Թուրքիայի արտահերթ հունիսը

Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը հաղորդել է, որ 2019-ի նոյեմբերի 3-ին նշանակված խորհրդարանական ու նախագահական ընտրությունները կանցկացվեն արտահերթ` 2018-ի հունիսի 24-ին: Այսպես է նա արձագանքել Ազգայնական շարժման նախագահ Դևլեթ Բահչելիի առաջարկին: Քննարկումը վաղուց էր սկսվել ԱԶԿ-ում: ԱԶԿ-ն և ԱՇԿ-ն Ժողովրդական կոալիցիա էին ձևավորել, երբ Բահչելին հրաժարվեց իր թեկնածությունն առաջադրել 2019-ի նախագահական ընտրություններում` աջակցոթյուն հայտնելով Էրդողանի վերընտրությանը: Դեռ վերջերս Էրդողանը հերքում էր արտահերթ ընտրությունների հնարավորությունը: Հիմա թուրք սոցիոլոգները, որ պարբերաբար ստուգում են հասարակական-քաղաքական տրամադրությունները, արձանագրում են նախագահի բարձր վարկանիշ: Հայրենասիրական ու ազգայնական տրամադրությունների աճը պայմանավորված է Սիրիայի հյուսիսում` Աֆրինում, «Ձիթենու ճյուղ» ռազմական գործողությամբ և տնտեսական աճով: 2017-ին տնտեսական աճը 7,4% էր:

Իրադարձությունների ընթացքը Սիրիայում ու ամբողջ տարածաշրջանում ցույց է տալիս, որ 2019-ի նոյեմբերի 3-ին «հաղթական պատերազմի» քաղաքական էֆեկտը արդեն հօդս ցնդած կլինի, իսկ տնտեսության մեջ արդեն հիմա կան բացասական գործոններ` բյուջեի դեֆիցիտ, ինֆլյացիա, մասնավոր բիզնեսի պարտքերի կուտակում, լիրայի արժեզրկում: Փորձագետների գնահատականով` «Թուրքիայում ձևավորված տնտեսական անորոշությունը կարող է հարուցել քաղաքական ռիսկերի մեծացում»: Այսօր Էրդողանը Բահչելիի հետ ալյանսով հազիվ է հավաքում 50%: 2017-ի ապրիլին սահմանադրական բարեփոխումների հանրաքվեում, որ նախատեսում էր անցում նախագահական կառավարման, նա մեծ դժվարությամբ մեծամասնություն հավաքեց: Հիմա նախագահը կորցրել է քրդերի ձայները, որ ակտիվ աջակցում էին նրան: Էրդողանը ստիպված է ազգայնականների հետ ալյանսով գործել, թեպետ նախկինում ԱԶԿ-ն միայնակ էր գնում ընտրությունների: Վերջին հարցումներով` ԱԶԿ-ն կստանա 40%: Հարց է` ազգայնականները հաղթանակին անհրաժեշտ 10-15% կբերե՞ն Էրդողանին: Առավելևս, որ ԱՇԿ-ն տրոհվել է և ստեղծվել է «Լավ կուսակցությունը»: Նախագահական հայտ կարող է ներկայացնել և Թուրքիայի 11-րդ նախագահ ու ԱԶԿ համահիմնադիր Աբդուլա Գյուլը, որ փորձառու քաղաքական գործչի համբավ ունի երկրում ու երկրից դուրս: Եթե Գյուլը մասնակցի ընտրություններին, կարող է իր կողմը տանել ԱԶԿ-ի ընտրախավի նշանակալից մասին ու ընդհանրապես տրոհել կուսակցությունը:

Ազգային ռազմական քոլեջի պրոֆեսոր Օմեր Տաշպինարը գտնում է, որ «դա լրջորեն անհանգստացնում է Էրդողանին, որովհետև կհանգեցնի ընտրությունների երկրորդ փուլի, երբ Գյուլը կարող է ստանալ Ժողովրդահանրապետական կուսակցության և քրդամետ Դեմոկրատական կուսակցության աջակցությունը»: Ընդդիմությունը, աջակցելով արտահերթ ընտրությունների անցկացումը, հայտարարում է ալյանս ստեղծելու մտադրությունը, որ Քեմալ Քիլիչդարօղլուի խոսքով` «հողին հանձնի ԱԶԿ-ին ու վերջ դնի նրա կառավարմանը»: Բացառված չէ, որ ընդդիմության նախագահի թեկնածուն լինի «Լավ կուսակցության» նախագահ Մերալ Ակշեները: «Լավ կուսկցությունը» հայտարարել է, որ հնարավոր է դաշինք կազմի «Երջանկության կուսակցության» ու Դեմոկրատական կուսակցության հետ, բայց միայն երկրորդ փուլի դեպքում: Նոր ընտրակարգով` առաջին փուլով նախագահ դառնալու համար պետք է 50+1% ձայն: Արտահերթ ընտրությունները անցկացվելու են արտակարգ դրության պայմաններում: Հենց հիմա է Եվրահանձնաժողովը անհնագստություն հայտնում Թուրքիայիում օրենքի գերակայության առումով` արձանագրելով օրենքի գերակայության, մարդու իրավունքների ու տեսակետի ազատ արտահայտման վիճակի էական վատացում:

Եվրահանձնաժողովը պահանջել է հանել արտակարգ դրությունը: Չի բացառվում, որ Բրյուսելը չընդունի արտահերթ ընտրությունների լեգիտիմությունը: ԵՄ-ն «ներկա իրավիճակում» չի դիտարկում Թուրքիայի ԵՄ-ին անդամակցության բանակցությունների նոր փուլի հնարավորությունը, որ ձեռնտու է ընդդիմությանը: Արևմտության ուղղությամբ Էրդողանը արդյունավետ խաղի հնարավորություն ունի` ներկայանալով իբրև ՆԱՏՕ-ի անդամ ու ԱՄՆ-ին անվանելով կարևորագույն գործընկեր, որ ավելի քիչ է տագնապում մարդու իրավունքների ու ժողովրդավարության սկզբունքների պահպանությամբ: Այս բարդ իրավիճակում հնարավոր չէ վստահ լինել, որ Էրդողանի վարկանիշը իր բարձունքում կմնա: Թուրքիայում ամեն ինչ հնարավոր է:
Ստանիսլավ Տարասով, REGNUM

Հ.Գ. Հունիսի 24-ին, Թուրքիայում արտահերթ նախագահական ու խորհրդարանական ընտրություններն, ըստ փորձագետների, մեկ նպատակ ունեն՝ ավելի ամրապնդել Էրդողանի դիրքերը: Նա խառնեց ընդդիմության խաղաքարտերը՝ պնդելով, թե անհրաժեշտ է ժամանակ չկորցնել ու որքան հնարավոր է արագ կյանքի կոչել Սահմանադրության փոփոխությունները, որ ուժի մեջ կմտնեն համապետական ընտրություններից հետո: «Սիրիայում և այլուր զարգացումները հրատապ են դարձնում անցումը նոր կառավարման համակարգի, որ մենք կարողանանք առավել վճռական որոշումներ կայացնել և իրագործել հանուն մեր երկրի ապագայի: Թեև նախագահն ու կառավարությունը հիմա աշխատում են միասին, սակայն հին համակարգի հիվանդությունները խոչընդոտում են մեզ յուրաքանչյուր քայլափոխի», - հայտարարեց Էրդողանը: Նախագահական ընտրություններից հետո վարչապետի պաշտոնը կլուծարվի, նախագահը կստանա բյուջե կազմելու, օրենքի ուժ ունեցող հրամանագրեր արձակելու, խորհրդարանը լուծարելու, արտակարգ դրություն հայտարարելու, խորհրդարանի կարծիքը հաշվի չառնելով նախարարներ նշանակելու իրավունք: Սահմանադրության փոփոխությունները չեղարկում են նախագահի պաշտոնավարման բոլոր նախորդ ժամկետները` 15 տարի իշխող Էրդողանը կարող է երկարաձգել իշխանավարումը ևս 12 տարի՝ մինչև 2029-ը: «Հաշվի առնելով՝ ինչ մարտահրավերների առջև է մեր երկիրը, մենք համաձայնեցինք մեր ընկերների հետ, որ պետք է դրական արձագանքենք արտահերթ ընտրությունների առաջարկին», - ասել է Էրդողանը: Եվրահանձնաժողովը Թուրքիայի թեմայով զեկույցում հստակ պահանջներ է ներկայացրել` նշելով ԵՄ հիմնական սպասումները Թուրքիայից՝ որպես ԵՄ-ին անդամակցության պաշտոնական թեկնածու: Զեկույցը, որը վերաբերում է Թուրքիայի թե ներքին, թե արտաքին խնդիրներին, թուրքական մամուլում որակվել է ԵՄ-ի` Թուրքիայի թեմայով մինչ օրս հրապարակված ամենակոշտ զեկույց:

Զեկույցում Թուրքիայից պահանջվում է.
1. Վերացնել երկրում արտակարգ դրության ռեժիմը: Ահաբեկչության դեմ պայքարը, գործող քրեական օրենսդրությունը համապատասխանեցնել եվրոպական արժեքներին ու ՄԻԵԴ-ի նախադեպային իրավունքին:
2. Ձևավորել պայմաններ, որոնք թույլ կտան ապահովել և երաշխավորել արդարադատության համակարգի անկախությունը, դրա որակի բարձրացումը, պրոֆեսիոնալիզմն ու ազդեցությունը երկրի զարգացումներին:
3. Երկրում մարդու հիմնարար իրավունքների ու ազատությունների հարցում հարգանք դրսևորել միջազգային պարտավորությունների նկատմամբ, արդյունավետ քննարկման դնել Թուրքիայում մարդու իրավունքների խախտումների միջադեպերը:
4.Վերացնել տնտեսության մակրոտնտեսական անհավասարակշռություններն ու ապահովվել առավել ներառական և լայն աշխատաշուկա:
5. Ապահովել հարևանների հետ բարիդրացիական հարաբերություններ, անվիճելի հավատարիմ լինել միջազգային բոլոր պարտավորություններին և խնդիրները խաղաղ ճանապարհով լուծելու սկզբունքին: Քայլեր ձեռնարկել անվտանգության և արտաքին քաղաքականության հարցերում ԵՄ հայտարարություններին ու Եվրախորհրդի որոշումներին չհակասելու համար:
Բայց այս ամենը Էրդողանի համար ոչինչ չի նշանակում` նա տեսականորեն կարևորում է այն, ինչ գործնականում չի անելու և որպես կանոն` առաջինը ինքն է իրեն հակասում: Հունիսին Թուրքիայում Էրդողանը հավասարապես կարող է ամեն ինչ կորցնել կամ դառնալ սուլթան: Եվ Հայաստանը կունենա հարևան երկու սուլթան:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ