«Պայքարի ռեալ ճանապարհը կոռուպցիայի նկատմամբ անհանդուրժողականության մթնոլորտի ձևավորումն է»

irates.am-ի հարցերին պատասխանում է «Թրանսփարենսի ինթերնեշնլ» հակակոռուպցիոն կազմակերպության գործադիր տնօրեն ՎԱՐՈՒԺԱՆ ՀՈԿՏԱՆՅԱՆԸ:

-Պարոն Հոկտանյան, «ԹԻ» կազմակերպությունը պարբերաբար զբաղվում է կոռուպցիայի ընկալման խնդիրներին վերաբերող ուսումնասիրություններով: Դատելով այդ ուսումնասիրությունների արդյունքներից՝ ո՞ր տեղում է այսօր Հայաստանը նախկին ԽՍՀՄ հանրապետությունների շարքում:
-Կոռուպցիան ոչ միայն սոցիալական երևույթ է, այլև՝ հանցագործություն: Այդ իսկ պատճառով էլ կոռուպցիան փորձում ենք գնահատել կոռուպցիայի ընկալմամբ: Հայտնի միջազգային կազմակերպությունները պարբերաբար անցկացնում են հարցումներ փորձագետների և գործարարների շրջանում: 176 երկրների ցուցակում կոռուպցիայի ընկալման 34 համաթվով Հայաստանը զբաղեցնում է 105-ից 112-րդ տեղը: Իսկ այս թիվը ցույց է տալիս, որ իրավիճակը վատ է Հայաստանում: Եթե համեմատում ենք նախկին ԽՍՀՄ-ի այլ երկրների հետ, մեզնից ավելի բարվոք վիճակում գտնվում են Վրաստանը, Մոլդովան, Մերձբալթյան երկրները: Ուկրաինայում վիճակը վատ է: Ամենալավ վիճակում են գտնվում Դանիան, Ֆինլանդիան և Նոր Զելանդիան: Արևելյան Եվրոպայի երկրներից լավագույն վիճակում է գտնվում Էստոնիան (կոռուպցիայի ընկալման համաթիվը կազմում է 64), Լիտվան`՝54, Վրաստանը՝ 52, Թուրքիան՝ 49, Մոլդովան՝ 36: Ռուսաստանում վիճակն ավելի վատ է այս առումով (կոռուպցիայի ընկալման համաթիվը 28-ն է):
Եթե համեմատում ենք նախորդ տարիների հետ, ապա կոռուպցիայի ընկալման համաթվով լճացման վիճակ է տիրում Հայաստանում:
-Իսկ որո՞նք են ամենակոռումպացված ոլորտները Հայաստանում:
-Այդ ուսումնասիրություններն անց է կացնում «Գելափ ինթերնեշնլ» կազմակերպությունը՝ իրեն տրված պատվերի շրջանակներում: Հարցումն անց է կացվում հարցաթերթիկով, որը մեր կազմակերպության մշակած հարցաթերթիկն է: Իսկ հարցումը մենք չենք անցկացնում, որպեսզի մեզ չմեղադրեն սելեկտիվ ընտրության մեջ: Որպես առավել կոռումպացված հաստատություններ Հայաստանում ընկալվում են դատական համակարգը, պետական պաշտոնեությունը և առողջապահության համակարգը: Նախորդ հարցումների ժամանակ` 2010-ին, Հայաստանում ամենակոռումպացված ոլորտը ընկալվում էր կրթության համակարգը, սակայն հիմա այդ ոլորտում նկատվում է որոշակի առաջընթաց:
-Ըստ Ձեզ՝ որո՞նք են կոռուպցիայի արտահայտման խորքային պատճառները՝ մտածողությու՞նը, որը եկել է խորհրդային ժամանակներից, ավանդույթնե՞րը:
-Խնդիրն այն է, որ մեր երկրում չեն իրականացվել գիտական հետազոտություններ: Կարող եմ ասել, որ թե՛ մշակութային ավանդույթներն են դեր խաղում, թե՛ տվյալ երկրի անցյալը, թե՛ պետականություն ունենալ-չունենալը, թե՛ քաղաքական համակարգը, որը գործում է տվյալ երկրում: Էական գործոն է հասարակության ակտիվությունը, այն փաստը, թե որքանով է նա պատրաստ պայքարելու կոռուպցիայի դեմ: Շատ կարևոր է անհատի դերը, թե որքանով է պատրաստ նա պայքարելու կոռուպցիայի դեմ, որքանով է պատրաստ հայտնելու կոռուպցիոն փաստերի մասին: Մեր հարցումները ցույց են տալիս վատ արդյունքներ. ընդամենը 38 տոկոսն է պատասխանել, որ անհատը կարող է դեր ունենալ կոռուպցիայի դեմ պայքարում, միայն 43 տոկոսն է պատրաստ պայքարել: Իսկ այդ ամենը անտարբերության հետևանք է:
-Կոռուպցիոն երևույթները դրսևորվում են նաև հասարակական այն շերտերում, որոնք, թվում է, կոչված են պայքարելու կոռուպցիայի դեմ: Դրանք են՝ տարբեր քաղաքական կուսակցություններ, հասարակական, իրավապաշտպան կազմակերպություններ, որոնք, ներգրավվելով ընտրական գործընթացներում, աչք են փակում ընտրախախտումների, կեղծիքների և բռնությունների վրա: Սա քաղաքական կոռուպցիայի դրսևորում չէ՞, արդյոք:
-Շատ ճիշտ եք: Դրանք հենց քաղաքական կոռուպցիայի դրսևորումներ են: Այդ ամենը պահանջում է ավելի լուրջ ուսումնասիրություն: Այն, ինչ մենք կարող ենք անել մեր ուժերով, իրավիճակը ցույց տալն է, ցույց տալ այն միտումները, որոնք հանգեցնում են լուրջ խնդիրների: Ես լուրջ խնդիր եմ համարում մոնոպոլացումը, որը կա թե՛ տնտեսության մեջ, թե՛ քաղաքական դաշտում:
Կա այսպիսի մտայնություն. եթե ժողովուրդը լավ ապրեր, իր ձայնը չէր վաճառի: Սակայն հենց կոռուպցիան, ձայնը վաճառելը չե՞ն հանգեցնում նրան, որ մենք դուրս չենք գալիս աղքատության ճիրաններից: Աղքատությունը չի գալիս խայտառակ ընտրություններից, գալիս է մոնոպոլացումից, անկախ դատական համակարգ չունենալուց: Ամենատհաճ երևույթը քաղաքական և տնտեսական վերնախավերի սերտաճումն է, երբ պետական պաշտոնյա են դառնում հարստանալու համար՝ չունենալով համապատասխան կոչում: Բյուրոկրատ լինելն էլ է աստվածային շնորհ: Կան բյուրոկրատիայի գերմանական, անգլոսաքսոնական մոդելները: Այն մոտեցումը, որ բյուրոկրատը պետք է ծառայի քաղաքացուն, մեր երկրում չի գործում: Եվ, բնականաբար, ամենակոռումպացված համարվող ոլորտներից մեկն էլ պետական պաշտոնեության ոլորտն է:
Պատահում է, որ կաշառակերությունն ու կոռուպցիան նույնացվում են: Իրականում կաշառակերությունը կոռուպցիայի դրսևորումներից մեկն է:
-Ժամանակ առ ժամանակ իշխանությունները հայտարարում են կոռուպցիայի դեմ պայքարի, դրա անհրաժեշտության մասին, դրամաշնորհներ են ստանում դրա համար: Կարո՞ղ են այդ հայտարարությունները հավատ ներշնչել քաղաքացուն, երբ իրական կյանքում բախվում է այլ երևույթների, երբ այդ հայտարարություն անողներն իրենք կոռումպացված են:
-Մենք ունենք կոռուպցիայի դեմ պայքարի խորհուրդ, որը նախագահում է վարչապետը, ի պաշտոնե ընդգրկված են դատախազը, ՀՔԾ պետը, արդարադատության նախարարը: Տարեկան մեկ-երկու անգամ նրանք ի պաշտոնե հանդիպում են, սակայն դա չեղավ հակակոռուպցիոն մարմին: Հակակոռուպցիոն պայքարը հակառուպցիոն մեխանիզմների ստեղծումը պետք է լինի, կանխարգելումը, կոռուպցիայի նկատմամբ անհանդուրժողականության մթնոլորտի ձևավորումը: Հենց մեր հարևան Վրաստանի օրինակով կարող եմ ասել, որ կոռուպցիայի մեջ թաթախված պաշտոնյան պատժվում է:
-Մեր երկրում էլ են ցածր օղակների պաշտոնյաները մեկ-մեկ պատժվում:
-Խնդիրը համակարգային բնույթ կրելու մեջ է, պատժի անխուսափելիության մթնոլորտի ձևավորման: Հասարակությունը պետք է տեսնի, որ կոռուպցիայով զբաղվող պաշտոնյան անպայման պատժվելու է, վերևների հետ կապված շղթան կարող է կտրվել:

Թագուհի ՀԱԿՈԲՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Քաղաքացիական անհնազանդության հայկական տարբերակ կամ՝ «Արժեքների հեղափոխություն»
• ԲՀԿ-ն վերահաստատում է իր գերիշխող դիրքը
• Մետաքսի ճանապարհ՝ Սալոնիկից մինչև Մեղրի
• «Չկա բարեփոխումների ծրագիր»
• «Քինդեր-սյուրպրիզ»՝ եվրասիականացման նախաշեմին
• «Հարցերը փողոցում չեն լուծվում»
• Գայ Ֆոքսը՝ Երևանում
• Ռեսուրսնե՞րն են հաշվարկում
• «Դիմակների երթից» մեկ տարի անց
• «Ոչ մի քաղաքական իմաստ այնտեղ պետք չէ փնտրել»
• «Ոչ միայն սահմանադրության, այլև ողջ հասարակության հարցն է»
• «Արտահերթ ընտրություններ չեն սպասվում»
• ԲՀԿ-ն՝ լուրջ փորձության առջև
• «Հոկտեմբերի 30-ն այլ իմաստ ունի»
• Նստացույցի հարցում դեռ չկա կոնսենսուս
• Երջանիկ Աբգարյանը կարծում է, որ պետք է լավատես լինել
• Որքան են թափանցիկ գործում ՀՀ-ում հավատարմագրված դեսպանությունները
• Վիզաների դյուրացում ՀՀ-ի և ԵՄ-ի միջև
• Մնացել են նույն դիրքորոշմանը
• «Լուսանցքային լինելը պատիվ է մեզ համար»

Մեկնաբանություններ