«Չի կարող լինել արցախյան խնդրի կարգավորում առանց Սումգայիթի, Բաքվի, Մարաղայի կոտորածների դատապարտման»

1990-ի հունվարի 13-ին Բաքվում սկսվեց հայերի ջարդը, որը տևեց մեկ շաբաթ: Այն դադարեցվեց զանգվածային ջարդերի միայն 7-րդ օրը, երբ քաղաք մտան խորհրդային զորքերը։ Մինչ օրս Բաքվում զոհված հայերի ստույգ թիվը հայտնի չէ: Բաքվում բնակվում էր ավելի քան 250 հազար հայ, սակայն մի քանի օրվա ընթացքում այնտեղ հայ չմնաց: Հայերը փախչում էին` թողնելով ամեն ինչ։ Բաքվի դեպքերն Ադրբեջանի իշխանությունների պատասխանն էին Արցախի հայերի ազգային-ազատագրական շարժմանը:

Այս օրերին Բաքվում հայերի ջարդերի տարելիցի մասին կարծես մոռացել են։ Թուրքագետ Կարեն Սիրունյանը դա կապում է Եվրասիական տնտեսական միությանը մեր անդամակցելու հանգամանքի հետ։ Մեր զրուցակիցը նկատում է, որ Ռուսաստանը նոր համագործակցություն է սկսել Ադրբեջանի հետ, ուստի հայկական հասարակական-քաղաքական շրջանակները հավանաբար կարծում են, թե այդպիսով կարող են վնասել Ադրբեջանի հետ գործակցող Ռուսաստանին։

Պատմական գիտությունների թեկնածու Գևորգ Մելքոնյանն էլ մեզ հետ զրույցում նշեց, որ այսօր, երբ խոսում ենք արցախյան խնդրի կարգավորման մասին, այս խնդիրը չենք բարձրաձայնում, ինչը մեծ բացթողում է մեր կողմից։ «Քանի դեռ Սումգայիթի, Բաքվի, Մարաղայի կոտորածները չեն դատապարտվել միջազգային կազմակերպությունների և Ադրբեջանի կողմից, ոչ մի երաշխիք չունենք, որ դրանք չեն կրկնվի։ Զորի Բալայանը, «Կարգավորում՝ առանց Ադրբեջանի դեմ դատի» վերտառությամբ հոդվածում անդրադառնալով այս հարցին, նշել է, որ չի կարող լինել արցախյան խնդրի կարգավորում առանց այս հանցագործությունների դատապարտման։ Անցել է 25 տարի, և մենք ականատես ենք լինում, որ Բաքվի հայերի կոտորածն աստիճանաբար մատնվում է անտարբերության։ Մեր հիշողության մեջ այս հարցը չպետք է մարի, քանի դեռ Ադրբեջանում շարունակվում է հակահայ քաղաքականությունը, քանի դեռ նրանք հերոսացնում են մարդասպաններին։ Մյուս կողմից էլ մենք ականատես ենք լինում, թե ինչպես է Ադրբեջանի և Թուրքիայի քարոզչությունը 2015 թ. համախմբվում հայերի դեմ։ Դրա վառ օրինակը նախագահ Էրդողանի հրավերն է ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանին Թուրքիա՝ նշելու Գալիպոլիի ճակատամարտի 100-ամյակը»,- նշեց Գևորգ Մելքոնյանը։

Ըստ պատմաբանի՝ ոչ ոք չէր սպասում, որ Էրդողանն այդպես ցինիկաբար կպատասխանի Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի միջոցառումներին մասնակցելու ՀՀ նախագահի հրավերին. «Եթե կարճ ամփոփելու լինենք Էրդողանի հաղորդագրությունը հայերին, ապա կարող ենք արձանագրել, որ Թուրքիայի նախագահն ասում է՝ ձեր Ցեղասպանության օրը մեզ համար հաղթանակի օր է։ Գալիպոլիի ճակատամարտը նշելու օրը Թուրքիայի նախագահի կողմից ընտրվել է մեր վիշտը նսեմացնելու համար։ ՀՀ նախագահի պատասխանը շատ դիպուկ էր՝ հիմնված պատմական անհերքելի փաստերի վրա։ Նախագահ Սարգսյանի պատասխանում հղում կար նաև օտար հեղինակներին, ինչը ևս մեկ անգամ ցույց տվեց, որ Հայոց ցեղասպանության մասին խոսում է ամբողջ միջազգային գիտական հանրությունը»։

Թուրքագետ Կարեն Սիրունյանն էլ ընդգծեց, որ ՀՀ նախագահի պատասխանը շատ դիպուկ էր և փայլուն դիվանագիտական. «Լավ կլիներ, որ ՀՀ նախագահն ավելացներ նաև, որ Թուրքիա իր այցը կլինի միայն Ծիծեռնակաբերդ Էրդողանի այցելությունից հետո, որտեղից երկու նախագահները կուղևորվեն Գալիպոլիի մարտերին նվիրված միջոցառմանը մասնակցելու։ Թուրքիայի ուղեգիծը հասկանալի է՝ ներողություններ, որոնք մեզ հետաքրքիր ու հասկանալի չեն։ Ներողության տակ մենք հասկանում ենք հստակ գործողություններ. պետական պաշտոնական շրջանակների կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչում, փոխհատուցման հարցի քննարկում»։

Լիլիթ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• «451° ըստ Ֆարենհայթի»
• ՈՒրիշ տեղ չկա՞ր
• «24 ժամ ե­ղել ենք տար­բեր զեն­քե­րի հրե­տա­կոծ­ման տակ»
• «Ադր­բե­ջա­նը, Թուր­քիան ու ֆոս­ֆո­րա­յին զենքն Ադր­բե­ջա­նին մա­տա­կա­րա­րող­նե­րը պետք է պա­տաս­խան տան դա­տա­րա­նի ա­ռաջ»
• «Մեր բո­լո­րի ճա­կա­տա­գի­րը սահ­մա­նին կանգ­նած հայ զին­վո­րա­կա­նի ձեռ­քում է»
• Կա­րե­նին անհ­նար էր չհար­գել, նույ­նիսկ հա­կա­ռա­կորդ­նե­րը նրան ըն­դու­նում էին որ­պես լե­գենդ, որ­պես ժայռ, որ­պես հե­ղի­նա­կու­թ­յուն
• Եկե­ղե­ցին գո­յութ­յուն ու­նի 2000 տա­րի և գո­նե ա­ռա­ջի­կա 2000 տար­վա հա­մար պետք է ա­պա­հո­վի ե­կող սե­րունդ­նե­րի հոգևոր կա­րիք­նե­րը
• «Լճա­շեն­ցի­նե­րի միա­վոր­ման» դռ­նե­րը բաց են բո­լոր լճա­շեն­ցի­նե­րի առջև
• «Ար­տա­կարգ դրու­թ­յու­նը կանց­նի, բայց բո­լոր ծնող­նե­րի, ա­շա­կերտ­նե­րի, ու­սու­ցիչ­նե­րի հա­մար կմ­նա մի շատ լավ նո­րա­մու­ծու­թ­յուն՝ հե­ռա­վար ու­սու­ցու­մը»
• «ՌԴ-ն կա­րող է գնալ հա­րա­բե­րու­թ­յուն­նե­րի վատ­թա­րաց­ման ճա­նա­պար­հով, ե­թե Թուր­քիան շա­րու­նա­կի ազ­դե­ցու­թ­յան գո­տին ընդ­լայ­նե­լու քա­ղա­քա­կա­նու­թ­յու­նը»
• «Ռա­յա­նէյր»-ը հա­տուկ սպա­սար­կում է ի­րա­կա­նաց­նում
• Յա­կուտս­կի հայ­կա­կան կի­րակ­նօ­ր­յա դպ­րո­ցի սա­նե­րը նշե­ցին Ա­մա­նո­րը
• «Հա­յաս­տա­նը եր­գող ժայ­ռե­րի եր­կիր է, և ես ե­րա­զանք ու­նեմ նվա­գելու այդ ժայ­ռե­րի մեջ»
• Նպա­տա­կը դիր­քա­պահ զին­վո­րի անվ­տան­գու­թ­յունն է
• «Ադր­բե­ջա­նում պետք է տե­ղի ու­նե­նա հա­մա­կար­գա­յին փո­փո­խու­թ­յուն, որ­պես­զի կա­ռու­ցո­ղա­կան երկ­խո­սու­թ­յուն ակն­կա­լենք»
• Յակուտսկի հայերն ակտիվ մասնակցություն են ունենում եկեղեցական բոլոր տոներին
• Ստամբուլում հաղթանակ է տարել ընդդիմությունը. ի՞նչ կանի Էրդողանը
• Քրիստոնեական և հոգևոր գիտելիքների ճիշտ ուղղորդում դասընթացի միջոցով
• «Ինձ համար Արամ Իլյիչը սրբություն է»
• «ԱԳՆ-ն պետք է ավելի շատ կենտրոնանա հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման, քան Ցեղասպանության ճանաչման խնդրի վրա»

Մեկնաբանություններ