«Փոփոխվող աշխարհում կայուն մնալու համար անհրաժեշտ են փոփոխություններ»

«Իրատես de facto»-ի հարցերին պատասխանում է ԱԺ փոխնախագահ ԷԴՈՒԱՐԴ ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎԸ:

-Խորհրդարանական ընտրություններից հետո և նախագահական ընտրություններից առաջ, Ձեր գնահատականով, քաղաքական դաշտում ի՞նչ վերադասավորումներ կլինեն:
-Վերադասավորումները բնական են` սպասվում են կարևորագույն ընտրություններ. բացի նրանից, որ մենք ընտրում ենք պետության ղեկավար, մենք ընտրում ենք ապագա հինգ տարիների մեր կյանքի տարբերակը:
-Մենք քաղաքական կո՞ւրս ենք ընտրում:
-Քաղաքական կուրսը մենք ընտրել ենք խորհրդարանական ընտրություններում: Հայաստանը դասական նախագահական երկիր չէ, այլ կիսանախագահական, որտեղ խորհրդարանն ունի լուրջ լիազորություններ, բայց պետության գլուխը նախագահն է, և նա ունի կառավարման իր կարևոր լծակները: Հայաստանի գործող նախագահը ղեկավարում է Հայաստանի Հանրապետության ամենաազդեցիկ քաղաքական ուժը, որ հաջողության է հասել խորհրդարանական ընտրություններում, իսկ դա նշանակում է, որ քաղաքական կուրսը հայտնի է: Այնուամենայնիվ, ավանդաբար հասարակությունը նախագահական ընտրություններին ավելի մեծ կարևորություն ու նշանակություն է տալիս: 2012-ի աշունը քաղաքական վերադասավորումների ու պարզաբանումների աշուն է լինելու: Այսօր հստակ է, որ գործող նախագահն առաջադրվելու է, և նրա թեկնածությանը սատարելու են ՀՀԿ-ն ու ՕԵԿ-ը, չի բացառվում, որ կլինեն ազդեցիկ այլ քաղաքական ուժեր ևս:
-Ընդդիմությունը, Ձեր կարծիքով, կունենա՞ միասնական թեկնածու:
-Ընդդիմությունը Հայաստանում բազմաշերտ է, թեպետ արդեն չկա արտախորհրդարանական ընդդիմություն: Մեր ընդդիմադիր գործընկերների հայտարարություններում հստակություն չկա, դեռ չի երևում` մե՞կ թեկնածու կլինի, յուրաքանչյուրն ի՞ր թեկնածուն կունենա: Թե՛ գաղափարական, թե՛ տարատեսակ հավակնությունների դաշտում մենք ականատես ենք տարաձայնությունների մեծ ու փոքր հարցերում: Ես կարծում եմ, որ «Ժառանգություն»-«Ազատ դեմոկրատներ» դաշինք չի լինի, քիչ հավանական է ՀՅԴ-ՀԱԿ դաշինքը նախագահական ընտրություններում:
-Խորհրդարանում ընդդիմադիրները կարո՞ղ են առանձին հարցերի շուրջ համագործակցել:
-Իհարկե, արդեն եղել են օրենսդրական նախաձեռնություններ, որոնց ընդդիմությունը կողմ է քվեարկել: Նշանակում է` իշխանությունը գործում է պարզ ու հրապարակային: Սեպտեմբերից սկսվող նստաշրջանով խորհրդարանը կդառնա այն քաղաքական թատերաբեմը, որտեղ կձևավորվեն և կգեներացվեն առողջ գաղափարներ:
-Քաղաքական դաշտի ինտրիգը իշխանակա՞ն, թե՞ ընդդիմադիր հատվածում է, թե՞ իշխանության-ընդդիմության փոխհարաբերություններում:
-Հիմնական ինտրիգն արդեն վերացվել է մայիսի 6-ին: ՀՀԿ-ն համոզիչ հաջողության հասավ, և դա վկայեց, որ կուսակցությունն այս տարիներին հզորացել է ու հասարակության վստահության շրջանակն ընդլայնում է տարեցտարի: Հիմնական ինտրիգը միշտ եղել է, թե ով կլինի նախագահի ամենաֆավորիտ թեկնածուն: Ակնհայտ է, որ գործող նախագահն է այդ թեկնածուն: Հիմնական ինտրիգը` թե քանի քաղաքական ուժ նրան կպաշտպանի: Ինտրիգային է դառնում, թե ով կլինի ընդդիմության թեկնածուն, որ կպարզվի մինչև դեկտեմբեր:
-Ձեր կարծիքով` ԲՀԿ-ի այլընտրանքայնությունը նախագահական ընտրություններից հետո՞ էլ կպահպանվի:
-Դա ԲՀԿ-ն պիտի որոշի: Կարծում եմ` նախագահական ընտրություններին ընդառաջ խորհրդարանի քաղաքական երկրորդ ուժը դիրքորոշումը կհստակեցնի: Հազիվ թե ԲՀԿ-ն նախագահականում չեզոքություն պահպանի, կարծում եմ` կպաշտպանի թեկնածուներից մեկին:
-Իսկ սեփական թեկնածու չե՞ն ունենա:
-Որոշողն իրենք են: Եթե նախագահական ընտրություններում քաղաքական որևէ ուժ իր դիրքորոշումը չի ներկայացնում, վարկանիշային կորուստներ է ունենում: Սահմանադրության համաձայն` նախագահական ընտրություններից հետո նոր կառավարություն պիտի ձևավորվի, բնականաբար, կսկսվի նոր փուլ քաղաքական դաշտում: Հիմնական բարեփոխումները մենք սկսել ենք 2008 թվականին, երբ նախագահ դարձավ Սերժ Սարգսյանը: Այս տարիներին ահռելի աշխատանք է կատարվել` բարոյահոգեբանական վիճակի, ժողովրդավարության զարգացման, աշխարհաքաղաքական զարգացումների առումով: Աշխարհն արագ է փոխվում, ավելի նախաձեռնող ենք դարձել:
-Ձեզ չի՞ թվում, որ մենք անընդհատ կամ անցյալին, կամ ներկային ենք նայում, մենք գիտենք ինչ անել ստատիկ վիճակներում, բայց փոփոխվող աշխարհում վարքագծի մոդելներ չունենք:
-21-րդ դարը նման չէ 20-րդ դարին: Աշխարհը շատ արագ է փոխում իր օրենքները: Ամենահանճարեղ փորձագետներն էլ չեն կարող կանխատեսել` ինչ է լինելու 6 ամիս կամ մեկ տարի անց: 2-3 տարի առաջ ո՞վ կկանխատեսեր Հոսնի Մուբարաքի պաշտոնանկությունը կամ ճակատագիրը: Կամ` Լիբիայի իրադարձությունները: Ընդհանրապես` տարածաշրջանի: Նույնն է վիճակը տնտեսության մեջ: Որևէ հայտնի տնտեսագետ չէր կանխատեսել ֆինանսատնտեսական ճգնաժամը, ոչ էլ ընթացքը: Ոչ ոք այսօր չի կարող ասել, թե 2015-ին ինչ է լինելու: ՈՒինստոն Չերչիլն ասել է` փոփոխվող աշխարհում կայուն մնալու համար անհրաժեշտ են փոփոխություններ: Մենք փորձում ենք կայուն մնալու համար փոփոխություններ իրականացնել: Շատ կարևոր է, որ փոփոխությունները նախաձեռնում է երկրի նախագահը, և դրանք ինքնանպատակ փոփոխություններ չեն: Հիմա ամենակարևորը պետության անվտանգությունը և ժողովրդավարության զարգացումն են: Անկախ աշխարհաքաղաքական զարգացումներից, այս երկու բաղկացուցիչները մենք պիտի զարգացնենք: Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Թոնի Բլերն ասում էր` եթե չունենաս ուժեղ ազգային անվտանգություն, չես կարող խոսել ժողովրդավարության զարգացումից կամ սոցիալական խնդիրներից: Աշխարհում ամենաուժեղ պետությունները զարգացած ժողովրդավարություններն են: Մենք պետք է ամրապնդենք ազգային անվտանգությունը, բանակը, ոստիկանությունը, սահմանները և զարգացնենք ժողովրդավարական արժեքները, երրորդ ճանապարհ չկա:
-Չե՞ք կարծում, որ այդ նպատակներով Հայաստանին պետք է ուժեղ տնտեսություն` հզոր, քաղաքակիրթ, ժողովրդավար լինելու շքեղությունը իրենց թույլ են տալիս հարուստ երկրները:
-Դու պետք է պատրաստ լինես մարտահրավերներին: Մենք նաև արտաքին աշխարհից ենք կախված: Եթե Թուրքիան չշրջափակեր Հայաստանը, ես համոզված եմ, որ մեր վիճակը բոլորովին այլ կլիներ:
-Որո՞նք են մեր գլխավոր մարտահրավերները:
-Ղարաբաղյան հակամարտությունը, որտեղ մեր հակառակորդը ոչ միայն Արցախի Հանրապետության, այլև Հայաստանի Հանրապետության սահմանների ու մանկապարտեզների վրա է կրակում, այսինքն` մեր անվտանգությանն է սպառնում: Մյուս կողմից` պետք է կարողանանք զարգացնել մեր ժողովրդավարական արժեքները:
-Մեր քաղաքական կուսակցություններին ի՞նչ է պետք, որ իրենց վճիռները կայացնեն Հայաստանում:
-Գլոբալացվող աշխարհում միջկուսակցական կապերը շատ կարևոր են: ՀՀԿ-ն էլ շատ խոր կապեր ունի թե՛ ԱՊՀ-ում, թե՛ եվրոպական երկրներում: Պատահական չէ, որ դարձանք ԵԺԿ-ի լիարժեք անդամ, համագործակցում ենք Չինաստանի կոմունիստական կուսակցության հետ: Բազմակուսակցական համակարգը Հայաստանում լիարժեք զարգացած չէ: Ես չգիտեմ` ով որտեղից է հրահանգ ստանում և սպասում որոշման, բայց իբրև պատմաբան ու քաղաքացի` համոզված եմ, որ հավասար զինակցի սկզբունքով պիտի հարաբերվենք մեր գործընկերների հետ: 2 տարի առաջ, երբ «Ռաշն թուդեյի» թղթակիցը ՀՀ նախագահին հարցրեց. «Դուք ռուսամե՞տ եք, թե՞ արևմտամետ», նա պատասխանեց. «Ես հայամետ եմ»: Բոլոր քաղաքական ուժերը, անկախ իրենց փոխհարաբերություններից Արևելքի ու Արևմուտքի հետ, բոլոր հարաբերությունները պետք է ծառայեցնեն ուժեղ Հայաստանի կառուցմանը, բնականաբար, իրենց որոշումներն էլ պետք է կայացնեն Երևանում:
-Շատ հաճախ քաղաքական ուժերի հենման կետը Հայաստանում չէ:
-ՈՒմ հենման կետը Հայաստանում չէ, նա Հայաստանում երկար կյանք չունի: Գարեգին Նժդեհը շատ դիպուկ է ասել` մեր բոլոր դժբախտությունների պատճառը նախ և առաջ մենք ենք, բայց մեզ պետք եղած ուժը պետք է գտնենք մեր մեջ: Ով իր ուժն իր ժողովրդի մեջ չի գտնում, նրան օտարն էլ կխաբի: Համագործակցության կողմնակից լինելով միջազգային տարբեր կառույցների հետ, համոզված եմ, որ մեկուսացած ապրելը հանցագործություն է: Հանրապետականը գնում է հենց այդ ճանապարհով` համագործակցում ենք մեր գործընկեր կուսակցությունների հետ: Հաշվի առնելով, որ մեր հակառակորդները Ադրբեջանում և Թուրքիայում գերակտիվ քաղաքականություն են վարում, միջկուսակցական կապերը Հայաստանի համար շատ կարևոր են: Քեզ ինչ պետք է` քո մեջ պիտի փնտրես, բարի քեռիներ այլ երկրներում վաղուց չկան:
-Հինգերորդ անգամ ԼՂՀ-ում նախագահ ընտրվեց, հինգերորդ անգամ միջազգային հանրությունը նախագահական ընտրությունները չճանաչեց, որ անակնկալ չէր: Գնահատականներում ակցենտների տարբերություն չե՞ք նկատել նախորդ ընտրությունների համեմատ:
-Ղարաբաղյան հակամարտությամբ զբաղվում է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը: Համանախագահների հայտարարությունը շատ չեզոք էր, բնականաբար, եթե նրանք հայտարարեին, որ ճանաչում են նախագահական ընտրությունները, այդ օրը բանակցությունները կավարտվեին, և ԼՂՀ-ն կդառնար ճանաչված պետություն: Հայտարարության մեջ արձանագրված էր, որ անհրաժեշտություն են տեսնում` Արցախի իշխանության ձևավորումը ժողովրդավարության տարրերով, այսինքն` համանախագահները ընդունեցին, որ ընտրությունը ժողովրդավարական էր: Արցախը, ի տարբերություն իրենից արևելք գտնվող երկրի, որտեղ իշխանությունը հորից որդուն է անցել, դեռ հայտնի չէ` հիմա էլ կնոջը, թե ում կանցնի, իշխանությունը ձևավորում է ժողովրդավարության օրենքներով: Ինձ զարմացրին որոշ երկրների հայտարարություններ, որ որևէ կապ չեն ունեցել հակամարտության հաղթահարման գործընթացի հետ, իրենց ո՞վ էր հարցնում` ճանաչում են, թե չեն ճանաչում ընտրությունները, իրենց կարծիքի կարիքն ո՞վ ուներ:
-Վարձավճարվածությա՞ն սկզբունքն է գործել:
-Անորակ նավթի հոտ է գալիս այդ հայտարարություններից: Ադրբեջանական կայքերում նման հայտարարությունները առաջին նորությունն են: Որպես ՀՀ ԱԺ դիտորդական առաքելության ղեկավար` ես շատ ուրախ եմ, որ Արցախը կարողացավ շատ լավ ընտրություններ կազմակերպել:
-Ի՞նչ տպավորություններով վերադարձաք Արցախից:
-Ես նաև 2010-ի խորհրդարանական ընտրություններում եմ դիտորդական առաքելությունը ղեկավարել: Եթե այն ժամանակ դիտորդներ կային 9 երկրից, այս անգամ` 22, ԵՄ երկրներից, ԵՄ-ում նախագահող Կիպրոսի Հանրապետությունից, Կանադայից, Նիդերլանդներից, Ռուսաստանից: Բոլորը միաբերան ասում էին, որ մասնակցությունը շատ մեծ էր, բայց որևէ լարվածություն չկար: Հրապարակային էր ամեն ինչ, օպերատիվ էր աշխատում լրատվությունը: Մենք 9 հոգի էինք, պատվիրակությունում բոլոր խմբակցություններից պատգամավորներ կային, և ես Ստեփանակերտում ասուլիսի ժամանակ շնորհակալություն հայտնեցի Արցախի ժողովրդին, որ այնպիսի ընտրություն կատարեց, որ Հայաստանի խորհրդարանի բոլոր խմբակցությունների ներկայացուցիչները քաղաքական կարևոր հարցի շուրջ ունեն նույն կարծիքը: Արցախում ոչ թե գնում են ընտրելու ինչ-որ մեկին կամ ինչ-որ կուսակցության անդամի, այլ ևս մեկ քայլ են անում դեպի իրենց նպատակը, դեպի միջազգային ճանաչում: Շատ կարևոր էր, որ ընտրությունները մրցակցային էին, նախագահի թեկնածու Վիտալի Բալասանյանն էլ մեծ թվով ձայներ ստացավ: Ես շնորհավորում եմ գործող նախագահին, որ վերընտրվեց, և համոզված եմ, որ սա հստակ քայլ էր դեպի ժողովրդավարական Արցախի միջազգային ճանաչում, որովհետև այդ 22 երկրների ներկայացուցիչներն իրենց հայրենիքներում վկայելու են, որ Արցախում ժողովրդավարական ձեռքբերումներն այլևս անշրջելի են:
-Նախորդ ընտրություններից հետո ասում էին, որ Արցախում ընդդիմություն չկա, և դա նահանջ էր համարվում ժողովրդավարությունից: Հուլիսի 19-ից հետո այդ մեղադրանքը չես հիմնավորի` դա լա՞վ է Արցախի համար, թե՞ վտանգավոր է, իբրև պատերազմական վիճակում գտնվող երկրի:
-Ցանկացած երկրում եթե ընդդիմությունը պետականամետ է և նիհիլիստական արժեքներով չի առաջնորդվում, ձեռքբերում է: Վիտալի Բալասանյանի շտաբի հայտարարության մեջ ոչ մի նիհիլիստական գնահատական չկար: Մրցակցությամբ Արցախի ժողովրդավարության նոր փուլ է սկսվում: Ընդդիմության առկայությունն անհրաժեշտություն է Արցախի համար, շատ նորմալ է, որ մարդիկ տարբեր տեսակետներ ունեն: Թե՛ Վիտալի Բալասանյանը, թե՛ Բակո Սահակյանը, թե՛ նրանց ընտրողները կարևոր հարցերում մեկ կարծիք ունեն` Արցախը երբեք չի կարող լինել Ադրբեջանի կազմում, և Արցախը պետք է լինի ժողովրդավարական: Սա գլխավորն է, մնացած հարցերում բնական են տարակարծությունները, նորմալ է, որ երկրորդ տեղում գտնվող թեկնածում ստացել է 33 տոկոս ձայն, ժողովրդավարությունն առանց մրցակցության նոնսենս է:
-Ի՞նչ է պետք, որ աշխարհն իրավիճակն ընկալի ինչպես կա, ոչ թե այնպես, ինչպես բխում է իրենց շահերից: Գործնականում տարբեր երկրներ Արցախում լուծում են իրենց խնդիրները, ոչ թե Ղարաբաղի հարցը:
-Ոչ միայն Արցախում, յուրաքանչյուր պետության արտաքին քաղաքականության հիմքում ընկած են իր պետական շահերը: Յուրաքանչյուր ժողովուրդ ինքն է իր ճակատագրի դարբինը: Որևէ մեկը սկուտեղի վրա չի մատուցելու Արցախի անկախությունը: Դա պարզ էր առաջին օրից: Արցախի ժողովուրդը պատերազմով է ձեռք բերել իր անկախությունը, վերահաստատել է հանրաքվեով և, ամեն օր աշխատելով ու ստեղծելով, ամրապնդում է իր անկախությունը: Ժամանակի խնդիր է` երբ կճանաչեն: Բանակցությունները շարունակվում են: Մի օր էլ Արցախը դառնալու է բանակցությունների լիիրավ անդամ: Առանց Արցախի ուղիղ մասնակցության բանակցություններին խնդիրը չի լուծվի:
-Մենք ուզում ենք, որ 1915 թ. ցեղասպանության ճանաչման գործընթացը շարունակվի և նոր երկրներ ընդգրկի, մենք ուզում ենք, որ Արցախի անկախությունը ճանաչի միջազգային հանրությունը, բայց գուցե խնդիրը բնավ էլ աշխարհը չէ, այլ ամենակարևորն է, որ ցեղասպանությունը ճանաչի Թուրքիան, ԼՂՀ-ն էլ ճանաչի Ադրբեջա՞նը: Մենք ունենք կոնկրետ խնդիրներ, որ գլոբալ լուծում ենք ուզում ստանալ` դա ուժերի ցրո՞ւմ է, թե՞ ավելի խելամիտ մեխանիզմ:
-Դժբախտաբար, ո՛չ Թուրքիան, ո՛չ Ադրբեջանը լայնախոհ մտածողություն չունեն և լայնախոհ քաղաքականություն չեն վարում: Թուրքիան ջայլամի քաղաքականություն է վարում Հայոց ցեղասպանության ճանաչման հարցում` շատ լավ իմանալով, որ ցեղասպանություն եղել է: Թուրք մտավորականների ստորագրահավաքները, ներողության շարժումը դրա վկայությունն են, ավելացրեք Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր Օրհան Փամուկի «Ձյունը» և այլ գրքեր, բայց պաշտոնական Անկարան վարում է ժխտողական քաղաքականություն, ուստի հարցը միայն Թուրքիայի հետ քննարկելն ինքնասպանության է հավասար: Մենք աշխարհում միայնակ չենք ապրում, հայերի ցեղասպանության ճանաչումը միայն հայերի խնդիրը չէ, այլ ողջ առաջադեմ մարդկության: Ինչո՞ւ պիտի հոլոքոստի դատապարտումը լինի ամբողջ աշխարհի գործը, հայերի ցեղասպանությունը` միայն հայերի: Կրկնակի ստանդարտները ճշմարտության չեն հանգեցնում: Շատ ճիշտ է, որ Հայոց ցեղասպանության ճանաչման խնդիրը դրված է մեր արտաքին քաղաքական օրակարգում, որովհետև յուրաքանչյուր դատապարտում կանխարգելում է մարդկության դեմ ոճրի կրկնությունը: Ադրբեջանի վերաբերյալ` եթե Ադրբեջանն ամեն օր կրակում է մեզ վրա և նույն ջայլամի քաղաքականությունն է վարում` աչքերը փակելով իրականության առաջ, պատրաստ չէ երկխոսության: Արցախում արդեն մեծացել է անկախության սերունդը, որը Ադրբեջանի տիրապետությանը տեղյակ չէ: Ադրբեջանի սովորական քաղաքացիներին չի էլ հետաքրքրում Ղարաբաղի խնդիրը, դա ընդամենը խաղաքարտ է իշխանությունների ձեռքին` իբր համախմբելու ժողովրդին` արտաքին վտանգի դեմ հանդիման: Մենք պայքարում ենք մեր հողի համար, Բաքվում ու Ադրբեջանում ապրողների համար ազգային կամ հայրենասիրական հարց չէ Արցախը վերադարձնելը:
-Դա չի՞ նշանակում, որ հարցի լուծումն Ադրբեջանին պետք չէ:
-Խնդիրը կարող է լուծվել փոխզիջմամբ, բայց Ադրբեջանն այնքան բարձր է իր նշաձողը տեղակայել ու չի ուզում իրականության հետ հաշվի նստել, որ Ձեր ասածը դառնում է ճշմարտություն: Հայհոյանքի, սպառնալիքի ճանապարհը շատ ձեռնտու է` մի քանի դուշման-մուշման, ամբողջ աշխարհի հայերը մեր թշնամիներն են` ծրագիրը կատարված է... Նրանք ազգային գաղափար են հայտարարել պայքարն ընդդեմ հայերի, քանի որ իրենց ազգն էլ, պետությունն էլ արհեստական են, մինչև 1918 թ. ոչ ոք չգիտեր` ինչ է ադրբեջանցին, կային կովկասյան թաթարներ: 1936 թ. ստալինյան սահմանադրությամբ կովկասյան թաթարները դարձան ադրբեջանցիներ: Ղարաբաղի հարցը պետք է, որ Ալիևը պահի իր իշխանությունը: Բանակցությունների հիմնական արգելակը Ադրբեջանն է իր ապակառուցողական, մաքսիմալիստական դիրքորոշումով:
-Այսօր` հուլիսի 21-ին (հարցազրուցը կայացել է այդ օրը) Հուլիոս Կեսարի ծննդյան օրն է, իբրև պատմաբան և համաշխարհային պատմության ժառանգորդ, ի՞նչ կասեիք նրան, եթե հնարավորություն ունենայիք շնորհավորելու:
-Նոր ու մեծ հարցազրույցի թեմա եք բացում: Եթե մարտյան իդեններն այլ ընթացք ունենային, այսօր բոլորովին այլ համաշխարհային պատմության ժառանգորդ կլինեինք բոլորս: Նա փոխել է Հռոմի, ուրեմն և իր ժամանակներում հայտնի աշխարհի կյանքը, ու եթե մեր թվարկությունից առաջ սկսված նրա կյանքի պատմությունն այսօր էլ չի մոռացվել, ուրեմն ամեն օրն է Հուլիոս Կեսարի ծննդյան օր:

Զրույցը` Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ