Հուշի մի բեկոր Երվանդ Քոչարի մասին

Նոր էի ընդունվել Գրականության ինստիտուտի ասպիրանտուրա:

Քոչարի կինը՝ լուսահոգի Մանիկ Մկրտչյանը, աշխատում էր մեր ինստիտուտի հայ հին գրականության բաժնում:

Մի օր գնացի ինստիտուտ և չգիտեմ ինչու բացեցի այդ բաժնի դուռը ու առաջին անգամ մոտիկից տեսա Երվանդ Քոչարին:

Նա նստած էր:

Տիկին Մանիկը և գրականագետ Կառլեն Դանիելյանը կանգնած զրուցում էին: Կառլենն ինձ ձեռքի շարժումով ներս կանչեց:

- Արի՛, ներս արի՛ Արամ ջան, արի՛ քեզ Վարպետի հետ ծանոթացնեմ:

ՈՒ ինձ ներկայացրեց Քոչարին:

Կառլենը բամբ ձայնով ասաց, որ ես իբր հեռանկարային, խոստումնալից գրականագետ եմ ու էլի նման լավ բաներ: Քոչարը նայեց ինձ, ժպտաց ու հարցրեց.

– Որտեղացի՞ ես:

Ամաչելով ու քաշվելով ասացի.

- Եղեգնաձորից:

Հարցրեց.

- Որտեղացի՞:

Ասացի.

- Եղեգնաձորցի:

Կառլենն ասաց.

- Արամ ջան, բարձր ասա, որ լսի, ինքը լավ չի լսում:

Մի քիչ ավելի բարձր ասացի: Քոչարը պատասխան սպասող հայացքով նայեց տիկին Մանիկի ուղղությամբ: Տիկին Մանիկն ասաց.

- Այ՛ Արամ, չե՞ս կարող ավելի բարձր, գոռալով ասել: Անկեղծ ասած, թեկուզ արդարացնող հանգամանքին, այնուամենայնիվ, համաշխարհային մշակույթի այդ հզոր մեծությանը գոռալով պատասխանելը կարծես թե զգում էի փոքր-ինչ վիրավորական:

Կատակով ասի ,

- Տիկին Մանիկ, ես ո՞ր օրվա գոռացողն եմ…, միգուցե Դու՞ք ասեք:

Տիկին Մանիկը ծիծաղեց ու նայելով Քոչարին ծղրտաց.

- Եղեգնաձորցի՜ի՜ի՜…

Քոչարը ժպտաց կրկին ու ասաց.

- Նստի՛ կողքս:

Նստեցի: Ասաց.

- Այ՛ դարալագյազցի, ավելի համով պանիր ու մեղր, քան Դարալագյազինն է, ուրիշ տեղ չեմ հանդիպել:

Քիչ անց:

Դիմացի պատին կախված մեծ շրջանակով մի յուղաներկ կտավ կար: Նկարում Մեսրոպ Մաշտոցն էր պատկերված: Դիմացի պատուհանից թափանցող լույսը կտավի շարունակության վրա արտահայտված էր բաց կապտամանուշակագույն երանգով, որի մեջ Այբուբենի տառերն էին անկանոն նկարված: Պատուհանի գոգը ներկված էր ընդգծված դեղին գույնով:

Քոչարը զննող հայացքով նայում էր նկարին: Ապա դարձավ ինձ.

- Արա՛մ, զգո՞ւմ ես այս նկարիչը գույների ֆիզիկայից անտեղյակ է: Առաքվող լույսը դեղին շերտի միջով անցնելով նման գունային անդրադարձ չի կարող ստեղծել:

Ես ակամա այնպիսի դրական դիմախաղով համաձայնվեցի իր դիտողության հետ, որ տեսնողին կթվար, թե գունային սպեկտրի մասին նրա ու իմ պատկերացումներն իմացության նույն բարձունքներում էին…

Հետո սենյակ մտան ուրիշ մարդիկ: Քոչարին ողջունեցին: Ես վեր կացա տեղիցս: Իրադրությունը փոխվեց ու ես դուրս եկա սենյակից:

Մնաց հուշի այս փոքրիկ դրվագը այդ հանճարեղ հայորդուց:

Արամ ԱԼԵՔՍԱՆՅԱՆ

Հ. Գ.

Հետագայում, երբ Քոչարն արդեն մահացել էր, «Գարուն» ամսագրում հոդվածով վերլուծեցի ծավալային, տարածական և կինետիկ նկարչության (peinture dans l, espace) սկզբունքվ Վարդան Մամիկոնյանի նրա հանճարեղորեն կերտած արձանը:

Մեկնաբանություններ