Աշխարհն իրոք շուռ է եկել

Հայտնի բան է, որ յուրաքանչյուր մարմնավաճառ իր կանգնելու լավ, թե վատ փողոցն ունի: Յուրաքանչյուր գող, հեղինակություն իր շահերի տարածքն ունի: Այդպես էլ յուրաքանչյուր պետություն, պետությունների խմբավորում իրենց կենսական շահերի ոլորտն ունեն: Եթե խախտվում են վերոհիշյալ չգրված օրենքները, սկզբունքները, ապա վրա են հասնում անբարոյականների մազ փետելը, գողերի, հեղինակությունների ռազբորկաները, հեղինակությունների սպանությունները, շարունակական պայքարը, մինչև հարցի խաղաղ լուծումը: Քանի որ զորեղ պետությունները մարմնավաճառներ չեն, գողերի ու հեղինակությունների մակարդակով չեն պայքարում, և նրանց զենքը հակամարտության վաղ փուլում լրատվամիջոցների պայքարն է, որին ուղեկցում են տեղական բնույթի պատերազմները, թե ով ում կհաղթի, որին այդ պահին կհետևի ջղերը զիջած պետության ղեկավարի հոգեդրսևորումը, և կլինի այն, ինչ երկու անգամ եղել է աշխարհի հետ անցած հարյուրամյակում: ԱՄՆ-ը և Արևմուտքը, չբավարարվելով ԽՍՀՄ-ի կազմաքանդմամբ, երբեմնի եղբայր ժողովուրդներին իրար դեմ թշնամացնելով, Վարշավայի դաշնագրի երկրների մեծ մասը ՆԱՏՕ-ի մեջ ներառելով, որով իսկ խախտեցին Գերմանիաների վերամիավորման ժամանակ Արևմուտքի, Բուշի տված բանավոր խոստումները (տեղին է ասել` ախորժակն ուտելիս է բացվում), որոշեցին ավերել նաև հարբեցող Ելցինի կառավարած Ռուսաստանը: Սակայն հայտնվեց մեկը, որը ոչ միայն կանգնեցրեց Ռուսաստանի ավերումը, այլև իր կառավարման, դիվանագիտական տաղանդի շնորհիվ շահեց ԱՄՆ-ի, Արևմուտքի ղեկավարների համակրանքը, աչք փակեց նրանց շատ այլանդակությունների վրա` Աֆղանստան, Լիբիա, Իրաք, Մարոկկո, Եգիպտոս, մինչև կարողացավ ոչ միայն շտկել Ռուսաստանի կորացած մեջքը, այլև Արևմուտքին կախման մեջ գցեց իր էներգակիրներից, և երբ հերթը հասավ Ռուսաստանի կենսական շահերին, այն սկսվեց Սիրիայով և հասավ մինչև ՈՒկրաինա, նրա տիրակալը (ի դեպ, ժողովրդի կողմից սիրված տիրակալը) ասաց.
-Հոպ, դուք արդեն չափն անցնում եք:
Հենց այստեղ էր, որ Արևմուտքը ցույց տվեց ռուսի նկատմամբ իր դարերով եկած անհասությունը, չհասկանալով, որ Ռուսաստանը դուրս մղելով եվրոպական ակումբից, նա բռնում է թեկուզ և դիվային, բայց ինքնուրույն հզորանալու իր ճանապարհը: ԽՍՀՄ-ը դրա վառ ապացույցն էր: Իզուր չէ, որ պատմականորեն Ռուսաստանը համեմատել են արջի հետ: Արջը մենակյաց, ինքնուրույն գործող հզոր կենդանի է: Արջի հզորությունը նրա մենակությունն է, կենդանիների հոտի մեջ նա երբեք չի երևում: Պատմականորեն այդպիսին է Ռուսաստանի ճակատագիրը, նա ինքը դաշնակից չի ընտրում, ցավոք, նրան են ընտրում և միշտ էլ խաբում են: Նրան պետք չէ դաշնակից, որովհետև այդ լայնածավալ երկիրն ունի բոլոր հնարավորությունները ինքնուրույն զարգանալու և ապրելու համար: Ընդամենը մեկ տասնյակ տարի, և քայքայված, թալանված Ռուսաստանն արդեն ուրիշ է, և աշխարհի հետ խոսում է իր լեզվով: Հիշում եմ, Գերմանիայում Ելցինն ասաց, որ Ռուսաստանն էլ գերհզոր երկիր է: Քլինթոնը քթի տակ ծիծաղում էր: Այսօր Օբաման ոչ միայն չի կարող ծիծաղել քթի տակ, այլև դեսուդեն ընկած փորձում է միավորել հին աշխարհի մեծ ու փոքր երկրները Ռուսաստանի դեմ համատեղ պատժամիջոցներ կիրառելու համար: Հիմա փորձենք տալ հետևյալ հարցի պատասխանը, Ռուսաստանը ճի՞շտ է գործում, թե՞ ոչ:
1825 թվականին ամերիկացիների առաջ քաշած Մոնրոյի դոկտրինը` «Ամերիկան` ամերիկացիներին, Եվրոպան` եվրոպացիներին», ամերիկացիները վաղուց են մոռացել և գործում են «Ամերիկան` ամերիկացիներին, Եվրոպան` ամերիկացիներին, Աֆրիկան` ամերիկացիներին», մի խոսքով` «աշխարհն ամերիկացիներին» սկզբունքով: Հարց է առաջանում` իսկ մյուս հզորների՞ն: Եթե մարմնավաճառներն անգամ իրենց կանգնելու փողոցներն ունեն, ապա Ռուսաստանն իր դարավոր կենսական շահերի ոլորտն ինչո՞ւ պիտի զիջի նրան: 1956-ին, 1968-ին սոցճամբարում տեղի ունեցած դեպքերը ՆԱՏՕ-ի դեպի Արևելք ընդլայնման առաջին քայլերն էին, որը ժամանակին տապալվեց: Այդ ընդլայնման պրոցեսը շարունակվում է, և այսօր Ռուսաստանը կոնկրետ առել են երկաթյա օղակի մեջ: Երկրորդ աշխարհամարտում խորհրդային մարդու թափած արյունը դավաճանության արդյունքում դարձավ առ ոչինչ: Տեսնելով իր վարած քաղաքականության արդյունքները, Արևմուտքը փորձեց հերթական մեծ կտորը պոկել Ռուսաստանի ազդեցության գոտուց, և դա կատարվեց այնքան լկտի և, ներողություն, էշավարի, որ միանգամից առիթ տվեց Ռուսաստանին գործելու: Նախ վերադարձրին Ղրիմը, ինչը ոչ միայն ճիշտ էր, այլև պատմականորեն անհրաժեշտ: Տեղին է հարցնել` Ազովի ճակատամարտում թուրքերի դեմ Պետրոս Մե՞ծն էր կռվում, թե՞ Մազեպան: Ղրիմի պատերազմում ռուս զինվորն ո՞ւմ դեմ էր կռվում: Ո՞Ւմ արյամբ էր ողողված դարեր շարունակ Ղրիմի հողը: Խելացի և ճիշտ եզրակացություն չանելով, Ղրիմի անջատումից հետո ՈՒկրաինայի լիդերները, որոնց կանվանենք ուկրաինացի ՀՀՇ-ականներ, սկսեցին գործել էլ ավելի բութ ու ապուշ ձևով, չհասկանալով, չըմբռնելով, թե Սաակաշվիլու ավանտյուրիստական քայլերն ինչով վերջացան: ՈՒկրաինայի նորաթուխ պետական այրերը, հույսը դնելով Արևմուտքի վրա, օր օրի գործում էին նորանոր սխալներ, մոռանալով, որ իրենց երկրի ժողովրդի 1/3-ը ռուս է, և ուկրաինացիների մեծ մասը սիրով ու հարգանքով է լցված դեպի Ռուսաստանը և ամենակարևորը, որ արջի հետ չի կարելի այդքան ստոր ձևով վարվել: Ռուսաստանի լիդերը գործում էր շատ հստակ և վճռական: Արևմուտքը սպասում էր, թե ուր որ է ռուսական զորքը կմտնի ՈՒկրաինա, և աշխարհը Ռուսաստանը կճանաչի ագրեսոր, ու կպատժեն նրան: Ռուսը, որ շատ հարցերում գործում է «ուռա՜, վպերյոդ», վերին աստիճանի խելացի և նրբանկատ գործեց: Եվ այսօր ռուսական ոգին այնքան բարձր է, որ պատերազմի շարունակման դեպքում աշխարհազորայինները շուտով կհասնեն Կիև: Պատերազմը ցույց տվեց, որ ուկրաինական զինված ուժերը բարոյալքված են, որևէ պատերազմի անպատրաստ: Տեղին է հիշել, թե ուկրաինական զենքը ինչպես էին ժամանակին վաճառում Ադրբեջանին մեր դեմ կռվելու համար: Այսինքն, էն գլխից ուկրաինական բանակը զինված չէր: Արդարացում չէ նաև այն, որ ՈՒկրաինայի դեմ կռվում է ռուսական բանակը: Թող որ Ռուսաստանը երկու անգամ մարդկային ռեսուրսներով շատ լինի ՈՒկրաինայից (ադրբեջանցիները հայերիս նկատմամբ կրկնակի շատ էին): Բայց դա գործոն չէ: Գործոնն այն է, որ ուկրաինական բանակը թալանված է, բարոյալքված, և կառավարողը ժողովրդի աջակցությունը չվայելող մարմին է: Իսկ այդ մարմինը պատերազմից առաջ հույսը դրել էր ոչ թե իր, իր ժողովրդի կազմակերպվածության վրա, այլ Արևմուտքի, որը կարող է ցանկացած սանկցիա կիրառել, բայց ռեալ օգնություն այդպես էլ չի տրամադրի: Այդ ե՞րբ է եղել, որ ուրիշի համար անգլոսաքսոնական որևէ պետության զինվոր հենց այնպես մեռնի: Նրանք դիվանագիտական հողեր կտան, բայց ռեալ օգնություն այդպես էլ չեն տրամադրի:
Այսօր Պուտինին ոմանք փորձում են համեմատել Ստալինի հետ: Այդ համեմատությունը ինչ-որ տեղ ընդունելի է, ինչ-որ տեղ էլ` ոչ ճիշտ:
Ստալինը լիդեր էր, որի հետ հաշվի էին նստում Արևմուտքի կարկառուն քաղաքական գործիչները: Ճիշտ է, նա Հարվարդ կամ Քեմբրիջ չէր ավարտել, բայց բնատուր խելքը, շարունակական ինքնազարգացումը նրան դարձրել էին հզոր ղեկավար: Ռուզվելտը առանձին հարգանքով է միշտ արտահայտվել նրա մասին: Չերչիլը, որը ոչնչով չի փայլել դպրոցում սովորելու տարիներին (Ստալինը ճեմարանում սովորելիս 13-14 տարեկանում մայրենի լեզվին նվիրված բանաստեղծություն է ձոնել, որը Ճավճավաձեն մտցրել է վրաց գրականության այն տարիներին հրատարակված անթոլոգիայում) անչափ բարձր է գնահատել նրան որպես պետական, քաղաքական գործչի: Դը Գոլը հմայված է եղել Ստալինի լսելու կարողությամբ: Հետաքրքիր է հիշել նրա հուշերից մի դրվագ. «Այդ կոմունիստը,- գրել է դը Գոլը,- բանակցությունների ժամանակ միշտ լսում էր, փորձում էր ինձ խոսեցնել, կարդալ իմ մտքերը, բայց լավ հասկանալով այդ ամենը, ես լռում էի, փորձելով խոսեցնել նրան»: Դը Գոլն այնքան էլ ճիշտ չէ, որովհետև բանակցությունների ձայնագրությունների վերարտադրությունը ցույց է տալիս, որ նա, լռելով հանդերձ, երկու անգամ շատ է խոսել Ստալինից: Ստալինը ամբողջ աշխարհում, շնորհիվ կոմունիստական գաղափարախոսության, ուներ անսահման համակրողներ: Մեկ օրինակ, որը կասի ամեն ինչ: Անգլիացի հայտնի հետախույզ Կիմ Ֆիլբին առանց որևէ գումարի ծառայում էր Խորհրդային Միությանը: Իսկ քանի՜ քանի անվանի մարդիկ Արևմուտքում կոմունիզմի նվիրյալ գաղափարախոսներն էին:
Այսօր Պուտինը զրկված է այդ գաղափարախոսության օժանդակությունից, քանզի այն չկա: Այսօր Արևմուտքում չեն գտնվի ֆիլբիներ կամ գուտուզոներ: Պուտինն իր հեղինակությունը նվաճել է անձնական հմայքով և հաստատակամությամբ: Ստալինյան ռեպրեսիաները Պուտինը չի կարող կիրառել: Ռուսաստանում գործող հինգերորդ շարասյունը, որը թշնամաբար է տրամադրված իր երկրի հանդեպ, Պուտինը հանդուրժում է, ինչը չէր անի Ստալինը: Ստալինն իր արդարացված դաժանությամբ դրել է քայքայված Ռուսաստանի ռազմական հզորության հիմքը: Պետականության, արտաքին քաղաքականության հարցում Պուտինը ստալինյան լավ տրադիցիաների շարունակողն է, ինչը և ճիշտ է:
Պուտինը XXI դարի Ռուսաստանի, կասեի` անգամ աշխարհի, խոշոր քաղաքական պետական գործիչ է: Պուտինը լավ է ըմբռնել իր երկրի արջային որակները, որը, վերջին հաշվով, Ռուսաստանը կդարձնի աշխարհի գերհզոր պետություններից մեկը:

Սոկրատ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Նիկոլին «քարշ տալու» սրբազան գործը դրված է հայ ժողովրդի վրա
• Ո՞վ է Գագիկ Ջհանգիրյանը
• Երբ այլևս չես լի­նի իշ­խա­նու­թ­յան, զին­վո­րա­կան տրի­բու­նա­լը վեր կհա­նի մեզ պար­տադր­ված պար­տու­թ­յան բո­լոր պատ­ճառ­նե­րը
• Հիմ­նա­կան մե­ղա­վո­րը հայ կա­ռա­վա­րող­ներն են
• Իմ գնա­լուց ա­ռաջ թող Հա­յաս­տա­նում ջր­հե­ղեղ լի­նի
• Ո՞րն է քո մատ­նու­թ­յան գի­նը, դա­վա­ճան պա­պի` ֆա­շիստ­նե­րին ծախ­ված ե­նո­քա­վան­ցի Նի­կոլ Փա­շի­ն­յա­նի դա­վա­ճան թոռ
• Խրախ­ճանք ժան­տախ­տի պա­հին
• Ո՛վ մարդ­կա­յին ար­դա­րու­թ­յուն, թո՛ղ ես թք­նեմ քու ճա­կա­տիդ
• Զոհ­ված­նե­րի ա­ր­յու­նը երկն­քից կան­չում է` պա­տե­րազ­մը հասց­նել հաղ­թա­կան ա­վար­տի
• «Պրո­ֆե­սիո­նալ» «իմ­քայ­լա­կան­նե­րը» կե­րան իմ 800 հակ յոն­ջան և …
• Նի­կոլ, իսկ դու ար­դա­րաց­վե՞լ ես, մաքր­վե՞լ ես քո քրեա­կան ան­ց­յա­լից
• Վե­հա­փա՛ռ, կրկ­նեք Գևորգ Հին­գե­րոր­դի օ­րի­նա­կը, ժամն է գոր­ծե­լու
• Պատ­մա­կան դեպ­քե­րի և դեմ­քե­րի հա­մե­մա­տա­կան վեր­լու­ծու­թ­յուն
• Որոշ բա­շի­բո­զուկ­ներ փոր­ձում են զրո­յաց­նել մեր կես­դա­ր­յա պայ­քա­րի ի­մաս­տը
• Արտա­կարգ և լիա­զոր դես­պան Ար­ման Նա­վա­սար­դ­յա­նին
• Վեր­նա­գի­րը վեր­ջում թող ընտ­րի ըն­թեր­ցո­ղը (պա­խա­րա­կե­լի՞ է, որ ո՛չ գո­միկ են, ո՛չ էլ տրանս­գեն­դեր)
• ՈՒ՞ր է մեզ տա­նե­լու այս գաղջ մթ­նո­լոր­տը
• Ո՞վ դուրս թո­ղեց Ղա­րա­բա­ղը բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թա­ցից
• Ձեր հերթն էլ կգա
• Ես` որ­պես ՀՀ քա­ղա­քա­ցի, հայ­տա­րա­րութ­յուն եմ տա­լիս ժա­մա­նա­կին հորդ կա­տա­րած հան­ցա­գոր­ծու­թ­յան մա­սին

Մեկնաբանություններ