«Բոլորն էլ հասկանում են, որ բռնապետական Ադրբեջանի հարձակումը ժողովրդավարական Հայաստանի վրա պատժելի երևույթ է»

Թուրք-ադրբեջանական վտանգի շորշոփները դանդաղ մոտենում են Հայաստանին, իսկ մենք դեռ մտածում ենք «մարդասիրական մոտեցման» մասին: Ապրիլից շփման գծում Ադրբեջանը զորամիավորումներ է կուտակել ու հետ քաշելու մտադրություն չունի, հայկական կողմը կրկին զոհ ու վիրավոր ունի: Ակտիվ «գործարկվում» է նաև մեկ այլ, շատ վտանգավոր ուղղություն: Նախիջևանում ադրբեջանական զինուժը զգալիորեն կրճատել է չեզոք գոտին, մեր դիրքապահների ու նրանց միջև հեռավորությունը հասել է 500-750 մետրի: Օրերս էլ ադրբեջանցիները հանկարծ հիշեցին, որ հայկական ուժերի վերահսկողության տակ գտնվող Գունուտ գյուղում հանգուցյալների շիրիմներ ունեն ու պետք է այցի գնան, իսկ հայկական կողմն էլ ընդառաջեց նրանց «անկեղծ» հոգետվայտումներին: Սակայն անհասկանալի է, թե մեր ռազմական ղեկավարությունը ինչ տրամաբանությամբ է թույլատրել նրանց հատել սահմանը, այն դեպքում, որ նույն օրերին Ադրբեջանը մեկ այլ ուղղությամբ հայ զինվոր է սպանում: Իրենց «մարդասիրությու՞նն» ուր կորավ: Մի՞թե պարզ չէր, որ առաջին անգամ նման ցանկություն հայտնող Ադրբեջանն այս ամենը գյուղը «գրավելու» իմիտացիա-շոուի համար էր անում, ուրեմն ինչու՞ մեր ղեկավարությունը խայծը կուլ տվեց: Մեր սահմաններում կատարվողի, Արցախի ներքին ու սահմանային դրության մասին զրուցում ենք միջազգայնագետ ՍՈՒՐԵՆ ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ հետ:

-Սահմանային իրադրությունը բավական մտահոգիչ է: Առաջնագծում լարվածություն է նկատվում, իսկ ադրբեջանական զինուժը կուտակումներ է անում շփման գծում: Ի՞նչ զարգացումներ կարող են լինել:
-Ի դեմս Ադրբեջանի, մենք գործ ունենք ոչ ադեկվատ հարևանի հետ: Սա նշանակում է, որ ցանկացած պահի պետք է պատրաստ լինել ցանկացած հարձակման, գործողության: Մեր զինված ուժերը պետք է միշտ պատրաստ լինեն ցանկացած ռազմական գործողություն հնարավորինս օպերատիվ հետ մղելու: Ադրբեջանի իշխանությունները բազմիցս ապացուցել են, որ իրենցից ամեն ինչ սպասելի է: Այդ երկրի և՛ իշխանության, և՛ հասարակության շրջանում կա ադեկվատության պակաս: Այս իսկ պատճառով մենք պետք է ամենատարբեր սցենարի և զարգացման պատրաստ լինենք:
-Երբ Հայաստանի նոր իշխանության ղեկավարը հայտարարեց, թե Արցախը պետք է վերադառնա բանակցություններին, դա որոշակի լարվածություն առաջացրե՞ց Ադրբեջանում:
-Չեմ կարծում, որ իրավիճակը կարող է լարվել Հայաստանում իշխանափոխության և նման հայտարարությունների պատճառով: Մեկ բան հստակ է. Ադրբեջանի մոտեցումները չեն փոխվել և... չեն փոփոխվելու, նրանց նպատակը մեկն է՝ ղարաբաղյան հիմնախնդիրը լուծել իրենց տարածքային ամբողջականության սկզբունքի հիման վրա: Ասել եմ ու շարունակում եմ պնդել` որքան էլ արդյունավետ դիվանագիտական աշխատանք տարվի, այդուհանդերձ, մեր զինված ուժերը միշտ պետք է պատրաստ վիճակում լինեն: Ապրիլյան իրադարձությունները դրա ապացույցն են:
-Ասել է՝ ցանկացած բանակցություն, դիվանագիտական քայլ դատապարտվա՞ծ են, քանի որ ունենք ոչ ադեկվատ հարևան:
-Չէ, դատապարտված չեն, ամեն ինչ պետք է անել, որ խաղաղ կարգավորվի՝ հաշվի առնելով ազգերի ինքնորոշման իրավունքը: Տարածքային իրավունքի սկզբունքը վերադաս չէ ազգերի ինքնորոշման սկզբունքին: Դիվանագիտական ճակատում ևս մեծ աշխատանքներ անելու անհրաժեշտություն կա: Վստահ եմ, որ այս կառավարության օրոք այդ աշխատանքը տարվելու է: Արցախի խնդիրը չափազանց բարդ խնդիր է և փոխկապակցված է բազմաթիվ հանգամանքներով: Շատ պետություններ այս տարածաշրջանում հետաքրքրություններ ունեն: Մենք պետք է առաջնորդվենք մեր և Արցախի ժողովրդի շահն առաջ մղելով, այս առումով, կարծում եմ, կարող ենք հաջողության հասնել:
-Օրերս բավական հետաքրքիր էր ՌԴ արտգործնախարարի՝ Արցախը բանակցություններին վերադառնալու առնչությամբ հայտարարությունը, թե դա երկու երկրների պայմանավորվելու հարցն է: Ասել է՝ ՌԴ-ն «ձեռքերը լվանու՞մ» է և ոչ մի հստակ դիրքորոշում չի՞ ցանկանում հայտնել:
-Մենք միշտ պետք է հաշվի առնենք, որ Մինսկի խմբի համանախագահներն ընդամենը միջնորդներ են և օգնում են կողմերին, որպեսզի նրանք իրենց սկզբունքային մոտեցումները կարողանան հնարավորինս իրար մոտեցնել: Նրանց դերը զուտ միջնորդական է, և բնական է Լավրովի նման հայտարարությունը, եթե երկու կողմերը ինչ-որ հարցի վերաբերյալ պայմանավորվում են, մոտեցումների փոփոխություն է տեղի ունենում, ոչ միայն Ռուսաստանը, Մինսկի խմբի մյուս համանախագահող երկրներն իրենց համաձայնությունը ամբողջովին կտան: Չի լինում այնպես, որ կողմերն ինչ-որ համաձայնության գան, իսկ համանախագահողներն այդ գաղափարը չկիսեն: Լավրովի հայտարարությունը պետք է հենց այս տեսանկյունից դիտարկել: Այսինքն, սա չի նշանակում, որ Ռուսաստանը, ԱՄՆ-ը կամ Ֆրանսիան «լվանում են ձեռքերը»: Վստահ եմ, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի որևէ համաձայնության դեպքում Մինսկի խումբն իր աջակցությունն է հայտնելու:
-Արցախում ներքաղաքական զարգացումները կարո՞ղ են ինչ-որ կերպ անդրադառնալ կարգավորման գործընթացի վրա:
-Չափազանց կարևոր է, որ Արցախում ցանկացած փոփոխություն տեղի ունենա ժողովրդավարական ճանապարհով: Երբ ամբողջ աշխարհը տեսնում է, որ Արցախը գնում է ժողովրդավարության ճանապարհով, բնական է, որ քիչ պետություններ, գործիչներ կլինեն, որ ասեն, թող Արցախն իր դեմոկրատական իշխանությունից հրաժարվի ու գնա, դառնա Ադրբեջանի դիկտատուրայի բաղկացուցիչ մասը: Հասկանալի է, որ ժամանակակից աշխարհում չես կարող ժողովրդավարական հասարակություններին ստիպել, որ գնան բռնապետական պետության մի հատված դառնան: Այս առումով Արցախում ցանկացած դեմոկրատական փոփոխություն բխում է ոչ միայն Արցախի ժողովրդի շահերից, այլև բանակցային գործընթացում մեր դիրքերի ամրապնդումից:
-Հայաստանում շատերը, այդ թվում` առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, անհանգստություն հայտնեցին, որ այն, ինչ Հայաստանում կատարվեց, չպետք է կրկնվի նաև Արցախում՝ հաշվի առնելով, որ այն պատերազմական իրավիճակում գտնվող երկիր է: Դուք ունե՞ք այդ անհանգստությունը:
-Իհարկե, անհանգստություն կա, բայց մեկ կարևոր բան պետք է հաշվի առնել, որ Արցախը հայկական աշխարհի բաղկացուցիչ մասն է, և բնական է, որ այն, ինչ տեղի է ունենում Արցախում, ուղղակիորեն ազդում է նաև Հայաստանի վրա և հակառակը՝ Հայաստանում տեղի ունեցածն իր ազդեցությունն է ունենում Արցախում: Այս առումով զարմանալի ոչինչ չեմ տեսնում, սրանք գոնե հանրային ընկալման տեսանկյունից փոխկապակցված գործընթացներ են, դրա համար այստեղ որևէ խնդիր չկա: Սակայն միևնույն ժամանակ պետք է Արցախը հնարավորինս զերծ պահել հասարակական, սոցիալական ցնցումներից: Հաշվի առնելով հակառակորդի ագրեսիվությունը, այս պահին Արցախն ավելի խոցելի է: Սա գիտակցում են նաև Արցախի իշխանությունները և վերջին հրաժարականները այս ռազմավարության ներքո պետք է դիտարկել:
-Հրաժարականների շքերթը այդքանով կավարտվի՞, արդեն հնչում է նաև Բակո Սահակյանի հրաժարականի հարցը:
-Որևէ ցուցարարի կողմից Բակո Սահակյանի հրաժարականի պահանջ չեմ լսել: Ստեփանակերտի փողոց դուրս եկած ցուցարարները հստակ ձևակերպել էին իրենց պահանջները: Այս պահի դրությամբ որևէ հրաժարականի կամ քաղաքական փոփոխության վերաբերյալ պահանջ չի ներկայացվել: Կարծում եմ` մեծ հաշվով ընդունված և սիրված ղեկավար է, չեմ լսել, որ որևէ մեկը հրաժարականի պահանջով հանդես գա:
-Նման պահանջ ներկայացրել էր ԼՂՀ ԱԺ պատգամավոր Հայկ Խանումյանը:
-Կլինեն առանձին անհատներ, քաղաքական գործիչներ, որոնք նման պահանջ կներկայացնեն, բայց հանրային ընդվզում կամ նման պահանջ այս պահին չկա: Ինչ վերաբերում է առանձին քաղաքական գործիչների, պատգամավորների պահանջին, պետք է հաշվի առնել, որ Արցախն իր ժողովրդավարության մակարդակով ոչ մի եվրոպական ժողովրդավար երկրի, այդ թվում` Հայաստանին, չի զիջում: Բնական է, որ ներքին անհամաձայնություններ կարող են լինել, կարող է լինել և նման պահանջ: Այլ հարց է, թե որքան է այդ պահանջը մասսայական և հիմնավորված:
-Արցախյան ճակատի լարվածությանը զուգահեռ Ադրբեջանը մեկ այլ ճակատում ևս ակտիվ ծրագրեր է մշակում: Նախիջևանում թուրք-ադրբեջանական տանդեմը սկսել է վտանգավոր քայլեր ձեռնարկել: Ի՞նչ սպառնալիքներ եք տեսնում այս ուղղությամբ:
-Ինչպես արցախա-ադրբեջանական շփման գծում, այնպես էլ Նախիջևանի ուղղությամբ հայ-ադրբեջանական սահմանին մեր զինված ուժերը պետք է շատ զգոն լինեն: Մեր թշնամին նենգ է, ու ամեն ինչ սպասելի է նրանից: Ոչ մի տարբերություն չկա` գործ ունենք արցախա-ադրբեջանական շփման գծի՞ հետ, թե՞ հայ-ադրբեջանական սահմանի: Նույն վտանգները կարող են և այս, և այն կողմից լինել: Միակ տարբերությունն այն է, որ Նախիջևանը Հայաստանի հետ սահմանակից է և ցանկացած գործողություն Հայաստանի դեմ նաև ՀԱՊԿ-ի դեմ է: Հայաստանը ՀԱՊԿ անդամ է, ի տարբերություն Արցախի: Այդ կազմակերպությունը ստանձնած համաձայնագրով հստակ պարտավորություն ունի և դժվար է պատկերացնել, որ այդ ուղղությամբ Ադրբեջանը ինչ-որ արկածախնդրության կդիմի:
-Որոշ դիվանագետներ կարծում են, որ Նախիջևանում Թուրքիան փորձում է հեռուն գնացող ծրագրեր մշակել: Համամի՞տ եք:
-Ծանոթ եմ այդ մտահոգություններին, տեսություններին: Թուրքիայի պարագայում, իհարկե, պետք չէ բացառել ոչինչ: Ձեզ հետ զրույցում էլ եմ ասել, որ Թուրքիայի ղեկավարն անպատիժ մարդ է և անում է այն, ինչ անհրաժեշտ է համարում: Էրդողանն աշխարհում միակ մարդն է, որ չի պատժվում, երբ խոցում է ռուսական օդանավը, մտնում է Սիրիա, Իրաք, Վաշինգտոնի կենտրոնում ծեծում-ոտքերի տակ գցում ԱՄՆ քաղաքացիների: Այսինքն, նա մարդ է, որն ամեն ինչի ունակ է, և բնական է, որ մենք պետք է ուշադիր լինենք:
-Ասացիք, որ եթե ինչ-որ գործողություն լինի Նախիջևանի հատվածում, ՀԱՊԿ-ը կարող է միջամտել: Սովորաբար այդ կազմակերպությունը մեզ համար դիտարկվում է որպես հայ-ռուսական ռազմավարական գործընկերություն: Եթե ինչ-որ քայլ կատարվի Նախիջևանի ուղղությամբ, կարծում եք, Լուկաշենկոն, Նազարբաևը զորք կմտցնե՞ն այնտեղ:
-Իրականում ցանկության խնդիր չէ, հստակ պարտավորությունների խնդիր է, որն ամրագրված է պայմանագրով, որտեղ այդ դրույթները շատ հստակ դրված են: Իսկ թե ինչ գործողություններ կարող են լինել, եթե, Աստված մի արասցե, հարձակում լինի Հայաստանի վրա, դժվարանում եմ ասել:
-Մենք արդեն օրինակն ունենք: Տավուշի մարզի սահմանամերձ գյուղերը պարբերաբար Ադրբեջանի հրթիռակոծության տակ են հայտնվում, սակայն ՀԱՊԿ-ի արձագանքը զրո է:
-Այո, ընդամենը 1-2 հայտարարություն է եղել այդ ուղղությամբ: Բայց երբ խոսքը ոչ թե մի քանի կրակոցների, այլ լայնամասշտաբ ռազմական գործողությունների մասին է, ՀԱՊԿ համաձայնագրի դրույթները պետք է պարտադիր լինեն անդամ բոլոր պետությունների համար: Բայց մեր հիմնական հույսը մեր զինված ուժերն են, դրա համար ամեն ինչ պետք է անել զինուժի ամրության, սպառազինության, ժամանակակից զենք ձեռք բերելու համար:
-Իշխանափոխությունից հետո շատերն ասում են, թե Հայաստանի վարկանիշը դրսում բավականին բարձրացել է: Եթե, այդուհանդերձ, անկանխատեսելի զարգացումներ լինեն և՛ արցախա-ադրբեջանական շփման գծում, և՛ Նախիջևանի սահմանին, կգտնվե՞ն պետություններ, որ կկանգնեն Հայաստանի թիկունքին:
-Իշխանության թիկունքին կանգնած է լինում ժողովուրդը:
-Խոսքը միջազգային հանրության աջակցության մասին է:
-Միջազգային հանրության մեջ, այո, Հայաստանի հանդեպ ընկալումը փոխվել է: Աշխարհը հասկանում է, որ Հայաստանը գնացել է ժողովրդավարական ճանապարհով: Ի պատիվ ներկա և նախկին իշխանությունների, տեղի ունեցած բողոքի գործողությունները չեն գնացել բռնությունների ճանապարհով: Սա ընդունում և ընկալում է ամբողջ աշխարհը: Ինչ վերաբերում է Հայաստանի միջազգային հեղինակության բարձրացմանը, իսկապես միջազգային ասպարեզում և կազմակերպություններում Հայաստանի վարկանիշը բարձր է, և դեմոկրատական արժեքները, որոնք Հայաստանը որդեգրել և իմպլիմենտացրել է, դրական ազդեցությունը բերելու են բոլոր ուղղություններով: Բոլորն էլ հասկանում են, որ բռնապետական Ադրբեջանի հարձակումը ժողովրդավարական Հայաստանի վրա հստակ պատժելի երևույթ է: Այս առումով մեր դիրքերը միջազգային ատյանում ամրապնդվել են:
-Բայց մի տեսակ տարօրինակ չէ՞, որ բռնապետական Ադրբեջանի պետականության օրը շնորհավորում է ԱՄՆ-ի նախագահը, իսկ մայիսի 28-ին Հայաստանի ժողովրդավար իշխանությանը` ոչ մի շնորհավորանք:
-Իրականում Թրամփը վերջին շաբաթներին Ադրբեջանին մի քանի անգամ տարբեր առիթներով շնորհավորել է՝ և՛ Ալիևի «վերընտրման», և՛ հանրապետության 100-ամյակի, և՛ նավթային ընկերության 25-ամյակի կապակցությամբ: Չշնորհավորելու հիմնավորումը, ըստ ԱՄՆ-ի, այն է, որ Ադրբեջանի հիմնական տոնը մայիսի 28-ին է, իսկ Հայաստանինը՝ սեպտեմբերի 21-ին: Այս պնդումը համարում եմ թույլ, որովհետև Ադրբեջանին շնորհավորել են Խորհրդային Միությունից անկախանալու ձեռքբերումը: Օբաման այս շնորհավորանքը մի քան անգամ հղել է: Այսուհանդերձ, նման մոտեցումը փաստարկված չեմ համարում: Կարծում եմ` ամերիկացիների հետ պետք է ակտիվ աշխատենք: Ադրբեջանն ակտիվ աշխատում է, և մենք էլ հակակշիռ պետք է ստեղծենք: Ոչ միայն ԱՄՆ-ի, այլև մյուս գործընկեր պետությունների, հատկապես Մինսկի խմբի երկրների հետ պետք է սերտ աշխատել, որպեսզի մոտեցումները հավասար լինեն:

Զրույցը՝
Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Ժողովրդի վրա կրակելու հրահանգն արդեն ուժի մեջ է
• Անդրանիկ Քոչարյանի ինքնախոստովանությունը
• «Նիկոլն ու իր ընտանիքը Հայաստանում ապրելու իրավունք չունեն»
• Զուր մի ջանացեք
• Չեն կարողանում ԿԳՍՄ փոխնախարար գտնել
• Հանուն Ռուսաստանի հետ միութենական միավորման նոր շարժում հիմնադրվեց
• Այս իշխանությունն իր ստվերից էլ է վախենում
• Փաշինյանի դեմ պայքարելու համար գոնե մի փոքր Նիկոլ պիտի լինել
• Մեզ պե՞տք է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, թե՞ ոչ
• «Հայաստանի Նավալնին Նիկոլ Փաշինյանն է, որը եկավ իշխանության ու քանդեց մեր երկիրը»
• Տիգրան Ուրիխանյանը Հայաստանի փրկությունը տեսնում է ՌԴ-ի հետ նոր միութենական միավորման ձևավորման մեջ
• Հայաստանի ողջ հպարտությունն ու թշվառությունն ամփոփված մեկ օրում
• Սերմացու գողացող մկների և թուխս գողացող աղվեսների ժամանակը
• Ինչու էր Փաշինյանը վեց ամիս աղերսում
• Փաշինյանն էլ է զարմացած
• Ընդդիմության հարցերով թիվ մեկ «փորձագետը»
• Նիկոլ Փաշինյանին ոչ թե ողջերն են պատժելու, հալածելու, այլ անմահացածները
• «Գոմի» հարցի լուծումը կենսական անհրաժեշտություն է
• Առանց փամփուշտների ու ԱԹՍ-ների Ադրբեջանն այսօր շռնդալից հաղթանակներ է տանում Հայաստանի դեմ
• Խորհրդարանական ընդդիմությունը լեգիտիմացրեց Փաշինյանի պաշտոնավարումը

Մեկնաբանություններ