Այսօր, տարիների հեռվից ու Պարույր Սևակի հռչակի, ճանաչման ու ժողովրդական սիրո տեսանկյունից դժվար է պատկերացնել, որ բանաստեղծի ճանապարհը հեշտ չի եղել։ Գյուղից քաղաք եկած ընթերցասեր պատանին բախվում է բազմաթիվ դժվարությունների, ընկնում հուսահատության մեջ, նույնիսկ դադարում գրել, թեև մինչ այդ մտածում էր, որ արդեն կայացած բանաստեղծ է։ Այս մասին Պարույր Սևակը անկեղծորեն պատմում է իր «Անցյալը ներկայացած» ակնարկում և հարցազրույցներից մեկում։ Իրեն բանաստեղծ չհամարելու պատճառները մի քանիսն էին, սակայն գլխավորը՝ Եղիշե Չարենցի պոեզիային ծանոթությունն էր։ Ծանոթանալով Չարենցի երկերին, երիտասարդ Սևակն հասկանում է, թե ո՞վ է բանաստեղծը, ի՞նչ է գրականությունը, ինչպե՞ս պետք չէ գրել և, ինչն ամենից դժվարն էր՝ ինչպե՞ս գրել։

Հունվարի 24-ը Պարույր Սևակի ծննդյան օրն է Սևակի հատորները մեր գրապահարանում նենց տեղ էին դրված, որ եթե աչքերդ փակեիր ու ձեռքդ պարզեիր, հաստատ հենց Սևակի հատորներից մեկը ձեռքդ կընկներ...

Ո՞վ ա կարդացող մարդը։ Արտաքինից նա չի տարբերվում չկարդացող մարդուց, բայց իրականում տարբերությունը հսկայական ա։

- Հա՛յր, դատապարտված ննջեցյալները կարո՞ղ են աղոթել: - Նրանք ուշքի են գալիս և օգնություն խնդրում, սակայն այլևս չեն կարող իրենք իրենց օգնել: Դժոխքում գտնվողները Քրիստոսից միայն մեկ բան կուզեին, որպեսզի իրենց հինգ րոպե երկրային կյանք տար՝ ապաշխարելու համար:

Մարդկային էությունը բարիքների ձգտող է և ոչ թե չարիքների։ Չկա որևէ բան, որ էությամբ չար լինի։ Հոբի փորձություններից էլ կարելի է իմանալ, թե սատանան զորավոր ու կանխագուշակ չէ։ Որովհետև եթե նա զորավոր մեկը լիներ, Աստծուց օգնություն չէր խնդրի ու ստանա…

Սարոյանի գրամեքենան Ֆրեզնոյում տեսածս նույն հնամաշ մեքենան էր։ Ասաց, որ ճամփորդելիս քիչ բան է հետը վերցնում, բայց գրամեքենայից միշտ անբաժան է։ - Ամեն արվեստագետ հիվանդ է ու ստեղծագործելով կբուժվի։ Ես գրելով կբուժվիմ, եթե չգրեմ, հիվանդ եմ։

Հիմա արդեն, երբ առ ոչինչ տանող աննախադեպ ապագայի չարաբաստիկ ուրվականը չափազանց իրատեսական է և այևս ուժը կորցրած կարելի է համարել Ըմբռնումով մոտենալու, Գոտիները ձգելու, վատ ապրելուն համակերպվելու Սերգոյին հասցեագրված թմրեցնող կոչերը, երբ Գաբրիել հրեշտակապետի լիազոր դեսպանն ավարտին է մոտեցնում փակ դռների հետևում մանրակրկիտ մշակված հայոց դամբանականի ծրագիրը՝ ներգրավելով գետնաքարշ խամաճիկների նորաթուխ թերմացքներ, ուզում եմ հարց տալ, ապավինելով հոգեվարքից առաջ անիմաստ խռխռացող ընդդիմադիր ուժերին, որոնք կոչված են խորը թմբիրից արթնացնելու, համախմբելու և կազմակերպելու կեղեքվող երկրի վերջին բնակիչներին, ե՛րբ եք ինքներդ միասնական բռունցք կազմելու ընդդեմ մեր սրբազան երկրին, նրա միամիտ ու դյուրահավատ բնակչությանը պատուհասած չարիքի և առաջնորդելու նրան:

Գլխավոր եկեղեցու մոտ մանկական կարուսել կա։ Տեղս նեղ էր, մտա էդտեղի տուալետ։ Դե, տարիքս մեծ է , ես հո սովորական գրո՞ղ չեմ։

Ժողովուրդն ասում ա՝ ուրիշի դժբախտության վրա մի՛ ուրախացի, գլխիդ կգա։ Ես համաձայն չեմ։ Բայի ժամանակի հետ համաձայն չեմ. ոչ թե գլխիդ կգա, այլ արդեն եկել ա։ Հա՛, ուրիշի դժբախտության վրա ուրախանալը արդեն դժբախտություն ա՝ ավելի մեծ դժբախտություն, քան էն, ինչի վրա ուրախանում ես։ Միայն դժբախտ մարդը կարող ա ուրախանալ իր նման մարդու դժբախտության վրա։

1978 թվականն էր: Բժշկական ինստիտուտի չորրորդ կուրսի մի քանի ուսանողներով ամռանը պրակտիկա էինք անցնում այն ժամանակվա Չեխոսլովակիայի Բրատիսլավա քաղաքում։ Առաջին օրը Բրատիսլավան մռայլ քաղաքի տպավորություն թողեց։ Տեղատարափ անձրև էր։ Հանրակացարանի պատուհանից երևում էր Դանուբը։ Ինչքա՛ն գեղեցիկ էր գետը անձրևի տակ։ Անձրևն ու Դանուբը մրցում էին իրար հետ։ Երբ արեևը դուրս եկավ, հասկացանք, որ Բրատիսլավան այդքան էլ մռայլ չէ։ Զբոսնելիս սլովակ մի անծանոթ տղա աղջիկներիս վարդեր նվիրեց։ Պարզվեց, որ Երևանում ընկերուհի է ունեցել և շատ է սիրում հայ աղջիկներին։ Այդ կարմիր վարդը շատ երկար պահպանեց իր թարմությունը՝ հայ աղջկա վարդը: