Հաննիբալն ու Մակեդոնացին, Քենեդին և Շառլ դը Գոլը Հայաստանում

Գերմանիայի Դաշնային և Իրանի Իսլամական Հանրապետությունների քաղաքացի, 1997-ից ՀՀ-ում մշտապես բնակվող ՎՐԵԺ ԱԲՐԱՄՅԱՆԸ ծանոթ է մեր թերթի ընթերցողներին բավականին ինքնատիպ, թերևս, նաև հանդուգն նախագծերով: 2015-ին նա հանրությանը ներկայացրեց «Նոյյան տապան քաղաքը Հայաստանում» (խաղաղության և ռասաների ու կրոնների համերաշխության քաղաք) նախագիծը, հրատարակեց այն ներկայացնող պատկերագիրքը և տարածեց ՀՀ պետական և հանրային շրջանակներում: Այնուհետև նա հանդես եկավ մի քանի այլ նախաձեռնություններով, առաջարկելով շահագրգիռ մարդկանց և կազմակերպություններին սատարել կառուցելու մեր հանրապետությունում «Աշխարհի պատմության տունը Հայաստանում» և «Աշխարհի թագավորների կիրճը Հայաստանում» զբոսաշրջային, գիտամշակութային կենտրոնները: Այս աննախադեպ նախագծերից մեկնարկի փուլում է «Աշխարհի թագավորների կիրճը Հայաստանում» նախագիծը: Սակայն նրան հետևելու են վերոնշյալ երկու նախագծերը, որոնց իրականացման նպատակով էլ հեղինակը վերջերս ստեղծեց Վրեժի «Նոյյան տապան» քաղաքը Հայաստանում» կառուցման հիմնադրամը: Սա էլ առիթ դարձավ հանդիպելու նրան:

«ԳԵՐԱԴԱՍՈՒՄ ԵՄ ՔՆՆԱԴԱՏԵԼՈՒ ՓՈԽԱՐԵՆ ՍԵՓԱԿԱՆ ՆԱԽԱՁԵՌՆՈՒԹՅԱՄԲ
ԻՆՉ-ՈՐ ԲԱՆ ԱՎԵԼԱՑՆԵԼ»

-Պարոն Աբրամյան, Դուք հետևողականորեն զարգացնում եք Հայաստանում զբոսաշրջության ոլորտի միջազգայնացման, պաթետիկ լեզվով ասած, Հայաստանը զբոսաշրջային Երուսաղեմ դարձնելու միտքը և անցել եք գործընթացների, ստեղծելով յուրօրինակ մի հիմնադրամ: Այս ամենի դրդապատճառները ներկայացրեք:
-Ինչպես արդեն նշել եմ, Հայաստանը և Երևանը գրեթե անճանաչելի են աշխարհում, քանի որ բավականաչափ լիարժեք չեն ներկայացվում, դուրս են մնում համաշխարհային զբոսաշրջության ճանապարհային քարտեզներից: Բայց չէ՞ որ մեր երկրի պատմությունն ու մշակույթը իրենց հարստությամբ և բազմազանությամբ, հավատացեք, չեն զիջում այն երկրներին, որոնք հսկայական քանակով զբոսաշրջիկների են հյուրընկալում և մեծ գումարներ վաստակում: Չնայած մեր կառավարությունը ջանք չի խնայում զբոսաշրջության զարգացումը խթանելու համար, այնուամենայնիվ, 2017-ին Հայաստան է ժամանել ընդամենը 1,5 մլն զբոսաշրջիկ: Սա ամոթալի թիվ է: Հատկապես եթե հաշվի առնենք, որ 1,5 մլն մարդկանց թվում շատ են մեր հայրենակիցները, ապա ասածս հաստատվում է ամբողջովին: Տեսեք, հարևան Վրաստանը մի քանի անգամ ավելի զբոսաշրջիկ է ընդունում, շահում են և՛ երկրի բյուջեն, և՛ նրա քաղաքացիները: Տարեկան 12 մլն հյուր է ընդունում Ստամբուլը: Եթե նրանցից յուրաքանչյուրը անգամ 1000 դոլար թողնի, ապա պատկերացրեք, թե ինչ մեծ օգուտ են նրանք տալիս այդ երկրին: Եվ ահա ես կամենում եմ գաղափարներս իրագործել և օտար մարդկանց հրապուրել դեպի Հայաստան ձեզ ծանոթ նախագծերի իրականացմամբ:
-Նախքան Ձեր մտահղացումներին անդրադառնալը թերևս նշենք այն հիմնական բացթողումները, որոնք խոչընդոտում են զբոսաշրջության հարաճուն աճին:
-Անկեղծ ասած, գերադասել և գերադասում եմ քննադատելու փոխարեն սեփական նախաձեռնությամբ ինչ-որ բան ավելացնել եղածի վրա, շտկել ինչ-որ կարևոր բաներ: Սակայն Ձեր հարցից չեմ խուսափում և ասեմ, որ զբոսաշրջության զարգացման խանգարիչ հանգամանքները և՛ բազմաթիվ են, և՛ հանրահայտ:
-Այնուամենայնիվ, նշենք մի քանիսը:
-Ըստ էության, Հայաստանը աշխարհին նույնքան ծանոթ չէ, որքան որ ծանոթ են թեկուզ մեր հարևան երկրները՝ Իրանը, Թուրքիան և Վրաստանը: Այն, որ Հայաստանը շատ նշանավոր անհատների հայրենիքն է և գտնվում է Արարատ լեռան դեմ հանդիման, առաջինն է աշխարհում քրիստոնեությունը ընդունել որպես պետական կրոն, և Վատիկանում էլ տեղադրվեց Նարեկացու արձանը, դեռևս բավարար հանգամանքներ չեն: Բացի դրանից ՀՀ-ում բավականին թանկ են հյուրանոցները, այնքան թանկ են, որ թվում է, թե Հայաստան են ժամանում միայն մեծահարուստներ: Իսկ ճանապարհների և ենթակառուցվածքների մասին անգամ չարժե խոսել. նկատի ունեմ հետևյալը. քիչ թե շատ որակյալ մայրուղուց թեքվելով, դիցուք, զբոսաշրջիկների խումբը փորձում է մոտենալ այս կամ այն նշանավոր հուշարձանին և վախեցած հետ է դառնում, քանի որ ճանապարհը քարուքանդ է: Այսինքն աշխարհի ծայրից քաղաքակիրթ ձևով զբոսաշրջիկները հասնում են Երևան, ճանապարհ են բռնում դեպի վանք կամ լիճ, սակայն վերջին մի քանի հարյուր մետր ճանապարհը անզոր են հաղթահարելու: Ասենք, միջհանրապետական որոշ ճանապարհներ ևս դեռ հեռու են բարվոք վիճակից: Օրինակ, դեպի Գառնի և Գեղարդ տանող նեղլիկ ու անտերության մատնված ճանապարհը առհասարակ շատ հեռու է քաղաքակրթությունից:

«ՆԱԽԱԳԻԾՆ ԱՄԵՆԵՎԻՆ ԻՆՔՆԱՆՊԱՏԱԿ ՉԷ»

-Առաջնահերթություն եք տվել «Աշխարհի թագավորների կիրճը Հայաստանում» նախագծին: Ներկայացրեք այն իր նպատակներով և զբոսաշրջային հետաքրքրության տեսանկյունից: Սակայն նախ ճշտենք կիրճ ասվածը. չէ՞ որ Հայաստանում բազմաթիվ կիրճեր կան, մեկը մյուսից գեղատեսիլ և հրապուրիչ:
-Կիրճի ընտրությունը պատահական չէ: Նախընտրել ենք Հրազդանի կիրճը: Սակայն այն բավականին խիտ է կառուցապատված, հատկապես երևանամերձ շրջանում: Այժմ Հրազդան գետի երկայնքով, Կոտայքի մարզում, տեղազննություն ենք իրականացնում: Ապագա այս կենտրոնը բավականաչափ ընդգրկուն է, ենթադրում է 1,5-2 կմ երկարություն և շուրջ 250 մետր լայնություն ունեցող մի վայր, որը բաժանվում է Հրազդան գետով: Կիրճը պետք է հայկական բնաշխարհի արտահայտիչ մի մասը լինի, ժայռեղեն լանջերով, գետը ոլորավայրէջք և այլն: Կարծում եմ, որ մոտ ժամանակներս հարմար մի վայր կգտնենք և կսկսենք բանակցել պետական կամ մասնավոր հատվածի հետ այն տարբեր պայմաններով ձեռք բերելու համար:
-Ժամանակն է, որ անդրադառնանք գաղափարական շարժառիթին:
-Խնդրեմ: Նախ, փորձենք հասկանալ և մեզ համար ականջի օղ դարձնել, թե ինչն է զբոսաշրջիկին որևէ անծանոթ երկիր հրապուրում: Հնագույն հուշարձաններ կան շատ վայրերում: Դրանցով այսօր, շատ կներեք, դժվար է աշխարհին զարմացնել: Ազգային խոհանոցի առումով վերջին տեղում չենք, բայց ողջ աշխարհն է իր յուրօրինակ խոհանոցը հրամցնում իր հյուրերին: Ծով չունենք, բայց ունենք Սևանա լիճ: Այս ամենը չեմ նշում որպես թերություն. հուշարձանները, խոհանոցը, ազգային ծեսերը, Արարատ լեռն ու Մատենադարանը, Խոր վիրապն ու Զվարթնոցը և շատ այլ բաներ մեր պատմության և մշակույթի գանձերն են, և դրանք կարող ենք ներկայացնել աշխարհին: Բայց ներկայացվող նախագիծն ունի իր գաղափարական առանձնահատկությունը, որը գուցե նաև նշանաբան է՝ «Աշխարհի թագավորների կիրճը Հայաստանում այն եզակի կենտրոնն է, որը նախադեպ չունի աշխարհում»:
-Ինձ ծանոթ է նախագիծը մեր նախորդ հանդիպումից: Բայց այն ժամանակ դեռ հիմնադրամը չէր ստեղծվել, այսօր նախագիծը կյանքի է կոչվում: Ըստ որի, պետք է գետի մի ափին կառուցվի պուրակը, մյուսին՝ կիրճը:
-Պուրակի մուտքը նշանավորվում է Հաղթական կամարով, բայց սա Փարիզի և այլ քաղաքների հաղթական կամարը չէ: Այն խորհրդանշելու է հայոց թագավորական հարստությունները, նրանց զինանշաններով, մարտակառքերով, կառուցած քաղաքների խորաքանդակներով և այլն: Այսինքն, Հաղթական կամարը տպավորվելու է այցելուների մեջ և նախապատրաստելու է նրանց մուտքը դեպի պուրակ:
-Ի՞նչ սկզբունքով են ընտրվելու հայոց արքաների արձանները:
-Կառուցելու ենք հայկական պետականության հիմնադիր թագավորների և թագուհիների, ինչպես նաև նշանավոր զորավարների և գործիչների արձանները, հուշարձանները, արձանախմբերը և այլն: Եկեք չմոռանանք, որ մեր պետությունները ստեղծած և դրանք պահպանած թագավորների և գործիչների արձաններ ստեղծելու տեսանկյունից բավականին ծույլ և անտարբեր ենք գտնվել: Պուրակի կենտրոնում հրապարակն է, իսկ հրապարակի կենտրոնում վեր կխոյանա Արտաշես Աշխարհակալի արձանը: Պուրակում կտեղադրվեն Արա Գեղեցիկի և Աբգար արքայի, Տիգրան Մեծի և Պապ թագավորի, Արգիշտիի և Գագիկ արքայի, Դավիթ Բեկի ու Կիլիկյան արքաների, Զաբել թագուհու և այլոց արձանները: Չեն անտեսվի վերջին շրջանի գործիչներն ու կառավարիչները՝ Գարեգին Նժդեհ, Ալեքսանդր Մյասնիկյան, Աղասի Խանջյան, Յակով Զարոբյան, հայ զորավարներ և այլք: Խնդիրն այն է, որ և՛ օտարները, և՛ հայերս այստեղ կարող ենք հիանալ հայոց պատմությամբ, հայկական պետությունների բարգավաճմամբ և այլն: Հասկանալի է, որ արձանները, քանդակներն ու հուշարձանները պետք է բարձրարվեստ լինեն, կերտված պետք է լինեն լավագույն նյութից, պետք է ստեղծեն մի աննախադեպ պատմամշակութային միջավայր, որտեղ կարելի է և՛ գիտելիք ձեռք բերել, և՛ հանգստանալ:
-Դուք, ըստ էության, երազում եք ստեղծել թանգարան բաց երկնքի տակ:
-Իսկ ինչու ոչ: Ի վերջո, այս նախագիծը ամենևին էլ ինքնանպատակ չէ: Կասկած չունեմ, որ աշխարհի շատ երկրներում ցանկություն կառաջանա ծանոթանալու հայկական հինավուրց քաղաքակրթությանը նման մի կենտրոնում, որտեղ հանգստի հիանալի պայմաններ կլինեն բնության գրկում, զուլալ օդի և անմահական ջրի ներկայությամբ: Պուրակում հյուրերը ձանձրանալու կամ հոգնելու ժամանակ չեն ունենա, հրաշալի միջավայրում նրանք լիարժեք կհանգստանան, կսնվեն հարակից գյուղերից բերված և տեղում պատրաստվող ամենաբազմազան ազգային ուտեստներով, որպես նվեր կստանան պուրակի ուղեցույցը, տարբեր պատկերագրքեր, կլուսանկարվեն նախընտրած հուշարձանի մոտ: Շուրջ 10 հա մակերեսով այս կենտրոնին մեկ օրում դժվար կլինի ծանոթանալ: Հայկական պատմական հյուրատների օրինակով կառուցված շենքերում նրանք կհանգստանան, կգիշերեն և կշարունակեն իրենց շրջայցը: Այսինքն, այս և շատ այլ իմաստավորված լուծումները կամբողջացնեն մեր գաղափարը:

«ԱՅՍՏԵՂ ՔԱՆԴԱԿԱԳՈՐԾՆԵՐ ԵՎ ԴԵԿՈՐԱՏԻՎ-ԿԻՐԱՌԱԿԱՆ ԱՐՎԵՍՏԻ ՏԱՂԱՆԴԱՎՈՐ ՎԱՐՊԵՏՆԵՐ ԿԱՇԽԱՏԵՆ»

-Եթե չեմ մոռացել, Կիրճում տեղադրվելու են աշխարհի թագավորների և նշանավոր դեմքերի արձանները:
-Պուրակից դեպի կիրճ անցումը կկատարվի կամուրջների միջոցով: Այստեղ կտեղադրվեն վերջին 10 հազար տարիների նշանավոր արքաների և գործիչների արձանները, սկսած շումերական թագավորներից, Ալեքսանդր Մակեդոնացուց և Հաննիբալից մինչև Իոսիֆ Ստալին, Ջոն Քենեդի, Վլադիմիր Պուտին և այլք: Ընդ որում, արդեն նամակներ եմ հղում տարբեր երկրներ, որպեսզի նրանց կառավարություններն ապահովեն իրենց արքաների արձանների պատրաստումը և տեղադրումը կիրճում: Այսպես, Իրանը կպատրաստի իր բազմադարյան պատմության նշանավոր շահերի և գործիչների արձանները: Իսկ անհետացած պետությունների (Ասորեստանի, Շումերի, Աքքադի և այլն) խնդիրը կհոգանք ինքներս: Հավելեմ, որ պատմական շատ նշանավոր իրադարձություններ թե՛ պուրակում, թե՛ կիրճում կներկայացվեն առանձին արձանախմբերով: Օրինակ, Թեհրանի կոնֆերանսը Ստալինի, Չերչիլի և Ռուզվելտի մասնակցությամբ:
-Ծախսերը, ըստ երևույթին, հսկայական են, չե՞ք վախենում:
-Ոչ: Ծախսերն իսկապես մեծ են, սակայն չէ՞ որ մեծ է նպատակը, այսպես ասած, մեծ նավին՝ մեծ նավարկություն: Այս և մյուս նախագծերը մեր պետության շենացմանն են ուղղված, և համոզված եմ, որ և՛ Հայաստանում, և՛ սփյուռքում կգտնվեն մարդիկ, ովքեր կկամենան ներդրումներ կատարել: Այս նախագիծը մի քանի հարյուր աշխատատեղ կստեղծի թե՛ շինարարության, թե՛ կենտրոնը սպասարկելու տեսանկյունից: Մշտապես կսպառվի շրջակա գյուղերի հաճախ գետնի վրա մնացող բնամթերքը, բազմաթիվ քանդակագործներ և դեկորատիվ-կիրառական արվեստի տաղանդավոր վարպետներ կաշխատեն այստեղ: Ես երկար տարիներ ապրել և աշխատել եմ Գերմանիայում, շրջագայել եմ Եվրոպայով մեկ, ծանոթ եմ Ամերիկային և վստահեցնում եմ՝ քաջատեղյակ եմ, թե ինչն է գրավում մարդուն օտար երկրում: Պուրակում և կիրճում տեղադրված արձանախմբերը և քանդակները իրենց հատուկ պատմական միջավայրում կներկայացնեն տարբեր ժամանակաշրջանների կերպարվեստը, մշակույթն ու քաղաքակրթական մակարդակը: Ազգային խոհանոցները կգերազանցեն բոլոր սպասելիքները: Մասնավորապես պուրակում կմատուցվեն և՛ հայ արքունիքի, և՛ հայ գեղջուկների նախընտրած ուտեստները և խմիչքը: Ավելորդ եմ համարում նշել, որ սպասարկումը կլինի միանգամայն պատշաճ, Երևան-Սևան մայրուղուց մինչև կենտրոն հասնող ճանապարհը՝ բարեկարգված, կենտրոնը՝ ծառապատված լիուլի և այսպես շարունակ:
-Շնորհակալություն զրույցի համար:

Զրույցը վարեց
Վրեժ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Էլֆրիդա Մելիքյանի Էրգիրն ու Երկիրը
• Կենաց ծառի այգեպանը
• Ողբերգազավեշտ
• Ազգային կապիտալը պետականության անկյունաքար
• Հովվերգական դավադրություն (բացահայտված է ՔՊ-ի հինգերորդ շարասյունը)
• Ֆուտուրիզմից ռեալիզմ («պետականամետ» քրոնիկոն)
• Ողբերգազավեշտ՝ պետականակերտման նվագակցությամբ
• Մշակութային ճակատը երկրի փրկօղակ
• Ռազմաքաղաքական ուխտագնացություն դեպի Վաղարշապատ
• Եվ կրկին կիսալուսին յաթաղանն արյուն է վիթում
• Երկրի կանաչ դեսպանը
• Որդան կարմիր երկիրի երկունքը․ դար XX (էսսե)
• Կերպարվեստի Արարատ երկրում
• Կերպարվեստի Արարատ երկրում
• «Կերպարվեստի Արարատ երկրում»
• Հայաստանը` Կերպարվեստի Արարատ երկիր (հռչակագիր)
• Անատոլի Ավետյանի Վանաձորը, երկիրն ու աշխարհը
• Ակսել Բակունցի հանճարն ուղենիշ է ինձ համար. Արամ Մաշուրյան
• «Սորոսի արտաքսումը»
• «Մի թողեք ճայերը ծիծաղեն» կամ՝ Մուշեղիչին վայել տոն

Մեկնաբանություններ