել է, որ չի դիտարկում ԱՄՆ զորքերը Մանբիջից դուրս բերելու հնարավորությունը: Նրա խոսքով` «մենք այդ մասին լրջորեն չենք մտածում»: Այդ առումով Թուրքիան վտանգ է զգում, որ ԱՄՆ-ը կարող է տարածաշրջանում նոր աշխարհակարգ ձևավորել առանց իր ազգային շահերը հաշվի առնելու, թեպետ դեռ վերջերս ինքն ակտիվ մասնակցում էր արաբական գարնան հարուցած ցնցումներին: ԱՄՆ հայտարարություններում ակնհայտ հակասություններ կան: ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի հայտարարությունները Իրանի վերաբերյալ բացահայտորեն հստակ են: Բայց Իրաքում Մոսուլի գրոհի ժամանակ Իրանն ու ԱՄՆ-ը համագործակցել են: Թվում է` ԱՄՆ-ը մշակում է տարածաշրջանում քաղաքական կլիմայի փոփոխության սցենար, փորձելով արաբական աշխարհը ներմուծել «ուժերի կենտրոնների» նոր դասավորության մեջ` հաշվի առնելով, որ Թուրքիան փորձում է ինքնուրույն գործել, թեպետ Ռուսաստանի ու Իրանի հետ ալյանսի մեջ է Սիրիայի հարցում: Բացահայտ է` կոնֆլիկտը` կոնֆլիկտի ներսում սխեման: Այսօր Սիրիան կորցրել է իր նախկին առանցքային խաղացողի դերը արաբաիսրայելյան դիմակայության մեջ: Նրա տեղը զբաղեցրել է Իրանը, որ սկսել է լրջորեն ազդել Մերձավոր Արևելքի իրադարձությունների ընթացքի վրա, հատկապես Լիբանանում, Իրաքում ու Եմենում: ԻՊ-ի դեմ հայտարարված հաղթանակը չպարզեցրեց, այլ բարդացրեց իրավիճակը, երբ Reuters-ի կարծիքով` «ԱՄՆ-ը չի թաքցնում, որ Սիրիայի բաժանումն է պատրաստում»: «Չնայած ԻՊ-ը ջախջախված է, ԱՄՆ-ը մտադիր չէ դուրս գալ արևելյան Սիրիայից, որտեղ ամրապնդվել է այդ պատրվակով,- գրում է Birgün-ը:-Քաոսի կարելի է հասնել միայն ճգնաժամային դինամիկայի ակտիվացումով` այս կամ այն պահին ներգրավելով տարբեր խաղացողների: Վաշինգտոնը հենց դա է անում: Սեփական զենքը մատակարարելով ինչպես դաշնակիցներին, այնպես էլ հակառակորդներին, ԱՄՆ-ը շարունակում է Սիրիայի ապակայունացման քաղաքականությունը»: Թուրքիայի ու ԱՄՆ-ի ռազմական բախումների հավանականություն կա, եթե թուրքերը Մանբիջ շարժվեն: Արտաքին շատ դիտորդներ կարծում են, որ ԱՄՆ-ը հեռանում է Մերձավոր Արևելքից, բայց իր հետևից թողնում քաոս, որտեղ ներքաշվում են հնարավորինս շատ երկրներ: Կա վարկած, որ Վաշինգտոնը այդկերպ խնդիրներ է ստեղծում Չինաստանի համար, որ հեղուկ ածխաջրածինների 70 %-ը ստանում է Պարսից ծոցի երկրներից: Հազիվ թե ԱՄՆ պետքարտուղար Ռեքս Թիլերսոնը Մերձավոր Արևելքում բանակցությունների ժամանակ գործընկերներին առաջարկի` ինչպես The National Interest-ն է գրում, «Գրաալի գավաթը»` սցենարը, որով հարաբերությունների պարզաբանման ռազմական ճանապարհից անցնում են ոչ ռազմականին: Ավելի շուտ` կարող է ի հայտ գալ հերթական մեծ կոնֆլիկտը Մերձավոր Արևելքում` ի հավելումն Սիրիայում, Եմենում, Լիբիայում ու Իրաքում եղածներին: Տարածաշրջանի բարդությունը ենթադրում է, որ նախագահ Թրամփին պետք է մարդ, որ ունի ոչ միայն ազդեցություն Սպիտակ տանը, այլև դիվանագիտական փորձ և հատուկ գիտելիքներ: Այդ մարդը Թիլերսո՞նն է:

Առաջիկայում Ստամբուլում կարող է տեղի ունենալ Թուրքիայի, Ռուսաստանի, Իրանի նախագահների հանդիպում: Նրանք կքննարկեն զինված ուժերի ու հատուկ ծառայությունների գործողությունների համակարգման հնարավորությունների ուժեղացումը նոր իրավիճակում: Ինչպես իրադարձությունները կզարգանան, հարցը բաց է:

REGNUM

Հ.Գ. Ի՞նչ է պետք, որ Ռեքս Թիլերսոնը գա Հարավային Կովկաս: ԱՄՆ պետքարտուղարները գնում են միայն պատերազմի՞ հետևից, թե՞ նաև` խաղաղության: Բարաք Օբամայի նախագահության օրոք մի քանի անգամ շրջանառվեց Հայաստան պետքարտուղար Ջոն Քերիի գալու լուրը, բայց նա գնաց միայն Վրաստան` մեկ օրով: Իսկ նրա նախորդը` Հիլարի Քլինթոնը եկավ և դա ԱՄՆ ամենաբարձրաստիճան ներկայացուցչի այցն էր Հայաստան: Թիլերսոնը չունի նրանց դիվանագիտական հմտությունը, բայց դրանից ԱՄՆ-ի ազդեցությունն ու այցի կարևորությունը չեն նվազում:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ