Ահա և հերթական հետընտրական փետրվարն իր դեժավյուով` ընտրություններն ավարտվել են, ԿԸՀ-ն հրապարակել է իր նախնական, խիստ կանխատեսելի արդյունքները: Եվ նախագահի թեկնածուներից մեկը նորից հրապարակից տուն չի գնում, նորից հաղթող թեկնածուի հաղթանակը չի ընդունվում: Որ նախագահական ընտրությունները խիստ մրցակցային են, հայտնի էր ընտրություններից առաջ էլ: Մրցակցայնության ամբողջ սխեման շատ ավելի բարդ էր, քան կարող էին և ստեղծեցին թեկնածուները: Իրական մրցակցությունը Սերժ Սարգսյանի ու Սերժ Սարգսյանի միջև էր և է:

Տարին նահանջ էր, բայց նահանջելու մտադրություն ոչ ոք չուներ: 1988-ի փետրվարը` տաք ու անսպասելի, որ մտավ բոլորիս կյանքն ու փոխեց կյանքն ընդհանրապես: Շեփորը, որ որտեղ էլ հնչի, եթե նույնիսկ մեկ հայ լինի, ոտքի է հանելու: Ազատության հրապարակի փշաքաղեցնող գվվոցը, որ երբեմն կոչվում էր լռություն, երբեմն միասնություն, իսկ ընդհանրապես այն անսպասելին էր, որ ոչ մեզնից էին սպասում, ոչ մենք էինք սպասում:

Ժամանակակից ամերիկյան վերլուծական ընկերակցությունն ունի մոտեցումներ, հայացքներ ու համապատասխան գաղափարախոսություններ, այսինքն` որոշակի ավանդույթներ: Վերջին մեկուկես տասնամյակում ամերիկյան քաղաքական վերլուծաբանությունը ձգտել է, անկախ քաղնախագծման ոլորտում առաջադրված խնդիրներից, մշակել Արևելյան Եվրոպայի ընդարձակ տարածաշրջանի վերաբերյալ ունեցած հիմնական պատկերացումները: Կանգ առնենք ամերիկյան քաղաքագետ Պոլ Գոբլի հայացքների վրա:

Նախընտրական այսբերգը դանդաղորեն վեր է հառնում: Այնուհանդերձ, խաղը դեռ անհայտ է: Կողմերն ահավոր շատ են, Ազատության հրապարակում հասկանալին և չխաղացողը միայն ժողովուրդն է, որն էլ, ճիշտ է, Րաֆֆի Հովհաննիսյանի պահվածքում ու արտաբերած մտքերում Տեր-Պետրոսյանի «մագիան» չի տեսնում, բայց «հավատում» է, որ ինքը Րաֆֆիին է ընտրել, Րաֆֆին էլ «հավատում» է, որ իրեն են ընտրել, ինքն էլ արդեն նախագահ է:

Այս օրերին աշխարհաքաղաքական հարցականները շատ են: Ազատության հրապարակում ակնառո՞ւ է դրսի ռեժիսորի ձեռքը, արդյո՞ք այդ հիբրիդից գլուխ է հանելու սույն ռեժիսորը:

Իհարկե, Ռուսաստանը Եվրոպայի խոշորագույն «մահմեդական երկիրն» է, որտեղ իսլամադավան հանրության թիվը հասնում է 20 միլիոնի, ընդ որում, խոսքը բնիկների մասին է, ոչ թե եկվորների։ Մահմեդականներն ամենուր են, բայց հիմնականում` Կովկասում, որը իսլամականացվեց 7-րդ դարում` արաբական առաջին արշավանքների ժամանակ, և Պովոլժիեում, որտեղ ապրում են թաթարներ ու բաշկիրներ` թյուրքական երկու ժողովուրդ` սեփական հանրապետություններով։

Մեր ամբողջ դժբախտությունն այն է, որ բոլոր խնդիրների լուծումը կապում ենք ընտրությունների հետ: Եթե ամենքս մեր չափով կարողանանք պայքարել դատարաններում կայացվող ապօրինի վճիռների, բանակում կատարվող և այդպես էլ չբացահայտվող սպանությունների, քաղաքաշինական ապօրինությունների դեմ, այսօր բոլորովին այլ երկրում կապրեինք, և ցանկացած նախագահ, ԱԺ պատգամավոր կամ նախարար, վարչապետ կամ քաղաքապետ իրեն «անգլիական թագուհու» կարգավիճակում կզգար:

Վիճակագիրներն ու քաղաքագետները տևական ժամանակ ունեն` ամփոփելու, համեմատելու, համադրելու, հակադրելու, գուցե նաև եզրակացություններ ու մեկնաբանություններ անելու Հայաստանի Հանրապետության վեցերորդ նախագահական ընտրությունների վերաբերյալ: Ճիշտ կանեն, որ սկսեն քարոզարշավից, ավելի ճիշտ կանեն, որ սկսեն խորհրդարանական ընտրություններից:

Երեկ կայացած նախագահական ընտրություններին ուշի ուշով հետևում էր մեծ աշխարհը: Որքան էլ դրանց արդյունքները կանխատեսելի էին թե՛ ներսի, թե՛ դրսի համար, այնուհանդերձ, չափազանցություն չի լինի, եթե ասենք, որ դրանք Հարավային Կովկասի հետագա ուղենշման ամենակարևոր ցուցիչն էին:

Լրիվ մոռանալով, իսկ ամենայն հավանականությամբ, պարզապես չիմանալով ՈՒինսթոն Չերչիլի վաղեմի իմաստուն խորհուրդը, թե` «դիվանագետները պետք է ոչինչ չասելուց առաջ կրկնակի մտածեն», Թուրքիան նորից աչքի ընկավ արտաքին քաղաքականության հարցերում։