Վտանգված ժառանգություն և հիշողություն

Լուսանկարում օրեր առաջ փրկված ականավոր պատմաբան ու հնագետ Գևորգ Տիրացյանի շուրջ 500 միավորից բաղկացած լուսանկարչական արխիվն է: Այն փրկվեց շատ պատահականորեն, երբ ինչ-որ մեկը որոշել էր ազատվել հիշողության այդ «բեռից» և ողջ լուսանկարչական արխիվը նետել էր հարակից աղբարկղ: Երջանիկ պատահականությամբ այդ նույն աղբարկղը քրքրող անօթևան մեկը, տեսնելով այս լուսանկարները, որոշում է այն իրացնել Վերնիսաժում, որտեղից ծանոթ հնավաճառներն առաջինը կապվեցին ինձ հետ: Պատահական դիպվածի արդյունքում այս լուսանկարները չեն հայտնվում Նուբարաշենի աղբանոցում: Լուսանկարներում առկա են նաև պեղման աշխատանքների ու պեղածո իրերի բազմաթիվ լուսանկարներ: Լուսանկարները նվիրատվության կարգով հանձնել եմ Հայաստանի պատմության թանգարանին: Որոշ կրկնօրինակներ կհանձնվեն ՀՀ ԳԱ Հնագիտության ու ազգագրության ինստիտուտին:

Ցավոք, ականավոր պատմաբան-հնագետի նամականին չհաջողվեց փրկել, քանի որ այն արդեն ոչնչացվել էր: Խնդիրը չափազանց լուրջ է և առաջին հերթին վերաբերվում է մեր հիշողության ու մշակութային ժառանգության հանդեպ անհատական մակարդակից մինչև գերատեսչականը եղած կրավորական ու մերժողական կեցվածքին: Մշակութային քաղաքականությունը սեփական վիճելի ձևակերպումներով աշխարհայացքը պարտադրելը չէ, ոչ էլ քաղաքական ժամանակավրեպ օրակարգերին ծառայեցնելը: Հայկական մշակույթի ու մշակութային ժառանգության մարգինալացման ու ամբոխահաճո միջոցառումների կազմակերպման փոխարեն, արժեր մշակել իրական քաղաքականություն այս ու նմանատիպ նախճիրներից ապահովագրվելու համար:

Մինչդեռ ԿԳՄՍ-ն զբաղված է ֆեստիվառների ու անճաշակ միջոցառումների կազմակերպմամբ` պետական բյուջեի միջոցները մսխելով տարբեր տրամաչափի հաջողակ ժուլիկների ատկատային գաղափարներն իրականացնելով: Սա մերօրյա ողբերգության մեկ այլ դրսևորում է, որտեղ առաջնայինը սեփական բյուջեն հեշտ ու արագ, սակայն օրինականին մոտ ձևակերպումներով հարստացնելն է: Բեմեր տեղադրելն ու քանդելը, հրավառություններով Երևանի շենքերը վթարային դարձնելը այլևս կարելի է համարել հայկական մշակութային քաղաքականությունը ներկայացնող սպորտաձև: Այս կեղծ թոզփչոցին նոր չէ, այն վաղուց մշակված կոռուպցիոն սխեմա է իր բոլոր բաղադրիչներով, որը գնալով ավելի ու ավելի է զարգանում իրական մշակութային քաղաքականության փոխարեն:

Ո՞վ է Գևորգ Տիրացյանը

1940-ականներին ընտանիքի հետ Ռումինիայից հայրենադարձվելով՝ Գ. Տիրացյանը 1952 թ. ընդունվում է Գիտությունների ակադեմիայի պատմության ինստիտուտի ասպիրանտուրա, որտեղ նրա գիտական ղեկավարն էր Բորիս Պիոտրովսկին։ Գ. Տիրացյանը Կարմիր բլուրի և Գառնիի հնագիտական արշավախմբերի անդամ է եղել: Նրա հետազոտությւնների անկյունաքարն են դարձել Հին Հայաստանի մայրաքաղաք Արմավիրի պեղումները, որոնց վերաբերյալ պատմաբանը հրատարակել է շուրջ քառասուն գիտական աշխատություն։ 1957 թ. Գևորգ Տիրացյանին շնորհվում է պատմական գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճան՝ Գառնիի դամբանադաշտի և բաղնիքի պեղումներին նվիրված ատենախոսության համար։ Գիտությունների ակադեմիայի Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի ստեղծման առաջին օրերից (1959 թվական) մինչև իր կյանքի վերջը Գևորգ Տիրացյանն աշխատել է այս ինստիտուտում՝ սկզբում որպես ավագ գիտաշխատող, այնուհետև՝ Հին Հայաստանի հնագիտության բաժնի վարիչ (1974-1993), ինստիտուտի փոխտնօրեն (1981-1988), ապա՝ տնօրեն (1988-1993)։

Հայկ Դեմոյան

Մեկնաբանություններ