«Արցախցին կարող է կանգնել ֆիզիկական բնաջնջման առջև, եթե Ալիևը վստահ լինի, որ պատերազմում հաղթելու է»

Պուտին-Թրամփ հանդիպման մասին շարունակվում են քննարկումները քաղաքական հարթակում, իսկ արձագանքները բավական իրարամերժ են: Եթե ռուսական կողմը դրական համարեց այն, ապա ամերիկյան որոշ ԶԼՄ-ներ հանդիպումը տապալված որակեցին: Այս և միջազգային քաղաքական այլ իրադարձությունների, ինչպես նաև հայաստանյան որոշ զարգացումների մասին «Իրատեսը» զրուցեց քաղաքագետ ՍՈՒՐԵՆ ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ հետ:

-Պուտին-Թրամփ պատմական հանդիպումն ի՞նչ տվեց:
-Ճանաչողական հանդիպում էր: Երկու նախագահները երբեք առիթ չէին ունեցել տետ ա տետ հանդիպելու: Հեռախոսազրույց եղել էր, բայց հանդիպում` ոչ: Նախատեսված էր, որ հանդիպումը կտևի 35-40 րոպե, սակայն այն ձգվեց շուրջ երկու ժամ քսան րոպե: Ցանկանում էին հասկանալ, թե կողմերից յուրաքանչյուրն ինչ դիրքորոշում ունի էական հարցերում: Իհարկե, քննարկման կարևոր թեմա էր Սիրիան, վստահ եմ՝ անդրադարձել են նաև երկկողմ հարաբերություններին և Ռուսաստանի հանդեպ պատժամիջոցներին, բայց ինչ-որ հարցի շուրջ վերջնական պայմանավորվածության չեն եկել: Կողմերը շոշափել են միմյանց տրամադրությունները և քննարկել տարբեր հարցեր, դրա համար էլ հանդիպումը երկար է տևել:
-Բայց հետաքրքիր է, որ երկրորդ հանդիպման մասին որևէ պայմանավորվածություն կամ խոսակցություն չի եղել: Ինչո՞ւ:
-Պարտադիր էլ չէ, որ տեղում հաջորդ հանդիպման մասին պայմանավորվածություն ձեռք բերվի: Եթե օրակարգում կարևոր հարցեր լինեն, այդ հանդիպումները կկայանան: Իսկ երկխոսության պայմանավորվածություններ ձեռք են բերվել տարբեր մակարդակներով` ՌԴ ԱԳՆ-ԱՄՆ պետդեպարտամենտ կամ ՌԴ պաշտպանության նախարարություն-Պենտագոն: Ասել է` այս երկխոսությունը կարող է շարունակվել առանց բարձր մակարդակի: Եթե անհրաժեշտություն լինի, նախագահների մակարդակով էլ հանդիպում կլինի:
-Ռուսական կողմը դրական որակեց հանդիպումը, իսկ ամերիկյան կողմում իշխող էր այն տեսակետը, թե հանդիպումը տապալվեց:
-Տապալված հանդիպումը երկուսուկես ժամ չի տևում: Ես այդպիսի որակում չէի տա, քանի որ այն առաջին հերթին ճանաչողական էր: Եթե նախատեսված 35-40 րոպեից ավելի է տևել, նշանակում է՝ կողմերը փնտրել են ընդհանուր համագործակցության եզրեր, որոնց շուրջ կարելի է համագործակցել, բանակցել ու հայտարարի գալ: Իսկ նման հարցերը շատ են, պատկերացնո՞ւմ եք, որքան հարցեր կարող են լինել այդ գերտերությունների օրակարգում` Սիրիա, ՈՒկրաինա, Կատար, Կորեա, միջազգային ահաբեկչության դեմ պայքար և այլն: Այսինքն, քննարկվող թեմաների մեծ դաշտ կա, որտեղ երկուսն էլ պետք է ակտիվ աշխատեն, քանի որ առանց կողմերից մեկի հնարավոր չէ այդ խնդիրները լուծել:
-Հանդիպումից հետո որոշակի շարժեր տեսնո՞ւմ եք նշված խնդիրներում:
-Շարժերն այդքան արագ չեն լինում, որոշակի պայմանավորվածություններ կլինեն Սիրիայի հարցում` զինադադարի հետ կապված, բայց աշխարհում իրավիճակը շատ արագ է փոխվում: Տեսեք` Մերձավոր Արևելքում ինչ է կատարվում, քրդական պետության ստեղծումը կարծես ժամանակի հարց է: Սեպտեմբերի 25-ին լինելու է հանրաքվե, և քրդերը հնարավորություն ունեն ստեղծելու իրենց պետությունը, որը տարածաշրջանում լուրջ աշխարհաքաղաքական փոփոխությունների է հանգեցնելու, իրավիճակը լրիվ այլ է լինելու:
-Այսօր Էրդողանը կարծես ողջ աշխարհին իր դեմ է հանել` տարածքային նկրտումներ ունենալով իր հարևան գրեթե բոլոր պետությունների հանդեպ: Սրան գումարվում են ներքաղաքական ճգնաժամը, ձերբակալությունները, խճճված հարաբերություններն աշխարհի հզորների հետ: Ո՞Ւր է տանում թուրքական այսպիսի քաղաքականությունը, ինչի՞ է ձգտում Էրդողանը:
-Էրդողանն իրականում փորձում է փրկել իր երկիրը: Սա էր միակ պատճառը, որ սահմանադրական փոփոխություններ արեց, իսկ հանրությունը մեծ հաշվով կանգնեց նրա կողքին, որովհետև նպատակ կար Թուրքիայի տարածքային ամբողջականությունը պահպանելու: Այդ իսկ պատճառով անհրաժեշտ էր ուժեղ, կենտրոնացված ղեկավարություն, ինչին էլ հասավ Էրդողանը: Թուրքիայի վիճակը շատ ծանր է, և սա միայն քրդական գործոնով չի պայմանավորված, այլև արտաքին քաղաքական խնդիրներով: Այս երկիրը թե Սիրիայում, թե համարյա բոլոր հարևանների հետ խնդիրներ ունի: Էրդողանը կարծում է, որ ավտորիտար տարրերով կենտրոնացված իշխանությունն իրավիճակի միակ փրկություն կարող է լինել:
-Այն մեթոդներով, որոնք այսօր կիրառվում են Թուրքիայում, հնարավո՞ր է պետություն փրկել:
-Առայժմ դեռ դա ստացվում է: Պատկերացրեք, թե ինչ կլիներ, որ մեկ տարի առաջ հեղափոխության փորձն արդյունք ունենար: Լուրջ ներքին բախումներ կլինեին, քաղաքացիական պատերազմ: Ասել է` այնքան լարված է իրավիճակը, որ նման է վառոդի վրա նստելուն, որն ամեն պահի կարող է պայթել:
-Պայթյունից Հայաստանը որքա՞ն կտուժի:
-Մեր շուրջն ինչ էլ կատարվում է, մեզ վրա ազդեցություն ունենում է: Խոսքը հավասարապես վերաբերում է և տնտեսական, և քաղաքական դասավորություններին: Եթե այնտեղ լինեն ակտիվ ռազմական գործողություններ, փախստականներն ո՞ւր պետք է փախչեն: Մի մասը կգա Հայաստան, չէ՞: Թեկուզ այնտեղ ապրող հայերը, քրիստոնյաները: Եթե փախստականների ալիք եղավ, ապա այն մեզ վրա ևս ազդելու է: Իհարկե, տարածաշրջանում լարվածությունը, ցանկացած ռազմական գործողություն մեզ վրա ազդելու են այնպես, ինչպես Սիրիայի իրավիճակն է ազդում: Մեզնից հեռու է, սահմանակից չէ, բայց էական ազդեցություն է ունեցել: Հայաստանում կա քսան հազար սիրիացի, սա լուրջ բեռ է, որն իր վրա է վերցրել Հայաստանը:
-Վերադառնալով ԱՄՆ-ի նոր վարչակազմի քաղաքականությանը, մի դրվագ ևս առանձնացնենք. Սիրիայի և ՈՒկրաինայի հարցում Օբամայի և Թրամփի մոտեցումների էական տարբերություն կա: Օբաման շատ ավելի ակտիվ էր իր գործողություններում և հայտարարություններում, քան Թրամփը: Ո՞րն է պատճառը. Ռուսաստանի հետ «լեզու գտնե՞լը»:
-Էնտուզիազմի պակաս կա դեպի ՈՒկրաինա և դեպի Սիրիա:
-Շահերի փոփոխությո՞ւն է եղել:
-Մեծ հաշվով շահերը չեն փոխվել, առաջնահերթություններն են փոխվել: ԱՄՆ-ի առաջնահերթությունը Մերձավոր Արևելքում և արաբական աշխարհում ազդեցություն, բիզնես և տնտեսական հետաքրքրություն ունենալը և Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորումն է: Հասկանալի է, որ եթե ՈՒկրաինայի հարցում Ռուսաստանի վրա մեծ ճնշում գործադրեն, նշանակում է հարաբերությունները շատ դժվար կլինի կարգավորել: ՈՒկրաինան Ռուսաստանի թույլ տեղերից մեկն է, և ԱՄՆ վարչակազմը չի ցանկանում այդ թույլ տեղին խփել: Նույնն էլ կարելի է ասել Սիրիայի պարագայում: Սիրիայով էլ առանձնապես չեն զբաղվում, մի քանի հրթիռ են ուղարկել, որը եղել է ԱՄՆ-ի միակ ակտիվ գործողությունը: Թրամփն ավելի շատ արաբական աշխարհի վրա է կենտրոնացած, որտեղ փորձում է խնդիրներ լուծել: Գուցե առաջին քայլը կլինի քրդական պետության ստեղծումը: Ընդհանրապես արաբական աշխարհում տեղի ունեցած հեղափոխություններից հետո անվտանգության վակուում ձևավորվեց, որի արդյունքում ստեղծվեցին ԻՊ-ի նման խմբավորումներ, որոնց կառավարելը շատ բարդ է, որովհետև ունեն և ֆինանսավորում, և զենք: Նրանց դեմ պայքարելու լավագույն միջոցն անվտանգության վակուումը վերացնելն է, դա կլինի քրդական պետության ստեղծմամբ կամ, այսպես կոչված, արաբական ՆԱՏՕ-ի տեսքով:
-Ի՞նչ ասել է «արաբական ՆԱՏՕ»:
-Դրանք կարող են լինել Սաուդյան Արաբիայի ֆինանսավորմամբ ստեղծված արագ արձագանքման զորամիավորումներ, խմբեր, որոնք կոնկրետ խնդիրներ կլուծեն կոնկրետ ժամանակահատվածում: Սրանց նպատակն այն է, որ ողջ ահաբեկչական ալիքը ոչ թե գա լցվի ԵՄ կամ ԱՄՆ, այլ տեղում նրանց հարցերը լուծեն, մարտահրավերները Սաուդյան Արաբիայից դուրս չգան:
-Ահաբեկչության դեմ պայքարը ստացվո՞ւմ է ԱՄՆ-Ռուսաստան տանդեմում:
-Վստահ եմ, որ ստացվում է: Իհարկե, դա պայմանավորված է ոչ միայն ռազմական գործողություններով, այլև տեղեկության փոխանակմամբ: Հիշո՞ւմ եք Թրամփի առաջին հանդիպումը ՌԴ արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովի հետ, երբ ամերիկյան մամուլում հրապարակվեց, թե հույժ գաղտնի տեղեկություն է փոխանցվել Ռուսաստանի իշխանություններին: Իսկ դա կարող էր լինել ահաբեկիչների կողմից ինքնաթիռների զավթումը և պայթեցումը: Այսպիսի տեղեկության փոխանցումն էլ շատ լուրջ պայքարի միջոց է: Պարտադիր չէ այդ ամենը հրապարակավ լինի, բայց ահաբեկչության դեմ երկկողմ պայքարը կա:
-Չնայած Ռուսաստանի դեմ պատժամիջոցները չեն վերացել, բայց, ի տարբերություն Օբամայի, որն անընդհատ խոսում էր այդ մասին, Թրամփը կարծես այս առումով էլ շատ մեղմ քաղաքականություն է վարում: Ինչո՞վ է սա պայմանավորված:
-Օբամայի ադմինիստրացիայի ժամանակ Ռուսաստանը թիրախավորված էր, Թրամփի իշխանության ժամանակ թիրախը ՌԴ-ն չէ: Թրամփի վրա լուրջ ներքաղաքական ճնշում կա, նրան մեղադրում են Ռուսաստանի դրածոն լինելու մեջ: Սա շատ կոնկրետ մեղադրանք է, որի նպատակն այն է, որ Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները չկարգավորվեն: Եթե սկսի կարգավորել, կասեն, ուրեմն ճիշտ էին մեղադրանքները: Ռուսներն էլ սա հասկանում են և շատ չեն ճնշում Թրամփին, թե պատժամիջոցները վերացրու: Այսինքն, Ռուսաստանի կողմից էլ այդ ընկալումը կա: Ակնհայտ է, որ աշխարհում լիքը խնդիրներ կան, որոնք, առանց այդ երկու կողմերի համագործակցության, անհնար է լուծել: Դրա համար այս մարդիկ հասկացել են, որ պետք է իրար հետ նստեն խոսեն ու հասկանան խնդիրները: ԻՊ-ի դեմ պայքարն անհնար է առանց Ռուսաստանի, այնպես, ինչպես անհնար է առանց ԱՄՆ-ի: Համագործակցության եզրեր շատ կան: Միաժամանակ Թրամփի վրա կա դեմոկրատների և նրանց մամուլի ճնշում, որպեսզի ռուս-ամերիկյան հարաբերությունները չկարգավորվեն:
-Սրան զուգահեռ սկսվել է Թրամփի իմպիչմենտի գործընթացը: Հնարավո՞ր է այն հաջողվի:
-Օբամայի իշխանության ադմինիստրացիան էլ ութ-ինն ամիս հետո նոր ձևավորվեց, Թրամփի իշխանությունում դեռ բազմաթիվ թափուր պաշտոններ կան, որոնք պետք է համալրվեն: Տրանզիցիոն գործընթացներ են ընթանում: Պետք է հաշվի առնել նաև այն, որ Թրամփի վրա ներքին հատուկ ծառայությունների ճնշումը ևս կա, վերջիններս պարբերաբար ներկայացնում են, թե Թրամփի ընտրության հարցում ռուսներն ինչ աջակցություն են ցուցաբերել: Պետդեպարտամենտից տարբեր բարձրաստիճան պաշտոնյաներ ազատման դիմում են գրում, որը Թրամփի դեմ ուղղված դեմարշ է: Այս պահին չեմ կարծում, որ իմպիչմենտի գործընթացը կհաջողի ոչ միայն այն պատճառով, որ Կոնգրեսում մեծամասնություն ունի: Վաղ է այս մասին խոսելը, որովհետև Թրամփն ԱՄՆ օրենքով, սահմանադրությամբ ընտրված նախագահ է, և դժվար է միանգամից նրան խաղից հանել, որքան էլ այս պահին նրա վարկանիշը ցածր լինի: Ի վերջո, նա աշխարհի պատմության մեջ զենքի ամենախոշոր վաճառքն իրականացրած նախագահն է: Այլ հարց է, որ PR դաշտում նա դեռ պարտվում է դեմոկրատներին և նրանց մամուլին: Նա միայնակ պայքարում է CNN-ի դեմ: Ամերիկյան լրատվական գիգանտները` «Washington post»-ը, «The New York times»-ը և CNN-ը Թրամփի թիվ մեկ թշնամիներն են, բայց այդ պատերազմը նա չի հայտարարել, այլ հիշյալ լրատվամիջոցները: Այս իրավիճակում ԱՄՆ նախագահն իր պայքարը շարունակում է:
-Վերջերս նկատել էիք, որ ԱՄՆ-ի նոր վարչակազմի հետ բավական ակտիվ գործակցում է Վրաստանը, հետ չի մնում նաև Ադրբեջանը, սակայն Հայաստանը պասիվ է: Ինչո՞ւ ակտիվ չէ մեր համագործակցությունը ԱՄՆ-ի նոր վարչակազմի հետ, թե՞ ԱՄՆ-ի համար այդքան հետաքրքիր չէ Հայաստանը:
-ԱՄՆ-ի համար աշխարհի բոլոր պետություններն էլ հետաքրքիր են, որովհետև ԱՄՆ-ը գերտերություն է: Հայաստանն էլ բացառություն չէ, որքան էլ փոքր լինի: Աշխարհագրորեն այնպիսի տեղում ենք, որ հնարավոր չէ ԱՄՆ-ի համար հետաքրքիր չլինենք: Դիտարկելով, թե Հայաստանն ինչպիսի հարևաններ ունի, ԱՄՆ-ը չի կարող չհետաքրքրվել Հայաստանով: Հաջորդ հանգամանքը. մեր ամերիկյան համայնքն ունի որոշակի առաջնահերթություններ, որոնց փոփոխությունների անհրաժեշտություն կա: Մոտավորապես 100 տարի պայքար է գնում Ցեղասպանության ճանաչման համար: Կարծում եմ՝ պետական մակարդակով ցեղասպանությունը մի 100 տարի էլ չի ճանաչվելու: Այսինքն, այն ռեսուրսները, լծակները, ազդեցությունը, որոնք ծախսվում են այս գործընթացի վրա, կարելի էր ուղղորդել այլ հուն: Իհարկե, սա համայնքի որոշելիքն է, և ոչ մեկն իրավունք չունի ասելու, թե այս առաջնահերթությամբ մի շարժվիր, մյուսը գերակա համարիր: Հայաստանի արտաքին քաղաքականության աջակցության տեսանկյունից շատ ավելի կարևոր կլիներ, որ խնդիր դրվեր երկկողմ հարաբերությունների խորացումը: Եթե նկատել եք, տարածաշրջանում միայն Վրաստան է ԱՄՆ-ի որևէ նախագահ այցելել, հիմա արդեն փոխնախագահն է այցելելու, մեզ մոտ վերջին քսանհինգ տարում ԱՄՆ-ի բարձրաստիճան պաշտոնյաներից եղել են երկու պետքարտուղարները: Այս առումով մենք պետք է ավելի ակտիվ դիվանագիտություն կառուցենք: Իսկ հայ համայնքի ազդեցությունն էլ պետք է ճիշտ օգտագործենք և ուղղորդենք:
-Տպավորությունն այնպիսին է, որ Ամերիկայի հայ համայնքը զբաղված է միայն Ցեղասպանության խնդրով: Այդպե՞ս է:
-Ոչ, այլ հարցեր էլ են հետաքրքրում, պարզապես առաջնահերթությունների մեջ Ցեղասպանության ճանաչումն էական է: Սա ինչ-որ առումով ընկալելի ու հասկանալի է, այնտեղ հայտնված մարդիկ Ցեղասպանության անմիջական զոհերի սերունդներն են: Սա նրանց համար կենսական նշանակության հարց է: Տրամաբանական է, որ այդպես է: ԱՄՆ-ի 46-47 նահանգ արդեն ճանաչել է Ցեղասպանությունը, իսկ Արցախը ճանաչել է 6-7 նահանգ: Սա հենց առաջնահերթությունների լավագույն ցուցիչներից մեկն է:
-Այսուհանդերձ, պետք է նաև այսօրվա զարգացումներին համահունչ քայլել: Ի՞նչ անել, որ այլ առաջնահերթություններ ևս կարևորվեն:
-Նախ պետք է հասկանալ, թե որն է մեր ժողովրդի թիվ մեկ առաջնահերթությունը, որն է մեր մարտահրավերը: Եթե դա Ցեղասպանության ճանաչումն է, ուրեմն բոլորով լծվենք այդ գործին, եթե Արցախի և Հայաստանի ֆիզիկական անվտանգությունն է, ուրեմն դա ուշադրության կենտրոնում պահենք: Շատ կարևոր է ազգովին փոխհամաձայնության գալը, թե որն է մեր առաջնահերթությունը:
-Այս վիճակը մեր արտաքին քաղաքականության բացթողումներից չէ՞:
-Սա ռազմավարական նշանակության խնդիր է, որին պետք է անդրադառնալ և լուծում տալ: Տարբեր քաղաքներում ապրող հայերին, եթե հարցնենք՝ ո՞րն է մեր ազգի առաջնահերթությունը, իրարից խիստ տարբեր պատասխաններ կհնչեն: Ընդհանուր ռազմավարություն, կոնսենսուս չկա:
-Սերժ Սարգսյանն օրերս հարցազրույց տվեց: Ի՞նչը կառանձնացնեիք:
-Շատ կարևոր էր անվտանգության, պաշտպանունակության խնդիրներին անդրադառնալը: Ընդհանրապես կարևոր հարցազրույց էր և պատահական չէր, որ առյուծի բաժինը վերաբերում էր ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորմանը: Սա ճիշտ մեսիջ էր, որպեսզի բոլորը տեսնեն, որ մեր առաջնահերթությունը հենց սա է: Վերևում խոսեցինք այս մասին, կարծում եմ, հենց սա է մեր ազգի առաջնահերթությունը: Այս հարցազրույցում այդ հարցի պատասխանը տրվեց: Մենք այսօր ֆիզիկական անվտանգության խնդիր ունենք: Արցախցին կարող է կանգնել ֆիզիկական բնաջնջման առջև, եթե Ալիևը վստահ լինի, որ պատերազմում հաղթելու է: Սա բոլորս պետք է հասկանանք: Պատահական չէր նաև նախագահի հագուկապը` զինվորական համազգեստը:

Զրույցը` Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Ժողովրդի վրա կրակելու հրահանգն արդեն ուժի մեջ է
• Անդրանիկ Քոչարյանի ինքնախոստովանությունը
• «Նիկոլն ու իր ընտանիքը Հայաստանում ապրելու իրավունք չունեն»
• Զուր մի ջանացեք
• Չեն կարողանում ԿԳՍՄ փոխնախարար գտնել
• Հանուն Ռուսաստանի հետ միութենական միավորման նոր շարժում հիմնադրվեց
• Այս իշխանությունն իր ստվերից էլ է վախենում
• Փաշինյանի դեմ պայքարելու համար գոնե մի փոքր Նիկոլ պիտի լինել
• Մեզ պե՞տք է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, թե՞ ոչ
• «Հայաստանի Նավալնին Նիկոլ Փաշինյանն է, որը եկավ իշխանության ու քանդեց մեր երկիրը»
• Տիգրան Ուրիխանյանը Հայաստանի փրկությունը տեսնում է ՌԴ-ի հետ նոր միութենական միավորման ձևավորման մեջ
• Հայաստանի ողջ հպարտությունն ու թշվառությունն ամփոփված մեկ օրում
• Սերմացու գողացող մկների և թուխս գողացող աղվեսների ժամանակը
• Ինչու էր Փաշինյանը վեց ամիս աղերսում
• Փաշինյանն էլ է զարմացած
• Ընդդիմության հարցերով թիվ մեկ «փորձագետը»
• Նիկոլ Փաշինյանին ոչ թե ողջերն են պատժելու, հալածելու, այլ անմահացածները
• «Գոմի» հարցի լուծումը կենսական անհրաժեշտություն է
• Առանց փամփուշտների ու ԱԹՍ-ների Ադրբեջանն այսօր շռնդալից հաղթանակներ է տանում Հայաստանի դեմ
• Խորհրդարանական ընդդիմությունը լեգիտիմացրեց Փաշինյանի պաշտոնավարումը

Մեկնաբանություններ