Նորմալացում 9 քայլով

Գարունը թուրք-ռուսական հարաբերություններին ապագայի հույսեր բերեց: Անկարան հարաբերությունները հին ժամանակներին վերադարձնելու նպատակով ճանապարհային քարտեզ մշակեց: Թուրքիան, որ ծրագրում է այդ ճանապարհն անցնել ռուսական կողմի հանդիպակաց քայլերի հետ, անհրաժեշտ չի համարում երրորդ երկրների միջնորդությունը և համարում է, որ այդպես գործընթացն ավելի արագ կտեղաշարժվի: Վերջնանպատակը մինչև դեկտեմբերի 15-ը հարաբերությունների նախկին մակարդակին վերադառնալն է: Թուրք-ռուսական հարաբերությունների, որ ճգնաժամի մեջ էին հայտնվել Անկարայի օդային տարածք մտած ռուսական ինքնաթիռի ոչնչացումից հետո, նորմալացման ճանապարհին քայլերը մեկը մյուսին հետևեցին:

Հին ժամանակներ վերադառնալու նպատակով Անկարան 9 կետով ճանապարհային քարտեզ է մշակել: Երկու երկրների ժոովուրդների փոխգործակցությունը նախկին մակարդակին վերադարձնելու համար նախ և առաջ կգործառնեն ԶԼՄ-ները և ՀԿ-ները: Նպատակը դեկտեմբերի 15-ին երկու երկրների հարաբերությունները ամենաբարձր մակարդակի հասցնելն է, ինչպես մինչև ճգնաժամն էր: Կիսամյա գործընթացի առաջին 3 ամիսներին Անկարան իր բարձրաստիճան պաշտոնյաներին կուղարկի Ռուսաստանում կազմակերպվող բոլոր միջոցառումներին ու հանդիպումներին: Մինչև սեպտեմբերի 1-ը կհաշվարկվի և կգնահատվի տնտեսական, քաղաքական, մշակութային ու սոցիալական ոլորտներում կրած վնասը:

Հանդիպակաց ջերմության ազդանշաններ
Կրեմլում պատասխանեցին նախագահ Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանի ուղերձին, որով նա ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինին մաղթում էր «հարաբերությունները արժանավոր մակարդակի բարձրացնել»: ՌԴ նախագահի մամլո քարտուղար Դմիտրի Պեսկովը ասաց. «Մենք ուզում ենք բարենպաստ հարաբերություններ Թուրքիայի հետ ու նորմալացում: Մենք ցանկանում ենք վերադառնալ փոխշահավետ համագործակցության բարի ժամանակներին: Բայց Անկարան պետք է անհրաժեշտ քայլերն անի»: Ջերմության ազդանշանների փոխանակումից հետո Թուրքիան ծրագրում է հաջորդ քայլերը, որպեսզի երկու երկրները նորմալացման գործընթաց սկսեն: Նորմալացումը՝ մինչև օգոստոսի 15-ը:
2. Մասնակցություն բարձրամակարդակ միջոցառումներին Ռուսաստանում: Անկարան Ռուսաստան կուղարկի փոխնախարարների, խորհրդականներին, գլխավոր տնօրեններին:
3. Վնասի գնահատում: Նորմալացման գործընթացում կարևոր պահ է սեպտեմբերի 1-ը: Մինչ այդ կգնահատվի տնտեսական, քաղաքական, մշակութային, սոցիալական ոլորտներում կրած վնասը: Հաջորդ երեք ամիսներին ռուս գործընկերների հետ փոխգործակցության ցանց կստեղծվի՝ հաղթահարելու համար այդ վնասը և իրավիճակը նորմալ հուն վերադարձնելու նպատակով նախ և առաջ քաղաքական ու տնտեսական ոլորտներում:
4. Հաղորդակցության միջոցներ: Երկու երկրների ժողովուրդների գործակցությունը նախկին մակարդակին բերելու համար կօգտագործվեն հաղորդակցության միջոցները՝ նախ և առաջ ԶԼՄ-ները ու ՀԿ-ները:
5. Հրապարակային դիվանագիտություն. Բարեկամական Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները զարգացնելու համար աշխատանքներ կծավալվեն հրապարակային դիվանագիտության ոլորտում: Նախ և առաջ՝ մեդիաոլորտում: Կշեշտադրվի, որ ինքնաթիռը ընկավ ռուս օդաչուի սխալի պատճառով, այսքան լարված փուլում հարաբերությունների նորմալացմանը կնպաստի երկխոսության և դիվանագիտության համար ալիքների բացությունը: Կխոսվի, որ ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո Թուրքիան անցավ ռուս ժողովրդի կողմը և հիմա շնորհիվ Թուրքիայում ձևավորված ազգակցական կապերի երկու երկրների ժողովուրդների միջև հարաբերությունները դարձել են ընտանեկան: Բացի այդ՝ ուշադրություն կդարձվի ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո Ռուսաստանի հետ համատեղ գործադրվող ջանքերին թուրքալեզու հանրապետություններում նրանց պետականության զարգացման համար: Կապահովվի աջակցությունը թուրքական կինոարտադրությանը Ռուսաստանում:
6. Ջանքերի համակարգում: Ներկա փոփոխությունները հաշվի առնելով՝ արտաքին գործերի նախարարությունում Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների հարցով կզբաղվի բաժին, որ զբաղվում է Մերձավոր Արևելքով (Սիրիայով):
7. «Աշխատանքային խմբի» ներդրումը: Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների նորմալացման և բարձր մակարդակի բարձրացնելու նպատակով կստեղծվի աշխատանքային խումբ, որտեղ ներկայացված կլինեն տարբեր ինստիտուտներ:
8. Բիզնես միությունների ներգրավումը: ՈՒշադրությունը կկենտրոնացվի հարաբերությունների նորմալացման գործընթացին խոշորագույն բիզնես-ասոցիացիաների աջակցության կարևորությանը՝ Պալատների միության, Թուրքիայի բիրժաների, Թուրքիայի արդյունաբերողների և բիզնեսմենների ասոցիացիայի, Անկախ արդյունաբերողների և բիզնեսմենների ասոցիացիայի:
9. Առանց միջնորդների: Հարաբերությունների նորմալացմանը միջնորդելու ցանկություն են հայտնել երկու երկրներ, բայց Անկարան ծրագրում է սկսել ուղղակի բանակցություններ և կարծում է, որ միջնորդների մասնակցությունը գործընթացը կդանդաղեցնի: Թուրք-իսրայելական հարաբերությունների նորմալացման գործընթացում անհաջող միջնորդության պատճառով գերակայում է տեսակետը, որ առանց միջնորդ երկրի Իսայելի հետ հարաբերությունների գործընթացը շատ ավելի արագ կզարգանար:
Չեթիներ ՉԵԹԻՆ, Yeni Safak, Թուրքիա

Հ.Գ. Առաջին հայացքից՝ Չեթիներ Չեթինին պետք է ձերբակալել՝ պետական գաղտնիք հրապարակելու համար, որովհետև այս դարակազմիկ գործողությունների ծրագրի հրապարակումը միանշանակ նվազեցնում է արդյունավետության գործակիցը: Իրականում ոչ թե պետական գաղտնիքի հրապարակում է, այլ քարոզչական գրոհ. տեսեք՝ ինչ նշանակություն ու կարևորություն ենք տալիս թուրք-ռուսական հարաբերությունների վերականգնմանը, ճանապարհային քարտեզ ենք կազմում, բաժիններ ենք բացում, աշխատանքային խմբեր ենք ստեղծում, բիզնեսմեններին ենք ներգրավում ու նույնիսկ ընտանեկան կապերն ենք աշխատեցնում: Բայց և՝ այս քարոզչական գրոհը ոչ մի լուրջ քայլ չի պարունակում և նման է գովազդային հոլովակի, որ կարող է բոլորովին չարտացոլել գովազդվող ապրանքի իրական որակները: Համենայն դեպս՝ դույզն-ինչ չի զգացվում, որ Անկարան պատրաստ է ներողություն խնդրել ու փոխհատուցել ռուսական ինքնաթիռը խփելու համար՝ հարաբերությունների վերականգնման պահանջը, որ քանիցս բարձրաձայնել է Մոսկվան: Անկարան հայտարարում է, որ ճանապարհային քարտեզն աշխատելու է ռուսական կողմից հանդիպակաց ջերմության պարագայում, որտե՞ղ է այդ ջերմությունը: Ինչո՞ւ է ընտրվել դեկտեմբերի 15-ը՝ իբրև հարաբերությունների վերականգնման վերջնաժամկետ, նույնպես անորոշ է: Թերևս՝ նոր տարին հին-նոր հարաբերություններով սկսելու համար: Կես տարի, ըստ այս ծրագրի, Թուրքիան գրոհելու է բոլոր հնարավոր ուղղություններով, և ստեղծվում է տպավորություն, որ թուրք-ռուսական հարաբերություններում տեղաշարժի անհրաժեշտությունը Անկարան գիտակցեց ու բարձրաձայնեց Ահմեդ Դավութօղլուի հրաժարականից հետո: Եթե հիշում եք՝ անցյալ տարվա նոյեմբերին հենց վարչապետն առաջինը հայտարարեց, որ թուրք զինվորականները գործել են իր հրամանով՝ նրանք իրավունք ունեն երկրի անվտանգությանը սպառնացող վտանգի դեպքում կրակ բացել: Թուրքիան շտապում է, Ռուսաստանը՝ ոչ, թեև հարաբերությունները վերականգնելուն դեմ չէ՝ որքան էլ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան հայտարարի, որ նախադրյալներ չկան: Նախադրյալը քաղաքական ու տնտեսական շահն է: Շահերի ընդհանրությունը: Էրդողանի ու Պուտինի քաղաքականության նմանությունն ու մեկուսացումից դուրս գալու ջանքերը: Ի վերջո՝ վնասի հաշվարկումն ու փոխհատուցման պատրաստակամությունը: Մեկ տարին, հաշվի առնելով մինչև դեկտեմբերի 15-ը նշանակված ժամետը, թերևս բավարար ժամանակ է մի բաժակ ջրի փոթորիկը ավարտելու համար, բայց խփված ինքնաթիռը պատրվակ էր, հարաբերությունների վատացման բուն պատճառը Սիրիայում շահերի բախումն էր, և այդ պատճառը դեռ կա:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ