Ռուսաստանը պատահաբա՞ր էր ռմբակոծել թուրքերին, թե՞...

(սկիզբը՝ այստեղ)

Իսկ հարցերը զուր ու հռետորական չեն: Երևի հենց այն պատճառով, որ քաղաքում ԱՄՆ-ի հատուկ նշանակության ուժեր կային, թուրքերն այսքան ամիս կռվում էին ոչ այս կողմից, ոչ այն, և չէին շտապում ո՛չ գրոհի անցնել, ո՛չ էլ լուրջ հրետակոծել կամ հրթիռակոծել Էլ-Բաբը, ախր յուրայիններին կարող էին վնասել: Հենց բոլոր տվյալների, պաշտոնական հաղորդագրությունների համադրումը և նուրբ փաստարկների հաշվառումը թույլ չեն տալիս, օրինակ, համաձայնել պահեստի ռուս գեներալ Լեոնիդ Իվաշովի այն տեսակետին, թե Սիրիային, իբր, հիմա ձեռնտու չէ հրահրել ռուսական ՌՏՈՒ-ի և Իրանի ռազմական խորհրդականների գործողություններն ընդդեմ Թուրքիայի, որովհետև, իբր, և՛ Աստանայում, և՛ մինչև Աստանա պայմանավորվածություն էր ձեռք բերվել Սիրիայի իրադրության քաղաքական կարգավորման եռակողմ ձևաչափի (Ռուսաստան-Իրան-Թուրքիա) շուրջ: Ինչպես և չեմ կարող համաձայնել Իվաշովի հետ այն բանում, թե «ամերիկացիները հիմա ամեն ինչ կանեն (և նոր նախագահի օրոք նրանք արդեն ձեռնամուխ են եղել դրան) Ռուսաստան-Իրան-Թուրքիա «եռանկյունըն» փլուզելու համար, որին կմիանան նաև այլ երկրներ, և որը փոխում է իրադրությունը Մերձավոր Արևելքում»: Աստված սիրեք, գեներալ, ԱՄՆ-ն արդեն այդ «եռանկյունըն» փլուզել է «Սիրիայում փախստականների համար անվտանգ գոտու» ստեղծման մասին Թրամփի հայտարարությամբ, որովհետև Թուրքիան անմիջապես Վաշինգտոնի ոտների առաջ սկսեց «թավալ տալ»: Իսկ դա նշանակում է, որ ԱՄՆ-ն ու Թուրքիան վերադառնում են Սիրիայի «լիբիացման» և սիրիական որոշ տարածքների փաստական օկուպացման պլանին: Ահա թե ինչը չէր կարող չմտահոգել ինչպես Սիրիայի ղեկավարությանը, այնպես էլ Իրանին ու Ռուսաստանի ՌՏՈՒ-ի հրամանատարությանը: Բերեմ գեներալ Իվաշովից քաղված ևս մեկ հատված, որտեղ նա ձգտում է հիմնավորել, թե ինչ կարող է անել ԱՄՆ-ը Ռուսաստան-Իրան-Թուրքիա «եռանկյունը» փլուզելու նպատակով. «Մենք տեսնում ենք Իրանի դեմ իրականացվող պատժամիջոցները: Հիմա ինչ-որ բան կձեռնարկվի Թուրքիայի դեմ: Ես չեմ բացառում, որ և՛ ահաբեկչական գործողություններն են կազմակերպում ամերիկյան հատուկ ծառայությունները, և՛ Թուրքիայում հեղաշրջման նոր փորձը»:

Անկեղծ ասած՝ տրամաբանական չէ: Ի՞նչ կարիք կա տապալելու «խելոք տղա» Էրդողանին, որն ինքն էլ, նույն Ֆեթուլլահ Գյուլենի և Նեջմետտին Էրբաքանի միջոցով, ԱՄՆ-ի հատուկ ծառայությունների «հաճախորդ» է: Գյուլենին արտահանձնելու պահանջով «խաղերը»՝ խաղ, սակայն ինչպես թաքցնես այն հանգամանքը, որ Թուրքիայի «չափավոր իսլամական շարժումն» ինքը ԱՄՆ-ի ու Իսրայելի հատուկ ծառայությունների համատեղ գործողության հոգեզավակն է: Եվ այստեղ Էրդողանը շա՜տ օպերատիվ կերպով արձագանքեց «Սիրիայում փախստականների համար անվտանգ գոտի» ստեղծելու մասին Թրամփի կոչին, և այն էլ առանց Էլ-Բաբում ամերիկյան հատուկ նշանակության ուժերին կրակի բերան տալու: Ինչո՞ւ պիտի ցանկանային Սիրիայում «արաբական գարնան» այս հավատարիմ ջատագովին ահաբեկել կամ տապալել: Նման բան չէին անի: Այնպես որ, ամերիկացիներն արդեն պառակտում մտցրել են, և ես կարծում եմ, փաստորեն 2017 թ. հունվարի 26-ից, երբ Թրամփի շրջապատից տեղեկության արտահոսք եղավ Սիրիայում «փախստականների համար անվտանգ գոտի» ստեղծելու Վաշինգտոնի պլանների մասին, ինչից հետո Ռուսաստան-Իրան-Թուրքիա կոալիցիան սկսեց անկասելիորեն ընթանալ դեպի ինքնափլուզում, որովհետև նույն օրը Թուրքիայի ԱԳՆ-ի ներկայացուցիչ Հուսեյն Մուֆտուօղլուն հայտարարեց, որ «Թուրքիան արդյունք է սպասում «Սիրիայում անվտանգության գոտի ստեղծելու» ԱՄՆ-ի նախագահ Դոնալդ Թրամփի խոստումից», հիշեցնելով, որ թուրքական կողմն արդեն երկար ժամանակ պաշտպանում է նման գոտիներ ստեղծելու անհրաժեշտությունը. «Մենք լսեցինք այդ հարցն ուսումնասիրելու ԱՄՆ-ի նախագահի մտադրությունը: Բայց ամենակարևորը այդ հետազոտության արդյունքներն են»:

Այնպես որ, ինչպես ասում են, որքան ուզում ես կերակրիր թուրքական գայլին, նա, միևնույն է, ամերիկյան անտառ է վազելու: Եվ այս ոչ այնքան հաճելի իրողությունը Մոսկվայում, Թեհրանում և Դամասկոսում, իհարկե, շատ արագ գիտակցեցին: Իրավիճակն էր դա պահանջում, քանի որ Էլ-Բաբի լիակատար գրավումը Թուրքիայի առջև ազատ ճանապարհ կհարթեր դեպի Սիրիայի հյուսիսում կեղծ պետության ստեղծում՝ «չափավոր սիրիական ընդդիմություն», իսկ իրականում թուրքոմաններից բաղկացած թուրքամետ վարչակազմով:
Նշենք նաև այլ կարևոր փաստեր. թուրքերին ռուսական ՌՏՈՒ-ի հասցրած հարվածից (փետրվարի 10) հետո հենց ամերիկացիներն ու ֆրանսիացիները հանկարծ հայտարարեցին, թե մտադիր են արագացնել Մոսուլի և Ռաքքայի ազատագրումը: Իսկ Էրդողանը փետրվարի 12-ից ազդարարում է, թե, իբր, թուրքական զորքերը հյուսիսային կողմից արդեն ներթափանցել են Էլ-Բաբ: Դե, իսկ հարավից ու արևելքից, պատկերավոր ասած, քաղաքում «շիական կոալիցիան» է՝ ռուսական ՌՏՈՒ-ի հովանու ներքո, բա լավ, հետո՞... Իրանցիներն ու տարբեր երկրների շիաները, ինչպես և ռուսական ՌՏՈՒ-ն, Սիրիայում գտնվում և գործում են Սիրիայի իշխանությունների պաշտոնական և, ուրեմն, օրինական դիմումի համաձայն: Ինչպես հայտնի է, թուրքերն էլ իրենց «Եփրատի վահանով». ոչ, նրանց ոչ ոք չի խնդրել ու չի հրավիրել: Եվ դեռ անցած տարվա դեկտեմբերի 22-ին սիրիացի քաղգործիչ, ընդ որում` ազգությամբ քուրդ, ԱՄՆ-ի խնամակալության տակ գործող «Սիրիական ժողովրդավարական խորհուրդ» ընդդիմադիր խմբավորման անդամ Ռեյզան Հեդուն կոշտ հայտարարել էր. «Թուրքական զորքերի կողմից Էլ-Բաբի զավթումը ուղղակիորեն կխախտի Սիրիայի ինքնիշխանությունը»: Մենք լիիրավ ենք այդ խոսքերը գնահատելու նաև որպես նախազգուշացում Սիրիայի քրդերի կողմից՝ ուղղված Թուրքիային՝ կվերցնեք Էլ-Բա՞բը, դե մենք էլ կմիանանք Բաշար Ասադին ու Իրանին և թուրքերին դուրս կշպրտենք Էլ-Բաբից: Ի դեպ, ահա և քուրդ Ռեյզան Հեդուի հայտարարության շարունակությունը. «Մենք հանդես ենք գալիս Սիրիայի տարածքային ամբողջականության և ահաբեկչության դեմ պայքարի օգտին: Սակայն պետք է ոչնչացնել «մրջնանոցը»՝ բոլոր մրջյուններին սպանելու համար: Ես ուզում եմ ասել, որ քանի դեռ ահաբեկչությունը սնուցող աղբյուրները գոյություն ունեն, ահաբեկիչները կշարունակեն լինել Սիրիայում: ՈՒզում եմ ընդգծել, որ մենք կողմ ենք միասնական, աշխարհիկ ու ժողովրդավարական Սիրիայի»: Իսկ ո՞ւմ համար է գաղտնիք, որ «Սիրիայում ահաբեկչությունը սնուցող աղբյուրներից մեկը» հենց Էրդողանի Թուրքիան է:

Մոսուլ (Իրաք)-Ռաքքա (Սիրիա) ճանապարհը, որով իրականացվում էր Իրաքից ԻՊ խմբավորման մատակարարումը, Արևմտյան Մոսուլի ազատագրմամբ փակել են «Ալ-հաշիդ աշ Շաաբի» շիա-քրդա-քրիստոնեական շարժման աշխարհազորայինները: Էլ-Բաբից դեպի Ռաքքա տանող ճանապարհը, ու հենց թուրքերին ռուսական ՌՏՈՒ-ի հարվածից հետո, փակել են Սիրիայի բանակը, իրանցիներն ու լիբանանյան «Հըզբոլլահի» մարտիկները: Հավելումն սրա, արժե նաև հիշեցնել, որ 2016 թ. դեկտեմբերին Բաշար Ասադը թուրքերին նախազգուշացրեց, որ եթե թուրքական զինվորականները մուտք գործեն Էլ-Բաբ, ապա դա «կարմիր գիծ» կդառնա Անկարայի համար: Այսինքն, այլ խոսքով ասած, սիրիական զինված ուժերը, «ի դեպս», պատրաստ կլինեն նաև զենք գործադրելու թուրքերի դեմ: Իսկ որ «ի դեպս» նման իրավիճակներ նույնիսկ շատ հնարավոր են, համոզում է այն հանգամանքը, որ Էլ-Բաբից ռուսական և իրանական զինվորական աղբյուրների պաշտոնական հաղորդագրություններում ակնհայտորեն երևում է, որ «ամեն ինչում մեղավոր են թուրքերը»: Ահա նման «ի դեպս» իրադրության հնարավոր մի սցենար. օրինակ, Ասադի կողմում գործում են «Սիրիական ազգային դիմադրության» քուրդ-արաբական ջոկատները: Ավելի ու ավելի է խորանում ԱՄՆ-ի և իսրայելցիների նկատմամբ քրդական «Ժողովրդավարական միության կուսակցության» (PYD) և նրան մոտ կանգնած «Ժողովրդական ինքնապաշտպանության ջոկատների» (YPG) ղեկավարների ատելությունը, որոնք արդեն Ջերաբլուսի ու Մանբիջի համար անցած տարվանից հարմար պահի են սպասում, որ Թուրքիայի «հախից գան». չէ՞ որ թուրքերը Էլ-Բաբի մոտ փոխանակ կռվեին ԻՊ-ի զինյալների դեմ, նախ քաղաքից «քշեցին» հենց քրդական YPG-ի ջոկատները: Նկատի ունենալով այդ ուժերի առկայությունը, սիրիա-թուրքական զինված դիմակայության վտանգը էլ ավելի է մեծանում: Ինչպես նաև այն վտանգը, որ, առնվազն, իրանական ռազմական խորհրդականներն ու շիական կամավորականները կարող են կամաց-կամաց օգնություն ցուցաբերել թե՛ Սիրիայի բանակին, թե՛ քրդերին, քանի որ հարավից են մտել Էլ-Բաբ: Կամ էլ Իրաքից Էլ-Բաբ, Ռաքքա և Թադմոր (Պալմիրա) նետել «Ալ-Հաշիդ ալ-Շաաբիի» աշխարհազորի որոշ ջոկատներ, որի շարքերում, ինչպես հայտնի է, կռվում է նաև Թուրքիայի «Քրդական աշխատավորական կուսակցության» (PKK) փեշմերգայի մի մասը: Կարծում եմ, արդեն նույնիսկ ամենավատ իրազեկվածները մոտավորապես կարողացան պատկերացնել, թե ինչ «փլավ է եփվում» Էլ-Բաբի, Ռաքքայի ու Թադմորի (Պալմիրա) շուրջ:
Համոզված եմ, որ Անկարան էլ է այս ամենը տեսնում և լիովին գիտակցում է Սիրիայի բանակի, իրանական ռազմական խորհրդականների, շիական կամավորականների ու քրդական բոլոր կուսակցությունների ու կազմակերպությունների փեշմերգայի ուժերի միավորման հնարավոր հետևանքների ծանրությունը: Դրա հետ մեկտեղ, ԱՄՆ-ն էլ թուրքերի «սանձը ձգած է պահում» շուտով Սիրիայում «փախստականների համար նախատեսված անվտանգ գոտիներ» ստեղծելու մասին Թրամփի խոսքերից հետո: Հարց է առաջանում. ինչպե՞ս է հաջողվելու ռուսական ՌՏՈՒ-ին և՛ օգնել վերոհիշյալ ուժերին, իսկ դա անխուսափելի է, և՛ միաժամանակ նաև մի տեսակ «չխանգարել» կամ նույնիսկ օգնել Թուրքիային, քանի որ նույն Էլ-Բաբի մոտ մի երկու անգամ ռուսական օդաչուներն ու թուրքական ռազմաօդային ուժերն արդեն գործակցել են: Առայժմ այս հարցի պատասխանը չկա: Բայց մենք կարող ենք վերստին անդրադառնալ ինչպես թուրքական զինծառայողներին հասցված փետրվարի 9-ի ավիահարվածների միջադեպի, այնպես էլ Էլ-Բաբում և քաղաքի մերձակայքում փետրվարի 11-ին ձեռք բերված ռազմական նվաճումների մասին ՌԴ պաշտպանության նախարարության հայտարարությունների նրբերանգներին: Տադեֆ ավանը, այսինքն, ըստ էության, Էլ-Բաբի և քաղաքի հարավային արվարձանների դարպասն արդեն սիրիացիների ու իրանցիների ձեռքին է:

Եթե ելնենք այն հանգամանքից, որ թուրքին այնքան էլ պետք չէ վստահել ու հավատալ, ապա թուրքական գլխավոր շտաբի ուշացած հայտարարությունն այն մասին, որ, իբր, Էլ-Բաբում ռուսներն ունեցել են թուրք զինծառայողների ճշգրտված կոորդինատները, և որ, ստացվում է, ռուսները միտումնավոր են ռմբակոծել թուրքերին, պետք է գնահատել իբրև ինչ-որ մեկի կողմից թելադրված քայլ, որի նպատակն է եղել ավելի արագ վերջ դնել Սիրիայի հարցում ռուս և թուրք զինվորականների կապերին: Բայց դա էլ հենց Ռուսաստան-Իրան-Թուրքիա «եռանկյունու» հիմքն է, քանի որ Իրանը տարեսկզբից արդեն քանիցս պաշտոնապես հայտարարել է, որ Սիրիայից իրանցիների հեռանալու վերաբերյալ ոչ մի թուրքական և ամերիկյան առաջարկություն չի կարող ընդունվել: Այսինքն, ըստ էության, գրեթե երկու ամիս է, ինչ «եռանկյունըն» արդեն «երկանկյուն» է՝ Իրանի սպասողական դիրքորոշմամբ: Եվ եթե Ռուսաստանի պաշտպանության նախարարության փետրվարի 9-ի և 11-ի տեսակետներն ընդունենք որպես հավաստի տվյալներ, ապա պետք է սպասել, որ շուտով կամ Թուրքիան լռելյայն կհամաձայնի Սիրիայում չհակադրվելու ոչ ոքի (թերևս, միայն այն դեպքում, եթե մարտի մեջ մտնեն քրդերը, Անկարան չի պահպանի լռությունը), կամ էլ «սիրիական եռանկյունը» կվերադառնա իր նախնական՝ Ռուսաստան-Իրան-Սիրիա ուրվագծին, «պահեստում» ունենալով իրաքյան շիաներին: Այդ դեպքում և՛ Թուրքիայի, և՛ Սիրիայում ամերիկյան «անվտանգ գոտիների» ճակատագիրը կկանխորոշվի սկզբնական «սիրիական եռանկյան» ձևավորման տրամաբանությամբ:

Սերգեյ ՇԱՔԱՐՅԱՆՑ

Հեղինակի նյութեր

• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-3
• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-2
• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում
• Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի- 2
• Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի-1
• Երևա­նի և Ստե­փա­նա­կեր­տի ա­ռա­ջին խն­դի­րը պաշտ­պա­նու­թ­յան եր­կու պե­տա­կան կո­մի­տե­նե­րի շտապ ձևա­վո­րումն է
• Երևա­նի և Ստե­փա­նա­կեր­տի ա­ռա­ջին խն­դի­րը պաշտ­պա­նու­թ­յան եր­կու պե­տա­կան կո­մի­տե­նե­րի շտապ ձևա­վո­րումն է
• Կրկին ու կր­կին՝ «Փա­շի­ն­յա՛ն, հե­ռա­ցի՛ր». սա ժո­ղովր­դի պա­հանջն է
• Կրկին ու կր­կին՝ «Փա­շի­ն­յա՛ն, հե­ռա­ցի՛ր». սա ժո­ղովր­դի պա­հանջն է
• Փա­շի­ն­յանն ա­մեն օր, կա­մա­վոր հրա­ժա­րա­կան չտա­լով, ըն­դա­մենն ա­պա­ցու­ցում է, որ հա­կա­հայ ու­ժե­րի դրա­ծո է
• Բաց հարց Ռու­սաս­տա­նի ԶԼՄ-նե­րին. Ինչ­քա՞ն կա­րե­լի է ստել Ար­ցա­խի հար­ցում հա­յե­րի «մեղ­քի» մա­սին
• Ռու­սաս­տանը, Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րի թողտ­վու­թ­յամբ, Թուր­քիա­յին ներս է թո­ղել Այսր­կով­կա­սի մեր մա­սը
• Թուր­քիան մուտք է գոր­ծել տա­րա­ծաշր­ջան ու Ար­ցա­խից սպառ­նում է և՛ Ի­րա­նին, և՛ Ռու­սաս­տա­նին
• Փա­շի­ն­յան, խոս­տո­վա­նիր, գու­ցե Զան­գե­զուրն է՞լ եք ար­դեն վա­ճա­ռել թուր­քե­րին
• Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­նե­րի մի մա­սը դա­վա­ճա­նել է ողջ հայ ժո­ղովր­դին
• Մեր ժո­ղովր­դին ԱՄՆ-ը, Իս­րա­յե­լը, Անգ­լիան և Թուր­քիան դա­վա­ճան­նե­րի ձեռ­քով «Այսր­կով­կաս­յան Դեյ­թոն» են պար­տադ­րել
• «Ով խա­ղա­ղու­թ­յուն է ու­զում խայ­տա­ռա­կութ­յան գնով, կս­տա­նա և՛ պա­տե­րազմ, և՛ խայ­տա­ռա­կութ­յուն»
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ

Մեկնաբանություններ