Միրաժներ, միրաժներ, միրաժներ

Դուք երբևէ տեսե՞լ եք` ինչպես է ծովի վրա ծագում արևը: Լուսաբացի առաջին նշանը աստղերի անհետանալն է: Հետո փոխվում է ջրի գույնը: Միանգամից լռում են բոլոր թռչունները: Թվում է` ալիքներն էլ սկսում են լուռ բախվել իրար ու ափերին: Գնդի տեսքով նոսր դեղնավարդագույնը երկնքում սանտիմետր առ սանտիմետր ավելանում է: Հետո միանգամից բռնկում` վերջ: Լույսը բացվեց: Ալիքները վազում են լույսի արագության հետ մրցելով, ու սկսում են աղմկել բոլոր թռչունները: Հատկապես ճայերը խելահեղ պտտվում են արևի ու ջրի միջև: Ի՞նչ կապ ունի մեզ հետ: Ոչ մի: ՈՒղղակի: Ով ինչպես զգում ու հասկանում է: Դա ամենօրյա ծես է, բայց ամեն օր ունի իր տարբերությունները նախորդ ու հաջորդ օրերից: Ոչ մի լուսաբաց չի կրկնվում: Երբեք: Եվ Երկրի վրա ոչ ոք լուսաբացը միանման չի տեսնում: Տեսանկյան խնդիր է: Տեսողության: Տրամադրության: Եվ այն ամենի, որ երկրաբնակներին տարբերում է երկնաբնակներից:

Հայաստանում բոլորը հանդիպումների մեջ են: Երկրում ու երկրից դուրս: Կիսանախագահական կառավարման առաջին տրենդը` բոլորը հանդիպում են բոլորին: Երկրորդը դառնում է խոսելը: Ինքնարտահայտման տենդը: Խոսում են երբեք չլռողները ու վաղուց մոռացվածները: Երրորդ տրենդը կսկսվի փետրվարի վերջից` բոլորը կվարակվեն ամփոփումի ու եզրակացության համաճարակով: Պատճառը միայն կառավարման մոդել փոխելը չէ: Ղարաբաղյան շարժման 30 տարին պարտադրելու է հետահայաց: Լավատեսները ամեն ինչից գոհ են լինելու: Հոռետեսները ողբալու են իրենց կյանքի ավերակները: Իրատեսները առաջ են նայելու` վստահ, որ կյանքը այստեղ է ու հիմա, իմաստնությունը հետադարձ ուժ չունի ու կարող է միայն ապագայի շինանյութ լինել:
ՀՀԿ նախագահի թեկնածու Արմեն Սարգսյանը իր ճանաչողական հանդիպումների աշխարհագրությունը Հայաստանից դուրս բերեց (մարզերում կհասցնի լինել իբրև նախագահ) և առաջին հասցեն Մոսկվան էր: Մինչ Երևանում սկսել էին խորիմաստ ու հեռագնա եզրակացություններ անել Մոսկվա մեկնելու մասին (գնաց «հաղթանակը բերի»` Րաֆֆու պես, գնաց արևմտամետությունը հավասարակշռելու, գնաց ռուսահայ օլիգարխների հետ խաղի կանոնները պայմանավորելու), նա ՌԴ-ում ՀՀ դեսպանատանը` Լազարյանների առանձնատանը, հանդիպեց մոսկովյան բուհերի հայ ուսանողների հետ և կարևորեց նրանց մասնակցությունը Հայաստանի հասարակական-քաղաքական, տնտեսական, գիտական և մշակութային կյանքին, հետաքրքրվեց` ինչպիսին են տեսնում Հայաստանի ապագան ու իրենց այդ ապագայի մեջ: Հետո մոմ վառեց և հիացավ Մոսկվայի հայկական եկեղեցով։ Թեմի առաջնորդ Եզրաս արքեպիսկոպոս Ներսիսյանի առաջնորդությամբ Սուրբ Պայծառակերպություն Մայր տաճարում նրան պատմեցին թեմի հոգևոր, կրթական ու սոցիալական գործունեության մասին:

Հաստատ նաև` թեմի ֆինանսական ու բիզնես խնդիրների, բայց այդ մասին պատմությունը լռում է: Պատմությունը լռում է նաև, թե ինչու երկրորդ երկիր Արմեն Սարգսյանը ընտրեց Իտալիան (ոչ Ֆրանսիան, որտեղ հայերն ավելի վաղուց են, ավելի շատ են ու լավ կազմակերպված) և ինչու՞ ոչ մայրաքաղաք Հռոմը, ուր տանում են բոլոր ճանապարհները (որովհետև Հռոմում Վատիկա՞նն է), այլ Միլանը (հետաքրքիր է` քաղաքականություն վերադարձող Բեռլուսկոնիի՞ն չի հանդիպել քաղաքականություն վերադարձող դեսպանը): Կամ` Վենետիկը, որտեղ Մխիթարյան միաբանությունն է (այնտեղ հայերի ու հայության եռաչափ` անցյալ-ներկա-ապագա գոյության մասին գիտեն ավելին, քան Հայաստանում): Միլանի հանդիպմանը հայկական ազգային և հոգևոր հաստատությունները ներկայացել էին ամբողջ կազմով` 10 կազմակերպություն, ու միմյանց փոխանցել Հայաստանի ապագայի տեսլականն ու տեսակետները: Կհասցնի՞ Արմեն Սարգսյանը լինել ԱՄՆ-ում ու Լատինական Ամերիկայի հայկական համայնքներում (թե՞ կբավարարվի սփյուռքի նախարարի կցկտուր-սպառիչ տեղեկություններով), որտեղ ևս կան տեսլականներ ու տեսակետներ:

Ավելի ծանր պայմաններում էր վարչապետը: Կարեն Կարապետյանը մեկնել էր Ալմաթի` Եվրասիական միջկառավարական խորհրդի ընդլայնված նիստին մասնակցելու, որի ամենահիշարժան դրվագը երկրաշարժը դարձավ: Դավոսյան հովերով տարված` նա ԵԱՏՄ վարչապետներին էլ է ասել, որ Հայաստանում 2017-ի հունվար-նոյեմբերին, 2016-ի համեմատ, ԵԱՏՄ անդամ պետությունների հետ փոխադարձ առևտրի ծավալն աճել է 25 %-ով, և այդ թվերը տարվա կտրվածքով ավելի բարձր կլինեն, որ արձանագրվել է Հայաստանից դեպի ԵԱՏՄ շուկա արտահանման մատակարարումների աճ՝ 40,4 %-ով, ներմուծման աճ՝ 18,9 %-ով: Նախորդ տարվա համեմատ մեր տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը 7,7 % է, ՀՆԱ-ի աճը նույն մակարդակի է լինելու: Պատմել է հայ-իրանական սահմանին՝ Մեղրիում, ազատ տնտեսական գոտու ստեղծման մասին ու հավատացրել, որ դա լավ հարթակ է ԵԱՏՄ երկրների բիզնեսի համար, եթե ուզում են մտնել իրանական շուկա: Վարչապետները քննարկել են ԵԱՏՄ թվային օրակարգին, ներքին շուկային մասնակից երկրների պարտավորվածությունների, մակրոտնտեսական իրավիճակին և կայուն տնտեսական զարգացմանը, համատեղ առևտրին, արդյունաբերությանը և ագրոարդյունաբերությանը, աշխատողների կենսաթոշակային ապահովությանը վերաբերող հարցեր, ու նույնիսկ ստորագրվել են մի տրցակ փաստաթղթեր: Գիտի՞ Կարեն Կարապետյանը, որ ՌԴ ՆԳՆ-ի տվյալներով` 2017-ին ՌԴ քաղաքացի է դարձել ՀՀ 25144, Ադրբեջանի 10394, Վրաստանի 2535 բնակիչ: 25144-ը տեղավորվու՞մ է 2040-ին 4 միլիոնի ծրագրում, թե՞ Հայաստանն առայժմ լուծում է Ռուսաստանի ժողովրդագրական անկման կանխման հարցը, հետո է անցնելու իր խնդիրներին: Եթե հայերը հերիքեն:
Սերժ Սարգսյանն իրեն տվել էր մշակույթին, առողջապահությանն ու հյուրանոցային պայմանների ստուգմանը (ԱԳՆ-ից, բանակից ու Անվտանգության խորհրդից հետո կարելի է և մի քիչ հանգստանալ): Նախարարների ու մյուս գերատեսչությունների ղեկավարների հետ հանդիպումներում գործող նախագահը իր համար վերջնականորեն պարզում է` կաշխատե՞ն նրանք ապրիլից հետո, թե՞ «սուրը փառքով կդնեն պատյան»` անցնելով կադրերի ռեզերվ կամ վաստակած հանգստի (անկախ տարիքից): Եվ բոլորը դա գիտեն ու ջանում են նախագահին (ապագա վարչապետին) ներկայանալ լավագույն որակներով ու իրենց ոլորտների անվերապահ հաջողություններով (ու՞մ են խաբում` իրե՞նց, թե՞ Սերժ Սարգսյանին):

Արմեն Սարգսյանի հետ հանդիպումից հետո (գուցե զուգադիպություն էր), ՀՅԴ-ն որոշեց, որ ԱԺ-ում նախագահի առաջին փուլով ընտրությունը չպետք է թողնել ԲՀԿ-ի հայեցողությանը, եթե ԲՀԿ-ն կարող է առևտուր անել, ինքն էլ կարող է, բայց` քաղաքակիրթ ու քաղաքական (փորձն իրենն անում է): Փետրվարի 1-ին ՀՅԴ Բյուրոյի և ՀՅԴ Հայաստանի Գերագույն մարմնի 3-րդ նիստի օրակարգում քաղաքական կոալիցիայի մեկամյա գործունեությունն էր՝ ձեռքբերումների, բացերի ու թերությունների գնահատումը, առաջիկա անելիքների ու մարտահրավերների արձանագրումը, հաղթահարելու պատասխանատու աշխատանքի կարևորումը (ձևակերպումները ՀՅԴ-ական են): Դատելով հավարտ արված հայտարարությունից` Հայաստանում գաղտնի ընդդիմություն է եղել (իրենք էլ չեն իմացել): Ձևակերպումների զրնգուն պաթետիկան (օրինակ` «Անցումը խորհրդարանական կառավարման նոր սկզբի, երկրի առաջընթաց զարգացման խոչընդոտները հաղթահարելու հնարավորություն է՝ առանց զիջելու մեր ազգային-պետական ռազմավարական շահերը») և ինքնամեծարումը (օրինակ` «Կոալիցիոն կառավարությունը, իր ծրագրին համապատասխան, առաջնորդվում է ՀՅԴ-ի պաշտպանած՝ «զարգանալ՝ չզիջելով» դժվարին, բայց արժանապատիվ սկզբունքով»), քաղաքական պատեհապաշտությունը (օրինակ` «ԵՄ-ի հետ համապարփակ և ընդլայնված համաձայնագրի կնքմամբ ստեղծված է խորհրդարանական համակարգի առաջադեմ փորձը տեղայնացնելու անհրաժեշտ միջավայր»), երազապաշտությունը (օրինակ` «Արդարադատություն երաշխավորող դատական անկախ համակարգի ձևավորման գործընթաց է սկսվել») մի կողմ թողած` ՀՅԴ-ն իր պահանջներն է ներկայացնում ՀՀԿ-ին` դժգոհ ապագա կառավարման համակարգում մասնաբաժնից: Ներկայացնում է ինքն իրեն նաև հակասելով` և ընդունում է, որ «Վերջին տարիների համեմատ արձանագրվել է աննախադեպ տնտեսական աճ, կտրուկ ավելացել է արտահանման ծավալը, էականորեն բարելավվել է հարկային և մաքսային վարչարարությունը, գերակատարվել է 2017-ի բյուջեն, ընթացքի մեջ են մի շարք ներդրումային ծրագրեր, մարզերում տնտեսական աշխուժության նշաններ կան», և պահանջում է ազատվել նախորդ համակարգի ձևավորած կարծրատիպերից, հաստատել նոր համակարգից բխող ներիշխանական հարաբերություններ:

Ո՞ր երկրում է գործել ՀՅԴ-ն այս տարիներին և ու՞մ վրա է գցում «նախորդ համակարգի ձևավորած կարծրատիպերի» մեղքը: Չի՞ ստացվում, որ չստացվածի մեղավորը ՀՀԿ-ն է, ստացվածի համար (ՀՅԴ-ն ինքն իրեն բազում «հաղթանակներ» է վերագրում, այդ թվում` անցումը խորհրդարանական կառավարման) երախտապարտ պիտի լինենք «ընկերներին»: Եթե երախտապարտ ենք, պիտի կատարենք նոր պահանջները, այն է` շահերի բախումը բացառել, բիզնեսն ու հանրային իշխանությունը տարանջատել, բարձր որակավորում ունեցող, մրցունակ ու վստահելի կադրեր ընտրել` արդար ու թափանցիկ, կառավարության կառուցվածքն օպտիմալացնել, Ընտրական օրենսգրքում վերանայել տարածքային ռեյտինգային ընտրակարգը, հստակեցնել սոցիալական-շուկայական տնտեսության մոդելը՝ նպատակ ունենալով մեղմել սոցիալական բևեռացումը, խթանել աշխատատեղերի ստեղծումը, ձևավորել բազմակենտրոն տնտեսական զարգացման օջախներ, հասնել աղքատության 12 % նվազման, նվազագույն աշխատավարձի 25 % աճի, ժողովրդագրական իրավիճակի բարելավման, սոցիալապես անապահով ընտանիքների ինքնուրույն կայուն եկամտի ձևավորման, պարենային ինքնաբավության 75 % ապահովման: Նաև` թույլ չտալ, որ ապրանքային շուկաներում գերիշխող դիրք ունեցողները հակամրցակցային համաձայնություններով միասնական գնային քաղաքականություն թելադրեն, վերանայել սոցիալական քաղաքականությունը՝ նպատակ ունենալով քաղաքացիների կենսապահովման նվազագույն պայմանների ապահովումը և գնաճի ազդեցության մեղմումը: Դուք իշխանությա՞ն, թե՞ ընդդիմության ձայնը լսեցիք: Միանշանակ` իշխանության, որ ուզում է մեծացնել իր շրջանակները: ՀՅԴ-ի հայտարարությունը ոչնչով չի տարբերվում երախտամոռի բարի մտադրությունների շարանից, որ մոռացվելու է մեկական (ավելին ՀՀԿ-ն չի տա, եթե դա էլ տա) պորտֆելի ավելացումով տարբեր մակարդակներում: Ընդամենը: Պետք չէ ակնկալել, որ ՀՅԴ-ն իր հայտարարության կետերը սկզբունքային հարթության վրա է դնելու ու հրաժարվելու է կոալիցիայի մաս կազմել, եթե իրեն «չհասկանան»: Այդպես եղել է և լինում է ընտրություններից հետո, կառավարությունների հրաժարականից ու հատկապես նոր կառավարության ձևավորումից առաջ: ՀՅԴ-ն փորձում է բազմապատկել իր 7 ձայնի հզորությունը: Միրաժներ: Միրաժներ: Միրաժներ:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հ. Գ. Միրաժախտի միակ զոհը ՀՅԴ-ն չէ: Մենք բոլորս էլ ուզում ենք օազիս մեր սեփական անապատում: Դուք երբևէ տեսե՞լ եք` ինչպես է ծովի վրա ծագում արևը և ինչպես է արևը մայր մտնում: Դա ամենօրյա ծես է, բայց ամեն օր ունի իր տարբերությունները նախորդ ու հաջորդ օրերից: Ոչ մի լուսաբաց և մայրամուտ չի կրկնվում: Երբեք: Եվ Երկրի վրա ոչ ոք լուսաբացն ու մայրամուտը միանման չի տեսնում: Տեսանկյան խնդիր է: Տեսողության: Տրամադրության: Եվ այն ամենի, որ երկրաբնակներին տարբերում է երկնաբնակներից: Կուսակցականներին` ոչ կուսակցականներից: Նրանք ապրում են տրենդով, իսկ դա իշխանության տենդն է: Միջին վիճակագրական հայերին, որ մեծամասնություն են, մնում է մեկ ելք` իրենց անապատը իրական օազիս դարձնել` առանց միրաժների, տրենդ ունենալով արևածագի ու մայրամուտի միջև սեփական օրակարգով ապրելը: Կյանքը հարատև չէ, եթե նույնիսկ թվում է այդպես: Միրաժները լավ են իբրև տեսլական, բայց տեսլականի ու տեսիլքի տարբերությունը զգետնում է: Իսկ ապրել ու մեռնել պետք է ոտքի վրա:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ