«Թողնել-հեռանալու մասին մի րոպե անգամ չեմ մտածում»

«Իրատեսի» հյուրն է դերասանուհի ՍՈՖԻԿ ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ:

«ԷԿՈԼՈԳԻԱՊԵՍ ՄԱՔՈՒՐ ԿԻՆ ԵՄ»

-Տիկին Սոֆիկ, ինքներդ Ձեր մասին, կեսկատակ-կեսլուրջ, ասում եք, թե էկոլոգիապես մաքուր կին եք: Կմեկնաբանե՞ք:
-Այո՛, այդպես եմ ասում, որովհետև բջջային հեռախոս չեմ պահում, համակարգչից բան չեմ հասկանում, չեմ էլ մոտենում, չեմ ծխում, չեմ խմում, մազերս չեմ ներկում, կոսմետիկա չեմ օգտագործում, «ուրիշ» բաներ չեմ անում: Էնպես որ, էկոլոգիապես մաքուր, բնական կին եմ:
-«Էկոլոգիապես մաքուր» կնոջ կարգավիճակն ինչպե՞ս է ընկալվում հասարակության, մասնավորապես այն ռեժիսորների կողմից, որոնք Ձեզ առաջարկում են խաղալ գեղարվեստական ֆիլմերում, սերիալներում, տեսահոլովակներում:
-Ինձ, իմ տեսակը շատ են կարոտում: Փողոցում մոտենում են, ողջագուրվում, համբուրում, ասում են, թե նման եմ իրենց մորաքրոջը, տատին, քրոջը, մորը: Վերջերս մի երիտասարդ ռեժիսորի ֆիլմում խաղացի: Ասում էր, թե ես միակ դերասանուհին եմ, որ չներկված եմ: Դրա համար էր իր ֆիլմում ինձ նկարել: Այսինքն՝ չներկված դերասանուհու պահանջը կա, և ես միակ չներկված դերասանուհին եմ Հայաստանում:
-Այդ պահանջը եղել է Հայաստանում նաև տասնամյակներ առաջ, երբ Դուք գնացել եք Լենինականի թատրոնում աշխատելու: Կպատմե՞ք մանրամասները:
-Դեռ ուսանողուհի եղած ժամանակ խաղացել էի Թենեսի ՈՒիլյամսի «Ապակե գազանանոց» պիեսում Լաուրայի դերը: Գրիգոր Մկրտչյանն աշխատում էր Լենինականի թատրոնում, և Մալյանի խորհրդով կանչել էր ինձ այնտեղ աշխատելու: Ես գնացի Լենինական: Թատրոնի տնօրենը՝ Մարիամ Գևորգյանը, շատ հայտնի կին էր, նրա մասին լեգենդներ էին պատմում: Վախվորած մտա նրա սենյակ, ու նա ինձ տեսնելով՝ միանգամից ասաց. «Աղջիկ ջան, ես առաջին անգամ եմ տեսնում չներկված դերասանուհու, դու ընդունված ես: Ինչո՞ւ անկողինդ հետդ չես բերել: Դիմումդ գրիր: 150 ռուբլի աշխատավարձ ես ստանալու»: Բայց ես չգնացի այնտեղ աշխատելու:
-Ինչո՞ւ:
-Վախեցա գյումրեցիների սուր հումորից: Նրանց հումորը սպանիչ է: Մինչև կհասնեի ավտոկայան ու կվերադառնայի Երևան, այնպիսի բաներ լսեցի գյումրեցիներից, որ հասկացա՝ ես այնտեղ մի օր չեմ դիմանա: Պաշտում եմ գյումրեցիներին, հպարտանում նրանցով, հիանում համուհոտով, բայց դրանց սուր լեզվին դիմանալն անհնարին մի բան է:
-Մի տեսակ հավատս չի գալիս, որ վախեցել եք: Դուք ցանկացած միջավայրում կարողանում եք ընդունվել ու կարճ ժամանակում յուրային դառնալ:
-Վախերս ավելի ուշ պատճառաբանվեցին: Երբ Մալյանը Գյումրիում նկարում էր «Կտոր մը երկինքը», դրամատիկական թատրոնը հյուրախաղերի էր Կիրովականում: Որոշեցի Կիրովականից գնալ Գյումրի՝ նկարահանման հրապարակ, տեսնել Մալյանին, նկարահանող խմբի անդամներին: Սոֆիկո Ճիաուրելիի՝ դռները թակելու, աղջիկ ուզելու տեսարանն էին նկարում: Ես Սոֆիկոյի հետ վաղուց էի ծանոթ: Ես ասացի. «Սոֆիկո՛, դու նստի՛ր, մի՛ չարչարվիր: Թող լույսն ինձ վրա դնեն-կարգավորեն, հետո դու կխաղաս»: Դե դա երկարատև պրոցես է, այդ ընթացքում Սոֆիկոն կարող էր շունչ քաշել, հանգստանալ: ՈՒ մինչ լույսը կդնեին, փողոցում մեծ բազմություն հավաքվեց՝ մեծահասակներ, երեխաներ, աղմուկ, իրարանցում: Ես մտածեցի, որ Սոֆիկոն կարող է նեղվել, բարկանալ, և շրջվեցի երեխաների կողմն ու դիտողություն արեցի, փորձեցի լռեցնել: Մի պստիկ լենինականցի իսկույն վրա բերեց. «Արա՛, էս պոլի փետի՞ն ով է Էրևանից բերել»: Ես մեռա՜: Ասացի. «Էլ իմ ոտքը Լենինականում չի լինի»: Ես էսպիսի բաներից վախենում եմ, իսկապես չէի կարողանա այդ միջավայրում աշխատել:
-Իսկ Սոֆիկո Ճիաուրելին չէ՞ր վրդովվում այդ աղմուկ-աղաղակից, իրարանցումից:
-Նա երբեք իրեն չի պահել կինոաստղի նման, երբեք ամբիցիաներ չի դրսևորել: Ես Սոֆիկոյի հետ Ալավերդիում նկարահանվել եմ Մաշայի՝ Մարիա Սահակյանի «Փարոս» ֆիլմում և երկար եմ շփվել նրա հետ: Սոֆիկոն երբեք իր հանդեպ հատուկ վերաբերմունք չէր պահանջում:

«ՈՒՆԵՆՔ ԼԱՎ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ ՌԵԺԻՍՈՐՆԵՐ, ՈՐՈՆՔ ՍՏԵՂԾՈՒՄ ԵՆ ԼԱՎ ՖԻԼՄԵՐ»

-Մարիա Սահակյանին հիշատակելը մեր զրույցի սլաքներն ուղղորդում է դեպի ժամանակակից հայ կինո: Ի՞նչ վերաբերմունք ունեք այդ երևույթի նկատմամբ:
-Հենց Մաշայի օրինակով կասեմ, որ մենք ունենք լավ երիտասարդ ռեժիսորներ, որոնք ստեղծում են լավ ֆիլմեր: Մաշայի մյուս ֆիլմը՝ «Այդ ես չեմ», որ ստացավ «Ոսկե ծիրանի» մրցանակը, հրաշալի ֆիլմ է: Մեր կինոյում երևույթ է Արամ Շահբազյանը: Ես նրան հավատում եմ, շատ եմ հավատում: Ես «Ոսկե ծիրանի» ամենալավ հանդիսատեսներից եմ, ու փառատոնի օրերին եմ կարողանում դիտել ժամանակակից հայկական ֆիլմերը: Ամեն տարի անհամբեր սպասում եմ, թե երբ պիտի գա հուլիսի այդ շաբաթը, որ կարողանամ տոնը վայելել: Չեմ դադարում շնորհակալ լինել Հարություն Խաչատրյանին և նրա կոլեգաներին: Կարծում եմ, որ միայն ես չեմ այդպես մտածում: Կան շատերը, որ այդ փառատոնի մշտական հանդիսատեսն են: Նրանք էլ ինձ նման կհիշեն «Ոսկե ծիրանի» առաջին տարիների դահլիճները՝ 4-5 հանդիսատեսով, ու կհամեմատեն այսօրվա դահլիճների հետ, երբ ազատ նստատեղեր չկան: Որովհետև «Ոսկե ծիրանը» արդեն նաև հանդիսատես է պատրաստել: Եվ այս տարի, երբ վերջին օրը եկա ֆիլմ դիտելու, շատ ծանր տարա, որ «Ոսկե ծիրանն» ավարտվել է: ՈՒ ես զարմացած եմ, թե ինչ մեծ համարձակություն էր Հայաստանի նման երկրում, այսպիսի ծանր պայմաններում սկսել ու այսպիսի ընթացքի մեջ պահել «Ոսկե ծիրանը»: Առաջին «Ոսկե ծիրանի» ժամանակ՝ 2004-ին, իմ մասին պատմող ֆիլմը, որի ռեժիսորն ու օպերատորն էր Արմեն Խաչատրյանը, ստացավ գլխավոր մրցանակ: Եվ այդ տարվանից մինչ օրս ես հետևում եմ փառատոնի աճին ու զարմանքով հիանում: Տա՛ Աստված, որ հաջորդ տարի էլ արժանանանք այդ տոնը վայելելու բախտին:
-Ժամանակակից հայ կինոն հարո՞ւմ է հայ կամ համաշխարհային կինոյում առկա ուղղություններին, ինչ-որ «իզմերի» հետևո՞ւմ է, թե՞ այն ինքնօրինակ է ու գնում է իր բացած ճանապարհով, ձևավորում իր դիմագիծը:
-Ինձ համար այդ ուղղությունները կարևոր չեն, ես ցանկացած ուղղության կվստահեմ, եթե հավատամ: Ինձ համար կարևոր է, թե ով է կադրի այս կողմում կանգնած: Ես սարսափում եմ, երբ նկարողի հասցեն չեմ հասկանում:

«ՉԵՄ ՆԱԽԱՆՁՈՒՄ ԴՐՍՈՒՄ ԱՊՐՈՂ ՀԱՅԵՐԻՆ»

-Վերջին շրջանում նկարահանվել եք Արշակ Բեռնեցյանի «Մայրիկ» երգի տեսահոլովակում, որտեղ երգից առանձնացող մի տպավորիչ կերպար եք ստեղծել՝ մոր կերպար: Ի՞նչ նախապայմաններ եք առաջադրում տեսահոլովակներում նկարահանվելիս:
-Նախ պիտի հավանեմ երգը: Բայց նկարահանումների ընթացքում ես ասես երգից հեռանում եմ ու խաղում իմ կերպարը, խաղում եմ, ինչպես ֆիլմում: Այդ երգի տեսահոլովակում նկարվել ենք ես և Անահիտ Քոչարյանը, և դրա համար հասել ենք Մոսկվա: Մարդիկ նայում են տեսահոլովակն ու հուզվում: Եվ ես կարծում եմ, որ միայն երգը չի հուզում: Հուզիչ է նաև այն պատմությունը, որ տեսնում են էկրանին: Բոլոր ընտանիքներում էլ կան մայր-որդի բարդ հարաբերություններ, և դա անտարբեր չի թողնում մարդկանց: Անկախ նրանից, թե որտեղ եմ նկարվում՝ ֆիլմում, տեսահոլովակում, սերիալում, ինձ համար շատ են կարևորվում շփումները, ծանոթությունը մարդկանց հետ: Այդ նկարահանման ժամանակ շատ հայ մարդկանց ճանաչեցի: Հայերը շատ են Մոսկվայում: Ես ցնցված էի: Հայորդաց տանը Եղեռնին նվիրված միջոցառում էին կազմակերպել, շատ ազդեց վրաս: Պարզվեց, որ ինձ էլ ճանաչում էին, շատ ջերմ ընդունեցին, բոլորն ուզում էին լուսանկարվել հետս:
-Եվ Դուք զարմանո՞ւմ եք, որ Ձեզ ճանաչում են:
-Այո՛, ապշելու բան էր:
-Դուք արտագաղթ երևույթը տեսաք Ձեր աչքերով:
-Տեսա իմ աչքերով: Տեսա մեր նորակառույց հայկական եկեղեցին, մշակույթի տունը, որտեղ բազմաթիվ միջոցառումներ են կազմակերպվում: ՈՒնենք այնտեղ հայկական կիրակնօրյա դպրոց, թատրոն, ասմունքի, պարի խմբեր, ամե՜ն-ամեն ինչ: Ամեն ինչով զբաղվում են մոսկվացի հայերը: Այնպիսի՜ տներ, ռեստորաններ ունեն, ամեն մեկը մի իսկական Մեծ թատրոն՝ բեմով, օթյակներով, մեր դրամատիկ թատրոնի ունեցածից շատ ավելի մեծ դահլիճով: Վատ չեն ապրում հայերն այնտեղ: Բայց սիրտս ցավ ապրեց, որ էդ մարդիկ Հայաստանում չեն: Նաև մտածեցի, որ եթե այսպիսի կարողության տեր են, գուցե մի բանով օգտակար լինեն Հայաստանին: ՈՒ մի հուսադրող բան կար. տեսա, թե ոնց են հայերն իրար օգնում:
-Իսկ Հայաստանում իրար օգնելու հատկանիշը գերիշխո՞ղ է, ըստ Ձեզ:
-Այն միջավայրում, որ ես եմ գտնվում, այդ հատկանիշի դրսևորումները հուսահատեցնող չեն: Ես Ամերիկայում ապրող ընկերներ ունեմ, որոնց շատ եմ խղճում: Ինչ էլ որ լինի, չեմ նախանձում դրսում ապրող հայերին: Հայաստանում ծանր օրերի պակաս չկա: Ես փորձում եմ այդ մասին չխոսել, լռել: Բայց բաներ կան, որ արմատապես շրջել են իմ կյանքը: Օրինակ՝ Հոկտեմբերի 27-ը: Մինչև այդ օրը կարծես ուրիշ կյանք է եղել, այդ օրը ինչ-որ մի բան ջարդվել է մինչև խորքը, ու սկսվել է ուրիշ կյանք: Ես զարմացած եմ, թե դրանից հետո ոնց ենք մեջքներս ուղղել ու շարունակել ապրել: Հետո եղան նոր հոկտեմբերիքսանյոթեր, ու ես չգիտեմ՝ որտեղից ենք ամեն անգամ մեջներս ուժ գտնում ու դիմանում էս ամեն ինչին: Ես սա իսկապես չեմ հասկանում: Բայց և թողնել-հեռանալու մասին ոչ մի րոպե չեմ մտածում:
-Ամենադժվար տարիներին Դուք ամենաանսպասելի քայլին եք գնացել. առևտուր եք արել շուկայում: Եթե այն ժամանակ չեք գնացել, հիմա ի՞նչ գնալու մասին կարող է խոսք լինել:
-Դժվարություններն ինձ երբեք չեն վախեցրել: Հիմա էլ կկանգնեմ շուկայում, եթե դրա կարիքը լինի, բայց չեմ հեռանա Հայաստանից: Ես չեմ հասկանում, որ դրա համար կարելի է թողնել հայրենիքը: Մարդիկ կան, որ չունեն հայրենիքի գաղափար: Նրանց համար դա մի տեղ է, ուր իրենք ապրում են: Երանի՜ իրենց, ի՜նչ հեշտ են ապրում: Էս երկրում էսինչ բանը չկա, ուրիշ տեղում կա. գնամ-ուտեմ: Հետո՞: Ես շրջանցում եմ լուրերը, չեմ կարող լսել, որ սահմանին էլի երիտասարդ տղա է զոհվել: Դաժան է մտածել, որ թուրքը հերիք չէ, հիմա էլ ներսում ենք կռվում, իրար սպանում: Շատ եմ տանջվում: Բայց աշխարհում որտե՞ղ է խաղաղ: Ո՛չ մի տեղ: Ճապոնիայում էլ են տեռոր անում, Եվրոպայում էլ, Ամերիկայում էլ: Փոքր տարիքից անընդհատ լսել ենք երրորդ համաշխարհային պատերազմի վտանգի մասին: Ինձ թվում է, որ մենք ապրել ենք ոչ միայն երրորդ, այլև չորրրոդ, հինգերորդ, չգիտեմ՝ որերորդ համաշխարհային պատերազմները: Բայց մենք՝ հայերս, շատ միամիտ ենք: Ինձ համար հայն աշխարհի ամենամիամիտ արարածն է: Ամենաուսյալ, խելացի, ճարպիկ հային բերեք և մի հինգ տարեկան թուրք երեխայի: Էդ թուրքը հային հինգ րոպեում կխաբի, երդվում եմ: Ես վաղուց հասկացել եմ, թե որն է հայի կերպարը. Դեմիրճյանի խոսքով՝ «Ամենաներողամիտ ցեղն աշխարհում»: Մեր դարդը կթողնենք, ուրիշի համար լաց կլինենք: Անընդհատ էս է, անընդհա՛տ: Մեր միամտության պատճառով է, որ և՛ երկիր ենք կորցրել, և՛ պետականություն: Տվել ենք: Միամտաբար: Ով մտել է մեր տուն, ամենալավ պատառը նրա բերանն ենք դրել: Նրանք էլ նստել են մեր գլխին: Նաև շատ դժգոհող ենք: Որտեղ երկու հայ են հավաքվում, սկսում են բողոքել երկրից, իշխանությունից: Ես չեմ կարողանում այդպիսի խոսակցությունները հանդուրժել, իսկույն հակադրվում եմ, վիճում բոլորի հետ, դառնում թշնամի: Հա՜, ես էլ ունեմ դժգոհություններ, օրինակ՝ Փարաջանովի թանգարանի առջև կառուցվող շենքը համարում եմ անթույլատրելի բան: Գեղեցիկ ձորը և թանգարանը փակեցին, աղավաղեցին մեր բնությունը: Ի՞նչ է, հիմա էլ ժայռերն ու ձորե՞րն են զավթում: Մի բան չմնա՞, որ տեսնողը հավատա, թե Հայաստանը դարավոր երկիր է: Ի՞նչ է, այդպիսի բնապատկեր տեսնելու համար պիտի անպայման Թիֆլի՞ս գնանք, մենք չունե՞նք նման գեղեցկություններ: ՈՒ չեմ էլ հասկանում, թե ով պիտի գա-ապրի էդ անհեթեթ շենքում: Նայում ես, սիրտդ ճաքում է: Բայց այսպիսի բաները պատճառ չեն, որ նեղանամ ու հեռանամ հայրենիքից:
-Թատերական ինստիտուտում բեմական խոսք եք դասավանդում: Քանի՜-քանի սերունդ է աճել Ձեր ձեռքի տակ: Ինչպե՞ս կբնութագրեք նրանց:
-2001 թվականից եմ ինստիտուտում, որի համար շնորհակալ եմ Սոս Սարգսյանին: Չգիտեմ, թե անձամբ ես ինչքանով եմ մասնակից այդ ուսանողների աճին, որովհետև ինստիտուտում կան այնպիսի՜ վաստակ և փորձ ունեցող մասնագետներ: Կարող եմ վստահաբար ասել, որ ցանկացած կուրսում սովորում է 4-5 ուսանող, որոնց վրա կարող ենք հենվել ու տեսնել ապագան: Շատ կարևոր է, երբ տեսնում ես դերասանի կայացման ընթացքը: Այդ դեպքերում ես մտածում եմ, որ դերասանությունից ավելի բարձր փեշակ էլ կա՝ մանկավարժությունը:

Զրույցը վարեց
Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Անհամբեր ու սիրով եմ սպասում իր հերթական գրին, ես էդ գրի մշտամնա ընթերցողն եմ
• Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
• Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
• Դերենիկ Դեմիրճյան-145
• «Այս մար­դիկ չեն սի­րում մեր ժո­ղովր­դին, պատ­րաստ չեն նրա հոգ­սը կրե­լու՝ ա­ռանց պարգևավ­ճա­րի»
• «Պե­տու­թ­յու­նը կորց­րել է իր դեմ­քը, և ե­թե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնա­ժամն ա­վե­լի խո­րա­նա, ուղ­ղա­կի կկոր­ծան­վենք»
• «Կա այս­պի­սի մի կար­ծիք՝ հարկ է ստեղ­ծել Հա­յաս­տան ամ­րոց-պե­տու­թ­յուն»
• «Մի բան հս­տակ է՝ այս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը պետք է ան­հա­պաղ հե­ռա­նան»
• «Ե­թե մեր մշա­կույ­թը լի­ներ բարձր մա­կար­դա­կի վրա, մենք այ­սօր­վա ող­բեր­գու­թ­յու­նը չէինք ու­նե­նա»
• «Մեր թշ­նա­մու գոր­ծած ո­ճիր­նե­րից ու հան­ցա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րից ոչ մե­կը թույ­լատր­ված չէր ո­րևէ օ­րեն­քով»
• «Ի սկզ­բա­նե մտա­ծել են ար­նա­քամ ա­նել ժո­ղովր­դին, բե­րել-հասց­նել մի վի­ճա­կի, որ հե­տո ա­սեն՝ դե՜, չդի­մա­ցանք, ու ստո­րագ­րեն այս փաս­տա­թուղ­թը»
• «Վեր­ջին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով զին­ված հա­րուստ, ան­պարտ բա­նակ, սե­փա­կա­նին զու­գա­հեռ՝ պե­տա­կան հզոր ար­դ­յու­նա­բե­րութ­յուն պի­տի ստեղ­ծենք»
• «Ե­թե հի­մա ենք գնում փոխ­զիջ­ման, դրա տակ ի՞նչ է են­թադր­վում. ինք­նաոչն­չա­ցո­ւ՞մ, ինք­նաս­պա­նու­թ­յո­ւ՞ն»
• «Աստ­ված մեզ հետ է և մեր ար­դար գոր­ծին զո­րա­վիգ»
• «Պար­տադր­ված պա­տե­րազ­մը, ի­հար­կե, ծանր բան է, բայց մենք պատ­րաստ էինք դրան»
• «Հա­նուն ազ­գի, հա­նուն հայ­րե­նի­քի զոհ­ված­նե­րի հե­րո­սու­թ­յու­նը չա­փա­նիշ­նե­րի փո­փո­խու­թ­յան են­թա­կա չէ»
• «Ինչ­պես Հի­սու­սը, այդ­պես էլ Նա­րե­կա­ցին Աստ­ծուց նե­րո­ղու­թ­յուն է խնդ­րում բո­լո­րիս մեղ­քե­րի հա­մար»
• «Մենք աշ­խար­հի մեջ ենք, ու աշ­խարհն է մեր մեջ. պար­զա­պես, որ­պես գաղտ­նի զենք, ու­նենք Ո­գին, որ մեզ պա­հել ու պա­հե­լու է»
• «Մենք Աս­տու­ծոյ փառք կու տանք, որ հայ­րե­նի­քը կը մնայ հայ­րե­նիք եւ մեր մնա­յուն հաս­ցէն»
• «Կար­դում էի այն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րի ցան­կը, որ պատ­րաստ­վում են հա­նե­լու դպ­րո­ցա­կան դա­սագր­քե­րից, ու սար­սա­փում էի»

Մեկնաբանություններ