«Հայաստանում պաշտպանվում է միայն ռուսական շահը, հայկական շահի պաշտպանության պատկերացում չկա»

«Իրատես de facto»-ի հարցերին պատասխանում է «Հանրապետություն» կուսակցության նախագահ ԱՐԱՄ Զ. ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ:

-Հայաստանին ռուսականից էժան գազի վաճառքի վերաբերյալ Իրանի դեսպանի հայտարարությունները ռեա՞լ եք համարում զարգացումների տեսակետից:
-Միանգամայն: Ի սկզբանե համոզված էի և հիմա էլ փաստում եմ, որ Իրանի դեսպանի հայտարարությունը միայն Հայաստանին չէր ուղղված: Հայաստանն իր գնողունակությամբ փոքր շուկա է նման հայտարարության համար: Իրական հասցեատերը Արևմուտքն էր և, վստահ եմ, որ արդեն 2014-ին Իրանից գազի արտահանման ծավալների մեծացումը կհաստատի իմ տեսակետը: Իրանն առաջարկում է ռուսականից էժան գազ, սա ոչ միայն տնտեսական, սա քաղաքական անկախություն ապահովող հնարավորություն է: Ռուսական գազային շանտաժից ազատվելու շանսը Արևմուտքը չի կորցնի: Այս հարթության մեջ Հայաստանը ևս չպետք է իր շանսը կորցնի, որովհետև Իրան-Հայաստան-Վրաստան գազամուղը Եվրոպային կարող է գազով ապահովել` շրջանցելով Ռուսաստանը: Կարծում եմ` ավելորդ է բացատրել, որ գազամուղը նաև ինֆրակառույցների զարգացում է, նոր աշխատատեղեր ու տնտեսական զարգացման նոր հնարավորություններ: ԱՄՆ-Իրան հարաբերությունների վերականգնումն ընդհանրապես կարող է տարածաշրջանում նոր իրավիճակ ու նոր զարգացումներ ստեղծել, որոնցից դուրս մնալը Հայաստանի դեպքում ընդհանրապես մեկուսացում է դառնում:
-Իսկ Ռուսաստա՞նը: Իսկ Մաքսային միությո՞ւնը, իսկ ՄՄ-ի շահերին դեմ քայլեր չձեռնարկելու Հայաստանի հանձնառությո՞ւնը, որ հաստատվեց հուշագրի ստորագրումով:
-Ինչո՞ւ եք հակադրում Ռուսաստանին ու Իրանին: Սա` մեկ, և երկու` սա այն դեպքն է, որ Հայաստանը նախ և առաջ պետք է մտածի սեփական շահերի պաշտպանության մասին, հետո նոր` այլ պետության շահերին չհակադրվելու: Իրանի դեմ խստագույն էմբարգոյի տարիներին Հայաստանն Իրանի հետ առևտրատնտեսական կապերը շարունակում էր Արևմուտքի գիտությամբ, և դա չէր դիտվում պատժելի արարք: Ռուսաստանը Հայաստանին վաճառվող գազի հաշվին իր կենսական խնդիրները չի լուծում և գազային ամբողջ պատմությունը եղել ու մնում է քաղաքական խնդիր: Բոլորովին վերջերս Ռուսաստանը Կուբային նվիրեց բազմամիլիարդ պարտքը: Կուբան միակ երկիրը չէ, որ Ռուսաստանին պարտք է եղել, բայց ոչինչ չի վճարել: Մաքսային միությանն անդամակցության որոշումը Հայաստանի գործող իշխանության սխալն է միանշանակ, և եթե այդ որոշումն արդեն իսկ սկսում է հարվածել տնտեսությանը, ևս մեկ փաստարկ է` ՄՄ-ից հրաժարվելու համար: Մեկ տարի առաջ վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը հարցազրույց էր տալիս ու հիմնավորում էր, որ ՄՄ մտնելը Հայաստանի համար բացարձակապես աննպատակահարմար է` մեզ մոտ մաքսատուրքերի արժեքները արդեն համաձայնեցված են եվրոպական չափանիշների հետ և ավելի ցածր են, քան գործում են այսօր Ռուսաստանում: Սննդամթերքի գների մաքսազերծումը Ռուսաստանում 25-30 տոկոսի է հասնում, մինչդեռ Հայաստանում 10 տոկոս է: Հայաստանի ներկրումը ՄՄ երկրներից 10 տոկոս է, իսկ եվրոպական երկրներից` 20-22: Իհարկե, տնտեսական առումով մենք տուժելու ենք, ի՞նչ հայկական շահի մասին է խոսքը: Եվ երրորդ` Ռուսաստանին ձեռնտու չէ, եթե Ռուսաստան ասելով նկատի ունեք իշխանությունը: Իսկ ռուս ժողովրդին հենց Մաքսային միության ստեղծումը ձեռնտու չէ, նրանց պետք է, որ իրենց իշխանություններին իրենք ընտրեն ազատ, արդար ընտրություններով, որ Ռուսաստանում էլ լինի ժողովրդավարություն և շուկայական տնտեսություն: Ռուս ժողովուրդն ազատություն ու իրավահավասարություն է ուզում, ոչ թե նորից որոշակի պետություններ հավաքել իր շուրջը, առավել ևս, որ մեծ օգուտներ ունենալ հնարավոր էլ չէ: Ի վերջո, փաստ չէ, որ Մաքսային միությունը գործառնելու է. տասնամյակներ առաջ ստեղծվեց ԱՊՀ-ն, և ի՞նչ: Պետությունների այդ միավորումը որևէ քաղաքական, տնտեսական, պատմամշակութային, պաշտպանական դեր ունի՞ համաշխարհային քաղաքականության մեջ: ԱՊՀ-ն այսօր ընդամենը մի կառույց է, որտեղ աշխատում են ինչ-որ թվով մարդիկ և լուրջ տեսք են ընդունում, թե կարևոր գործ են անում: Եթե ԱՊՀ-ն կայանար, Մաքսային միություն ստեղծելու ոչ գաղափարը, ոչ անհրաժեշտությունը Ռուսաստանը չէր ունենա: Մի մեռելածին կառույցին հաջորդելու է մյուսը, նույնիսկ եթե ՄՄ-ին անդամակցեն ոչ միայն Նազարբաևի առաջարկած Թուրքիան ու Պուտինի առաջարկած Հնդկաստանը, այլև Լուկաշենկոյի չառաջարկած Չինաստանը:
-Այնուամենայնիվ, Հայաստանը Մաքսային միությանն անդամակցելու արագ քայլեր է անում, իսկ 2015-ին դա կդառնա արդեն Եվրասիական միություն` քաղաքական կառույց, որը կբերի անկախության որոշակի կորուստներ:
-Ես անկախությունը համարում եմ բացարձակ արժեք, այնուհանդերձ, ընդունում եմ, որ բացարձակ անկախություն գոյություն չունի ոչ մարդու համար, ոչ պետության: Որևէ պետություն իր քաղաքականությունը չի կառուցել ու չի կառուցում միայն սեփական շահից ելնելով, կա շահերի համադրման անհրաժեշտություն: Այդպես է ստեղծվել Եվրամիությունը, սկզբում իբրև տնտեսական, մաքսային, ապա նաև քաղաքական միավորում: Ամբողջ հարցը հանգում է արժեհամակարգին` ինչ ես զիջում և ինչ ես ձեռք բերելու փոխարենը: Ո՞րն է Մաքսային միության, Եվրասիական միության դավանած արժեհամակարգը: Երբ այս հարցերին հստակ պատասխաններ կտրվեն, հասկանալի կդառնա, թե անկախության կորուստը հանուն ինչի է: Ասեմ ի սկզբանե, որ ես չեմ հավատում քարոզվող տեսակետին, թե Հայաստանին հնարավորություն է տրված իր պայմանները թելադրել, իր շահերը պաշտպանել Մաքսային միությունում: ՌԴ նախագահի Հայաստան 6-ժամանոց այցի ընթացքում ձեռք բերված արդյունքները վկայում են, որ Հայաստանում պաշտպանվում է միայն ռուսական շահը, հայկական շահի պաշտպանության պատկերացում իսկ չկա, ուստի վստահ եմ, որ անկախության կորուստը մեզ համար լինելու է կործանարար ու իբրև փոխհատուցում ստանալու ենք միայն մեր երկրում ռուսական շահի պաշտպանության պարտականությունը: Ինչպես եղել է Գյումրու ռուսական ռազմաբազայի գործունեության ժամկետը երկարացնելու, «ՀայՌուսգազարդի» հայկական բաժնետոմսերը վաճառելու ու գազի գնի բանակցությունների ամբողջ ընթացքում:
-Ռուսական ռևերանսների հետ Հայաստանն ամենաբարձր մակարդակով հավաստում է իր հավատարմությունը եվրաինտեգրմանը և եվրոպական արժեքներին: Ինչո՞վ եք բացատրում այս երկակի ստանդարտը:
-Հայաստանի իշխանությունն արդեն ասել է իր խոսքը` դեպի Ռուսաստան, հետագա բացատրությունները, մեկնաբանությունները, արդարացումները կամ մեղադրանքները չեն կարող հերքել այն իրողությունը, որ Հայաստանն անվստահելի գործընկեր է:
-Ինչո՞ւ է, ուրեմն, Արևմուտքը շարունակում քաղաքական կապերն ու տնտեսական փոխհարաբերությունները Հայաստանի հետ, ինչո՞ւ է վարկեր տրամադրում, օգնում:
-Ձեր հարցի հիմքում տիպիկ ռուսական մտածողությունն է, որ ենթադրում է` խաբել են, պատժել է պետք: Գիտե՞ք` որն է Ռուսաստանի ու Եվրամիության արմատական տարբերությունը: Ռուսաստանը իրեն պարտադրում է և ընտրության տեղ չի թողնում, Եվրամիությունն առաջարկում է և տալիս ընտրության հնարավորություն: Թե Եվրոպան, թե ԱՄՆ-ը շատ լավ հասկանում են Հայաստանի պայմաններն ու հնարավորությունները, նրանց պետք է իրավիճակին տիրապետող գործընկեր, Ռուսաստանին պետք է կատարող ենթակա: Արևելյան հարևանության ծրագիրը շարունակվում է և ԵՄ-ն ոչ առաջվա մակարդակով ու ծավալներով, բայց շարունակելու է փոխհարաբերությունները, որպեսզի Հայաստանը հնարավորություն ստանա պահպանել անկախությունը և ժողովրդավարության ճանապարհը չկորցնի:
-ԵՄ-ի հետ ասոցացման համաձայնագրից նախ հրաժարվեց Հայաստանը, իսկ Վիլնյուսի նախօրեին` ՈՒկրաինան: Եթե Հայաստանի հրաժարումը ԵՄ-ի համար ընդամենը շոկ էր, ՈՒկրաինայի համար ռեալ պայքարում են, ինչո՞ւ: Նրանք մեծ են ու հզո՞ր, մենք` փոքր ու թո՞ւյլ:
-Ոչ միայն: ՈՒկրաինան Եվրոպայի ամենամեծ պետությունն է, և ՈՒկրաինայի դիրքորոշումը դեպի Եվրոպա, թե դեպի Ռուսաստան ուղենշելու է երկու միությունների հետագա զարգացումը: Բայց, արտաքին գործոնից բացի, կա ներքինը, որ նաև վճռորոշ է. ՈՒկրաինայի ժողովուրդը ոտքի կանգնեց իր իշխանության ընդունած որոշման դեմ պայքարելու: Մայդանը ոչ Օբաման է հնարել, ոչ Էշթոնը, ոչ Օլանդը, ոչ էլ Մերկելը: Մայդանը կա և իր գոյությամբ ու համառությամբ դարձել է գործոն, որի հետ հաշվի չնստել չեն կարող ոչ Ռուսաստանը, ոչ էլ Արևմուտքը:
-Իսկ Յանուկովիչը Մայդանը թողեց ու թռավ Չինաստան, հետո էլ Ռուսաստան:
-Յանուկովիչը Պեկինում էլ, Մոսկվայում էլ որոնում էր Մայդանին տուն ուղարկելու տարբերակները: Իր իշխանության համար անվտանգ տարբերակները: Եթե նկատել եք, Յանուկովիչը ոչ մի անգամ չի ասել, որ ցուցարարներն իրավունք չունեն իրենց տեսակետները պաշտպանել, նա ընդամենը ասում է` ազատեք քաղաքապետարանը, պետական կառույցներին գործելու հնարավորություն տվեք: Յանուկովիչը վախեցած է, իսկ վախեցած նախագահը չի վերընտրվում: Արտահերթ ընտրություններ կլինեն ՈՒկրաինայում, թե հերթական, ՈՒկրաինան կգնա իր ճանապարհով:
-2014-ին Թուրքիայում էլ ընտրություններ են, մինչև Ցեղասպանության 100-ամյակ համարյա մեկ տարի է մնացել, կարծո՞ւմ եք, որ Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարարի այցը Հայաստան այդ շրջագծում էր:
-Հայաստան գալով Դավութօղլուն ոչինչ չէր կորցնում, որովհետև այցը ՍԾՏՀ շրջանակներում էր, իսկ Անկարան հնարավորություն էր ստանում աշխարհին ցույց տալու, որ Հայաստանի հարցը իր օրակարգից չի հանել և ջանքեր է գործադրում կապերը պահելու կամ խորացնելու ուղղությամբ: Թուրքիան փորձում է գնդակն իր դաշտից դուրս բերել: Հակառակ իր նախկին հայտարարությունների` Հայաստանը հիմա կարող է կանխել Թուրքիայի նախաձեռնությունը` վավերացնելով Ցյուրիխում կնքված հայ-թուրքական արձանագրությունները և ապացուցելով, որ գոնե մեկ անգամ կարող է մեկ քայլ առաջ անցնել ու պատրաստ է առանց նախապայմանների դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատել` չընդունելով նաև հարևանի նախապայմանները:
-Թուրքիան ակտիվորեն ուզում է ներգրավված լինել Ղարաբաղի հարցի լուծման գործընթացում և «օկուպացված» շրջանների վերադարձն է նախապայման դիտարկում: Դա ռեա՞լ է:
-Ղարաբաղի հարցով զբաղվում է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, լավ է դա, թե վատ, ճիշտ է, թե սխալ, Թուրքիան դեմ է, թե կողմ: Թուրքիան առանց այդ էլ ինքնաներգրավվել է այդ հարցում` դառնալով Ադրբեջանի պաշտպանը բոլոր հարցերում ու հարթակներում: Ես հակված չեմ այդքան բացարձակացնելու Ադրբեջանի դերը Թուրքիայի համար: Համենայն դեպս` հայ-թուրքական հարաբերություններում: Որևէ մեկի համար գաղտնիք չէ, որ հայ-թուրքական հարաբերությունների գլխավոր հարցը 1915 թ. ցեղասպանությունն է, Ադրբեջանն իր խնդիրներով կարող է հարմար պատրվակ լինել Անկարայի համար այնքան ժամանակ, քանի դեռ Թուրքիան իր համար որոշում չի կայացրել` ընդունել ցեղասպանությունը, թե ոչ: Եթե ընդունել, ինչպե՞ս փոխհատուցել: Այս հարցի պատասխանն ունենալու դեպքում Թուրքիան կարող է և Ադրբեջանի թիկնապահի դերից հրաժարվել:
-Մինչև 2015-ը այդ հարցերի հարցը լուծում կստանա՞:
-Ցեղասպանության ճանաչումը Թուրքիայի կողմի՞ց: Պետք չէ իդեա ֆիքս դարձնել այդ հարցը: Նախ պարզենք, թե մենք ինչ ենք ուզում և ինչպես ենք պատկերացնում ճանաչումը: Հարցերի հարցի լուծումը պետք է որքան մեզ, նույնքան էլ Թուրքիային: Մեր մեկնակետերը ճշտելուց հետո միայն պետք է սպասենք հարևանների արձագանքին:
-2014-ը Կապույտ ձիու տարի է: Ի՞նչ սպասելիքներ ունեք:
-Ձին համբերատար ու արդար կենդանի է, չի հանդուրժում բռնություն կամ կոպտություն, իսկ ամենից առաջ ձին ազատատենչ ու հավատարիմ է: Մեծ զորավարների անունների հետ պատմության մեջ մտել են և նրանց նժույգների անունները: Կարծում եմ` Կենդանակերպի բոլոր նշաններն էլ ունեն իրենց լավ ու վատ կողմերը, կյանքը շարունակվելու է Աստծո կամոք, իսկ մենք ընդամենը փորձելու ենք այս ու այն բացատրությունը գտնել:
-Իսկ ինչպիսի՞ն կլինի 2014-ի քաղաքական տարին:
-Քաղաքական կյանքը Հայաստանում աշխուժանում է ընտրությունների ընթացքում, բայց չեմ կարծում, որ 2014-ը խաղաղ ու հանդարտ տարի է լինելու: ՈՒկրաինական իրադարձությունները ցույց են տալիս, թե ինչ է սպասում Հայաստանին` մի տարբերությամբ. եթե Ռուսաստանը ՈՒկրաինան փորձում է գնել` ռուսական նավատորմի վերազինման դիմաց, Հայաստանից արդեն տանելիք չունի և, ուրեմն, մենք ոչինչ չենք ստանա ռուսական շահի սպասարկման դիմաց: Ես վստահ եմ, որ Հայաստանի ապագայի ընտրության հարցը դեռ փակված չէ, մենք դեռ կունենանք մեր Մայդանը:

Զրույցը`
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ