Այվազովսկու «դարձը»

Վաստակաշատ արվեստաբան Շահեն Խաչատրյանը, ինչ խոսք, ուռա-հայրենասիրությանը տուրք տալով չէ, որ իր ծավալուն աշխատությունը՝ նվիրված աշխարհահռչակ ծովանկարչի ծննդյան 200-ամյակին, վերնագրել է «Հովհաննես Այվազյան»: Սա հեղինակի յուրովի մարտահրավերն է՝ ուղղված հայկական մշակույթի և արվեստի յուրացմանը ամենատարբեր եղանակներով ու ճանապարհներով, ամենատարբեր անհատների (հանրահայտ և լիովին անհայտ) և կազմակերպությունների կողմից: Գրքի կողային հատվածում ծովանկարչի հանրածանոթ հայերեն ստորագրության արտատպությունն է՝ «Հովհաննես Այվազյան»: Հայաստանի նկարիչների միության 3-րդ հարկի ցուցասրահում կայացած «Լավագույն ստեղծագործություն» մրցանակաբաշխության ժամանակ 80-ամյակը բոլորած արվեստաբանն ու այս բնագավառի եզակի նվիրյալներից մեկը անդրադարձավ վերջերս Մոսկվայում կայացած և աննախադեպ շուքով անցած Այվազովսկու 200-ամյակին նվիրված ցուցահանդեսին, որի ժամանակ հեղինակավոր մարդիկ վերջապես արձանագրել են հռչակավոր ծովանկարչի հայ լինելու հանգամանքը՝ «Իվան Այվազովսկին ռուս հանճարեղ նկարիչ է, հայկական արմատներով» եզրակացությամբ: Ըստ պարոն Խաչատրյանի, վերջին հարյուր տարում բազմիցս փորձել են ծովանկարչին վերագրել թուրքական ծագում: Այժմ սառույցը կարծես հալչում է: Շահեն Խաչատրյանը բազմաթիվ փաստերով ու կռվաններով ամենուր հերքել է Հովհաննես Այվազովսկու ծագման մասին հերյուրանքները, նրան վերադարձնելով սեփական ազգային պատկանելությունը: Ի վերջո, ծովերի կախարդը ոչ միայն երբևէ չի խուսափել իր ազգային պատկանելությունից, այլև ամենուր և հրապարակայնորեն հպարտացել է իր հայկական ծագումով: Այվազովսկու բազմաթիվ կտավներում է առկա հայկական հետքը: Այսօր խնդիրը պետք է դիտարկել այլ, մշակութային դիվանագիտության հարթությունում, այսինքն՝ այնտեղ, ուր դարեր շարունակ մենք տանուլ ենք տալիս: Այվազովսկու մասին մինչ օրս չի նկարահանվել այնպիսի բարձրակարգ գեղարվեստական կամ վավերագրական ֆիլմ, որը առանց այլևայլության կցուցադրեն համաշխարհային հեղինակավոր հեռուստաալիքները, ասենք, թեկուզ ռուսական հանրահայտ «Культура»-ն: Նրա ինքնության շուրջ Հայաստանում մինչ օրս չի կայացել միջազգային նշանակության որևէ գիտաժողով: Մենք ընդամենը հաջողում ենք մի հարցում՝ վիրավորվում ենք աշխարհից, որն այդպես էլ չի գիտակցում, գիտակցումից հետո էլ չի ընդունում, որ նա հայ է՝ հայ է ծագմամբ, զարմանալի շռայլ օժտվածությամբ, հայ է հոգեխառնվածքով և ազգային նկարագրով:

Մայրաքաղաքում Հովհաննես Այվազովսկու ներկայությունը գրեթե աննկատ է: Մի գողտրիկ հուշարձան է տեղադրված Երևանի Օղակաձև զբոսայգում (հեղինակը Հայաստանի վաստակավոր նկարիչ Յուրի Պետրոսյանն է) և էլ ոչինչ: Եվ այս պարագայում, համոզված եմ, անտեղի չէ առաջարկս՝ Արսեն Ամիրյանի անունը կրող փողոցը վերանվանակոչել Հովհաննես Այվազովսկու անունով:

Վրեժ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Էլֆրիդա Մելիքյանի Էրգիրն ու Երկիրը
• Կենաց ծառի այգեպանը
• Ողբերգազավեշտ
• Ազգային կապիտալը պետականության անկյունաքար
• Հովվերգական դավադրություն (բացահայտված է ՔՊ-ի հինգերորդ շարասյունը)
• Ֆուտուրիզմից ռեալիզմ («պետականամետ» քրոնիկոն)
• Ողբերգազավեշտ՝ պետականակերտման նվագակցությամբ
• Մշակութային ճակատը երկրի փրկօղակ
• Ռազմաքաղաքական ուխտագնացություն դեպի Վաղարշապատ
• Եվ կրկին կիսալուսին յաթաղանն արյուն է վիթում
• Երկրի կանաչ դեսպանը
• Որդան կարմիր երկիրի երկունքը․ դար XX (էսսե)
• Կերպարվեստի Արարատ երկրում
• Կերպարվեստի Արարատ երկրում
• «Կերպարվեստի Արարատ երկրում»
• Հայաստանը` Կերպարվեստի Արարատ երկիր (հռչակագիր)
• Անատոլի Ավետյանի Վանաձորը, երկիրն ու աշխարհը
• Ակսել Բակունցի հանճարն ուղենիշ է ինձ համար. Արամ Մաշուրյան
• «Սորոսի արտաքսումը»
• «Մի թողեք ճայերը ծիծաղեն» կամ՝ Մուշեղիչին վայել տոն

Մեկնաբանություններ