Ռոհանին, այնուամենայնիվ, գնում է Հայաստան

Իրանի նախագահի մամլո ծառայության ղեկավար Փարվիզ Իսմայիլին հաղորդել է, որ Իրանի նախագահ Հասան Ռոհանին դեկտեմբերի 21-ին կմեկնի Հայաստան, ապա Ղազախստան և Ղրղզստան: Իսմայիլիի խոսքով՝ մեկօրյա այցի շրջանակներում Ռոհանին կհանդիպի ՀՀ նախագահի հետ և երկկողմ կապերի խորացման բանակցություններ կվարի: Ծրագրված է համագործակցության համաձայնագրերի ստորագրում և բիզնես ֆորում: Համանման ծրագիր է Ղազախստանում ու Ղրղզստանում:

Հայաստան այցն ունի առանձնահատկություններ: Իրանի նախագահի այցը անոնսվել էր ավելի վաղ՝ սեպտեմբերին, ապա նոյեմբերին, դեկտեմբերի սկզբին: Բաքուն բացասաբար էր արձագանքում տեղեկություններին, Թեհրանը սպասում էր: Առավել ևս, որ 2013-ին նախագահ ընտրվելուց հետո Հասան Ռոհանին Հայաստան չէր այցելել, սակայն երկու անգամ եղել էր Ադրբեջանում: Վերջին անգամ՝ օգոստոսին, երբ Բաքվում կայացավ Ադրբեջանի, Իրանի ու Ռուսաստանի նախագահների գագաթնաժողովը, որից հետո Բաքվի պաշտոնական ձայները սկսեցին բարձր դատաղություններ անել, որ «նախագահ Ալիևը փոխում է աշխարհի քարտեզը», որ «ստեղծվում է համագործակցության նոր ձևաչափ», որտեղ «Բաքուն աճող դեր ունի», իսկ «երեք երկրներին՝ ՌԴ-ին, Ադրբեջանին ու Իրանին, միավորում է գլոբալ ու տարածաշրջանային հարցերի լայն շրջանակում մոտեցումները համակարգելու պատրաստակամությունը», և նրանք դառնալու են «տարածաշրջանում անվտանգության ու կայունության ապահովման աղբյուր՝ հետագայում ամրապնդելով քաղաքական կապերը»: Հիմա պարզ է դառնում, որ Բաքուն փորձում էր իր տեսակետները փոխարկել Հայաստանի նկատմամբ Իրանի վերաբերմունքի փոփոխության, իսկ Թեհրանը՝ Իսրայելի նկատմամբ Ադրբեջանի վերաբերմունքի փոփոխության: Պատահական չէ, որ Իրանի ու Ադրբեջանի միջև տեղեկատվական վեճ էր ծավալվել՝ Բաքուն Թեհրանին մեղադրում էր հայամետ քաղաքականութան մեջ, բայց ինքն առաջինը հակաիրանական քայլ արեց:

Երբ տեղեկություն տարածվեց, որ Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուն մեկնում է Բաքու, որոշ փորձագետներ ենթադրեցին, որ «Իսրայելն ավելի շատ է հայացքը գցում մուսուլմանական երկրների կողմն ընդհանրապես ու մասնավորապես շիա մեծամասնությամբ երկրների», իսկ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը իբր պատրաստվում է «կամուրջներ կառուցել Իսրայելի ու Իրանի միջև»՝ «Ադրբեջանն իբրև տարանցիկ տարածք օգտագործելով՝ իր գազը Եվրոպա հասցնելու Թեհրանի շահագրգռության» լույսի ներքո: Թեհրանում սպասում էին, որ Ալիևը Նեթանյահուի հետ հանդիպման ժամանակ կամ հանդիպումից հետո կխոսի այդ մասին: Բայց Ալիևը լռեց, իսկ իսրայելցի որոշ փորձագետներ խոսեցին «ընդհանուր պատմությունից», որն իբր «ներթափանցված է ժամանակակից ադրբեջանա-իսրայելական հարաբերությունների մեջ»: Ժամանակակից Ադրբեջանն ընդհանուր պատմություն ունի Պարսկական ու Ռուսական կայսրությունների, բայց ոչ մի կերպ Իսրայելի հետ: Նեթանյահուի այցը Բաքու ժամանակագրության մեջ համարյա համընկավ Իրանի նկատմամբ ԱՄՆ պատժամիջոցների երկարացման հետ՝ «միջուկային համաձայնագիրը խախտելու» պատրվակով, թեպետ ՄԱԳԱՏԷ-ի տվյալներով դա իրականությանը չի համապատասխանում: ԱՄՆ-ի World Policy Journal-ը նշում է, որ ընտրված նախագահ Դոնալդ Թրամփը նախընտրական շրջանում հայտարարում էր, որ նախագահ Բարաք Օբամայի կնքած Իրանի միջուկային ծրագրի պայմանագիրն ընդունելի չէ և կարծում է, որ «Իրանի ուղղությամբ առաջին կրակոցը Բաքվից արեց հենց Նեթանյահուն՝ Թեհրանի հետ գործարքի գլխավոր հակառակորդը»:

Իր վերաբերմունքը նա արտահայտեց «60 րոպե» ծրագրում՝ դատողություններ անելով Իրանի մեկուսացման ծրագրերի մասին, չբացառելով նույնիսկ ուժի կիրառումը: Ամեն ինչ սկսում է պարզվել: «Ներխուժելով Իրաք և տապալելով Սադամ Հուսեյնին՝ նախագահ Ջորջ Բուշը այդ քայլը դիտարկում էր իբրև պլացդարմի ստեղծում դեպի ավելի կարևոր գործողություն՝ իշխանության փոփոխություն Իրանում, որ ավելի համեղ պատառ էր նավթային արդյունաբերության համար,- գրում է World Policy Journal-ը:- Ծրագիրը ձախողվեց: Փոխարենը Իրանի աջակցությունն ունեցող քաղաքական կուսակցությունները սկսեցին գերակայել շիա մեծամասնությամբ երկրում: Իրանը Իրաքի նավթի մեծ մուտք ստացավ՝ նավթատար կառուցելով Բասրայից դեպի իր նավթավերամշակող գործարան Աբադանում: Իրանն իրեն ենթարկելու համար Իրաքն օգտագործելու փոխարեն ԱՄՆ-ը Իրաքը բացեց Իրանի ազդեցության առաջ: Թրամփը քննադատում է այդ արդյունքը՝ հասկանալի պատճառներով»:

Ահա ինչու Նեթանյահուի Բաքու այցի մեջ Թեհրանը դիտարկում է քաղաքական չբարձրաձայնված կողմ, որը նրան մղում է գործել: Ակնհայտ է, որ Իսրայելը նոր խաղ է սկսում Իրանի դեմ՝ փորձելով ստանալ Ադրբեջանի աջակցությունը: Ընդ որում՝ Իրանը, Ռուսաստանը, հիմա նաև Թուրքիան խրված են սիրիական ճգնաժամոմ, որի բաղկացուցիչ մասն է քրդական հարցը, որի վերաբերյալ Ադրբեջանի դաշնակից Անկարայի և Իսրայելի տեսակետները տարբեր են, մինչդեռ Թուրքիայի ու Թեհրանի տեսակետները այդ ուղղությամբ շատ ընդհանրություններ ունեն: Իրանը կարող է հակախաղ սկսել՝ ի հակակշիռ Բաքվի ու Իսրայելի ալյանսի ռազմավարական հարաբերություններ հաստատել Հայաստանի ու Լեռնային Ղարաբաղի հետ՝ ելնելով սեփական անվտանգությունից, այդ պատուհանով դուրս գալ ուղիղ Եվրասիական միություն, որ կարևոր է պատժամիջոցների առկայությամբ: Օբյեկտիվորեն՝ նվազագույնը դա կամրապնդի կողմերի տարածաշրջանային դիրքերը Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտում ստատուս քվոյի պահպանման հարցում: Երևան այցի ժամանակ Հասան Ռոհանին կարող է Ալիևին լուրջ քաղաքական անակնկալ մատուցել՝ հայտարարելով, որ պատրաստ է դադարեցնել ծավալուն նախագծերն Ադրբեջանի հետ: Նոր քաղաքական ու աշխարհաքաղաքական պայմանները Հարավային Կովկասում պահանջում են նոր լուծումներ տարածաշրջանում ուժերի հավասարակշռության խախտման իրավիճակում:
Ստանիսլավ ՏԱՐԱՍՈՎ,REGNUM

Հ.Գ. Հավելեմ, որ կրոնագետ, Ադրբեջանի Ազգային ակադեմիայի ձեռագրերի ինստիտուտի գիտաշխատող, փիլիսոփայության դոկտոր Աքրամ Հասանովը 1news.az-ին տված հարցազրույցում Հասան Ռոհանիի Հայաստան այցի մասին հայտարարել է, որ Իրանից Արբեջանը նման քայլ չէր սպասում: «Իրանն իրեն համարում է մուսուլմանական երկիր, բայց այդ երկրի նախագահը այցելում է մի երկիր, որը օկուպացրել է մեկ այլ մուսուլմանական պետության հողերը, որը կործանում է զավթած հողերում պատմության ու մշակույթի արժեքավոր հուշարձանները, պղծում է մզկիթներն ու սրբավայրերը: Այդ պատճառով մենք կտրականապես դատապարտում ենք այդ այցը, համարում ենք անընդունելի ու անթույլատրելի: Մենք անթույլատրելի ենք համարում Հայաստանի հետ Իրանի քաղաքական-տնտեսական կապերի հաստատումը: Մենք այդ քայլը սխալ ենք համարում: Իրանը քանիցս հայտարարել է, որ կողմ է Ադրբեջանին օկուպացված տարածքների վերադարձին: Բայց դա միայն խոսքով: Այդ դիրքորոշման հաստատումը գործնականում մենք չենք տեսնում, և դա մեզ շատ է անհանգստացնում: Եթե դատենք կրոնի տեսակետից՝ մուսուլմանական համերաշխության, իսլամը ուղղահավատ մուսուլմաններին սովորեցնում է միմյանց օգնել ու աջակցել: Ղարաբաղյան կարգավորման հարցում Ադրբեջանի արդարացի դիրքորոշմանն աջակցեցին մուսուլմանական բոլոր երկրները: Նույնը մենք սպասում էինք Իրանից: Եթե Իրանն իրոք մուսուլմանական համերաշխության սկզբունքներն է դավանում, պարտավոր է հրաժարվել Հայաստանի հետ բոլոր հարաբերություններից, պատժամիջոցներ սահմանել այդ երկրի դեմ: Իբրև հաստատում իր հայտարարած դիրքորոշման՝ մենք Թեհրանից սպասում ենք հարաբերությունների խզում Հայաստանի հետ»:

Համարեք սա Ադրբեջանի պաշտոնական տեսակետը: Վստահ եմ՝ իմաստ չունի փիլիսոփայության դոկտորի տեսակետները քննարկել՝ ցնդաբանությունը մնում է ցնդաբանություն նաև դոկտորի շուրթերից:
Իսկ Հասան Ռոհանին այսօր գալիս է Երևան, և հաստատ նրա այցի մեջ կա Նեթանյահուի Բաքու այցի պատասխանը: Մնում է օգտվել ստեղծված պատեհությունից: Հնարավորինս շատ ու առանց աջ ու ահյակ նայելու:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ