Դեպի զարգացում և քաղաքակրթական արժեքներ միտված հասարակության կողմնորոշման համար էական նշանակություն ունի նրանում սրիկաների ու ցինիկների տոկոսային պարունակությունը և նրանց դոմինանտ դիրքը վերնախավում ու իշխանական կառույցներում:
Եթե սրիկաների ու ցինիկների այդ տոկոսային ցուցիչը մեծ է տվյալ հասարակության համար ինչ-որ շեմային արժեքից, ապա այդ պայմաններում զարգացման միակ պայմանը օրենքի դիկտատն է կամ էլ, ծայրահեղ դեպքում, «լավ թագավորի» կողմից հաստատված բռնի կարգուկանոնը, որը, առնվազն, մարդկանց շնչելու հնարավորություն կտա:
Իսկ եթե հասարակության մեջ սրիկաների ու ցինիկների թիվը վտանգավոր չափով մեծ է և, բացի դրանից, օրենքն էլ չի աշխատում, ու «լավ թագավոր» էլ չկա, ապա այն մաքսիմումը, որին կարող է հասնել տվյալ հասարակությունը, դա գոյություն քարշ տալն է, այն էլ՝ միայն իշխանությունը պահելու ու հարստանալու նկատառումներով պայմանավորված:
Այն, ինչը տարբեր դրսևորումներով տեղի է ունեցել մեր պետականություն կոչեցյալի հետ անկախության ամբողջ ընթացքում:
Բացի դրանից, մեծերի խաղին մասնակից դարձող թույլը պետք է հասկանա, որ գոյության պայքարում հզորների սցենարների մեծ մասում, հանգամանքներից կախված, իր համար նախատեսվում է նաև զոհի դերը, եթե դա լուրջ խաղացողներից որևէ մեկին էական կամ էլ, ծայրահեղ դեպքում, գոյաբանական օգուտ կբերի:
Եվ դա ընդունելի մոտեցում է ցանկացած հզորի համար, եթե զոհ դարձողը իր օրգանական մասը չէ:
Այստեղից խրատ՝ զոհ չդառնալու համար թույլը պետք է լինի որևէ հզոր կողմի օրգանական մաս:
Գոյության նման տեխնոլոգիայի իրականացմանը կարող է խանգարել միայն ինքնակործանման գենը, որի տեղը չենք էլ իմանում, որ կտրենք ու պրծնենք դրանից:
Պավել Բարսեղյան