Հայերն ունեն հայությունն ապացուցող միայն մեկ Բեսսե Քաբաք

Փետրվարի 20-ին Մայր Աթոռում եկեղեցական ժողով է հրավիրվելու` քննարկելու Պոլսի հայոց պատրիարքարանում ստեղծված վիճակը: Վիճակը, որ, մեղմ ասած, չափազանց տհաճ է: Բայց Մայր Աթոռը պետք է որոշում կայացնի` ընդունե՞լ Արամ արքեպիսկոպոս Աթեշյանին իբրև տեղապահ, թե՞ ոչ: Հարցը վաղուց արդեն եկեղեցական չէ ու դարձել է քաղաքական:

Պատմությունը սկսվեց 2008-ին, երբ Պոլսո հայոց պատրիարք Մեսրոպ արքեպիսկոպոս Մութաֆյանը առողջական խնդիրների պատճառով հեռացավ հոգևոր առաջնորդի պարտականություններից։ Պոլսո հայոց պատրիարքարանի կանոնադրությամբ պատրիարքն ընտրվել է ցմահ: Թուրքիայի կառավարությունը իրավիճակն ի նպաստ իրեն օգտագործելու համար` հայոց եկեղեցում գոյություն չունեցող պաշտոն ստեղծեց ու նշանակեց Կրոնական խորհրդի առաջնորդ Արամ արքեպիսկոպոս Աթեշյանին` առանց Ստամբուլի հայ համայնքի կարծիքը հարցնելու: Հետո իրավիճակն ավելի բարդացավ` Արամ արքեպիսկոպոսի բացահայտ թուրքահաճո քաղաքականությունը դրդեց հայ համայնքի ակտիվ ներկայացուցիչներին ու մի քանի հոգևորականների ելքեր որոնելու:

Նրանք որոշեցին` 8 տարի կոմայի մեջ գտնվող պատրիարքին անգործունակ ճանաչել և պատրաստվել նոր ընտրությունների։ 2017-ի մարտի 15-ին Պոլսո հայոց պատրիարքի տեղապահ ընտրվեց Գերմանիայի հայոց թեմի առաջնորդ Գարեգին արքեպիսկոպոս Բեքչյանը։ Աթեշյանը, իհարկե, դեմ էր և անմիջապես հայտարարեց, որ ընտրությունները թուրքական իշխանությունները չեն ընդունում, ապացույցն էլ` նրանց նամակն է: Արամ արքեպիսկոպոս Աթեշյանը երկար հրաժարական չէր տալիս և միայն Մայր Աթոռում Վեհափառի հետ հանդիպումից հետո կարճ ժամանակ անց հրաժարական տվեց: Իսկ այդ ընթացքում համայնքը եռում էր` բաժանվելով թուրքամետների ու հայամետների: Դժվար է դա պատկերացնել, բայց պետք է հասկանալ Թուրքիայի իշխանության քաղաքականությունը` ազգային փոքրամասնությունների և հատկապես քրիստոնյաների նկատմամբ: Եկվոր թուրքերը տեղաբնիկներին երբեք չեն ներում իրենց հայրենիքում ապրելու կամքն ու կարողությունը: Հայերին ուծացնելու ու սպանելու թուրքական քաղաքականությունը նույնն է մնացել հարյուրամյակներ շարունակ ու 21-դ դարում էլ, հատկապես Էրդողանի իշխանության տարիներին, որ նպատակ է դրել Օսմանյան կայսրության վերականգնումը ու իր ելույթներում անվերջ հիշեցնում է սուլթանների հզորությունն ու երեք մայր ցամաքներում տարածված կայսրության փառքը: Բնական է, որ նա պետք է դեմ լիներ, երբ Պոլսո հայոց պատրիարքարանում համայնքի ակտիվ մասնակիցները պատրիարքի ընտրության նախաձեռնող խումբ էին ստեղծում և սկսում պատրիարքի ընտրության առաջին քայլերն անել։ Նախ գրություններ են ուղարկվում Ստամբուլի նահանգապետարան ու Թուրքիայի ՆԳ նախարարություն, որում նշվում է, որ պատրիարքը անգործունակ է ճանաչվել և նոր ընտրություններ են անցկացվելու։ Ընտրությունները նախատեսված էին 2017-ի դեկտեմբերին: Թուրքիայի իշխանությունները նամակին չպատասխանեցին:

Ընտրությունները հետաձգվեցին: Նախաձեռնող խումբը դատական հայց ներկայացրեց ՆԳ նախարարության դեմ, որից հետո Ստամբուլի նահանգապետարանը փետրվարի 5-ին նամակ գրեց Պոլսո հայոց պատրիարքարան, որ փոխպատրիարք ճանաչում են Արամ արքեպիսկոպոս Աթեշյանին ու չեն ընդունում Գարեգին արքեպիսկոպոս Բեքչյանին որպես պատրիարքի տեղապահ, նրա որոշումներն էլ անօրինական են համարում։

Փետրվարի 7-ին Ստամբուլի նահանգապետարան հրավիրված հայ համայնքի ներկայացուցիչների հետ հանդիպմանը Թուրքիայի ՆԳ նախարար Սուլեյման Սոյլուն կրկնեց, որ պետությունը Արամ Աթեշյանին է նշանակել փոխպատրիարք և քանի դեռ հայոց պատրիարքը ողջ է, նոր ընտրություններ չեն կարող լինել։ Այնուամենայնիվ` խոստացավ նոր ընտրությունների պահանջը փոխանցել նախագահին ու վարչապետին և մեկ ամիս անց կրկին հանդիպել նույն կազմով։ Հանդիպումից 2 օր անց Պոլսո հայոց պատրիարքարանում արտահերթ ժողովում կրոնական խորհուրդը որոշեց, որ ստեղծված իրավիճակում Աթեշյանը կշարունակի կատարել իր պարտականությունները։ Գարեգին արքեպիսկոպոս Բեքչյանը չմասնակցեց ժողովին` բանավոր հայտնելով հրաժարականը։ Ինչու՞ այս ընթացքը ստացան իրադարձությունները։

Օսմանյան կայսրության օրոք Հայոց պատրիարքարանը մեծ իրավունքներ է ունեցել։ Նույնիսկ անվանել են պետություն պետության ներսում, սակայն Թուրքիայի Հանրապետության կազմում մի քանի անգամ լուրջ խնդիրներ են առաջացել պատրիարքների ընտրության ժամանակ և համայնքը քայլ առ քայլ նահանջել է իր իրավունքներից։ Կեղծ հեղաշրջման փորձից հետո Թուրքիայում արտակարգ դրություն է հայտարարված և Էրդողանը չի շտապում հանել այդ ռեժիմը: Տասնյակ հազարավոր թուրքեր են ձերբակալել ու ձերբակալվում կեղծ մեղադրանքներով: 2019-ի նախագահական ընտրություններից առաջ ամեն ինչի մեջ վտանգ ու թշնամի տեսնող Էրդողանը չէր կարող ու չի կարող թույլ տալ հայ համայնքին և պատրիարքարանին դուրս գալ իր վերահսկողությունից:

Առավել ևս` Եվրոպայից եկած հոգևորականի պատրիարքական տեղապահ ընտրվելը։ Նրան պետք են աթեշյաններ ու աթեշյանատիպեր, որոնց օգտագործել ու օգտագործելու է այնքան, որքան իրեն պետք է` ընթացքում նրանց դեմ ստեղծելով ու հավաքելով վարկաբեկիչ նյութեր` բացարձակապես կառավարելի պահելու համար: Պատահական չէ Արամ Աթեշյանի հոգևորականին անվայել պահվածքը ամբողջ գործընթացում: Նա գիտեր, որ վերադառնալու է ու մնալու է: Ավելին` եթե Մեսրոպ արքեպիսկոպոս Մութաֆյանն էլ հրաժեշտ տա երկրային կյանքին, հենց ինքն է «ընտրվելու» պատրիարք: Քանի կա Էրդողանը:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հ.Գ. Իսկ հայ համա՞յնքը: Հայ համայնքն ապրում է կյանքի ու կայքի համար համատարած վախի մթնոլորտում և գերադասում է սուլթանին չբարկացնել: Սահմանի այս կողմից դա ազգուրացություն է, սահմանի այն կողմում` կենսակերպ: Բայց հայի իսկական տեսակը կա և չի դադարում պայքարել: Միայնակ: Ստամբուլի Ֆերիքյոյ շրջանի Սուրբ Վարդանանց եկեղեցում պոլսահայ գրող Բեսսե Քաբաքը պատրիարքի փոխանորդ վերանշանակված Արամ արքեպիսկոպոս Աթեշյանի եկեղեցական քարոզը ընդմիջել է ոտքի կանգնելով ու բարձրաձայն աղոթքով՝ թույլ չտալով սկսել: Աթեշյանը քարոզը շարունակել է միայն ոստիկանության օգնությամբ: Նրա պահանջով տիկին Բեսսե Քաբաքին ոստիկանները տարել են բաժանմունք և այնքան պահել` մինչև Աթեշյանի քարոզի ավարտը: Հետո բաց են թողել՝ ասելով` «Մեր հյուրն էիք»: Բեսսե Քաբաքը նույնկերպ բոյկոտել էր Աթեշյանին Ստամբուլի Սամաթիա թաղամասի Սուրբ Գևորգ եկեղեցում՝ նրա քարոզի ժամանակ բարձրացնելով Ավետարանը ու կոչ անելով Աթեշյանին շարժվել քրիստոնյային վայել: Արամ Աթեշյանը այդպես էլ վարվում է` իր կարծիքով ու ապրում է քրիստոնյային վայել կյանքով, որ նրան թելադրում է Էրդողանը: Իսկ Էրդողանը իր գործը գիտի ու շարժվում է օրենքով` պատրիարք Մեսրոպ Մութաֆյանի կենդանության օրոք որևէ նոր ընտրության հայ համայնքին չի թույլատրվի, պետությունը հավատարիմ է 2010-ին Նախարարների խորհրդի Արամ Աթեշյանին պատրիարքի փոխանորդ կարգող որոշմանը: Թուրքիայի կառավարությունը հանուն հայերի 8 տարին մեկ որոշում չի փոխի, չէ՞ որ թուրքերն իմաստուն են ու «իմաստուն» որոշումներ են ընդունում դարերի համար: ՈՒ` հայերի:

Իսկ հայերը Թուրքիայում ունեն հայությունն ապացուցող միայն մեկ Բեսսե Քաբաք:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ