Աշոտ Ղուլյան. Հակամարտության լիիրավ կողմը չի կարող դուրս լինել բանակցային գործընթացից

Ադրբեջանն այս տարիներին խաբել, ապակողմնորոշել է միջազգային հանրությանը, բոլոր այն կառույցներին, որտեղ ներկայացված է որպես անդամ կամ դիտորդ։ Այդ մասին NEWS.am-ի թղթակից Աիդա Հովհաննիսյանի հետ զրույցում ասել է ԼՂՀ ԱԺ նախագահ Աշոտ Ղուլյանը։

-Պարոն Ղուլյան, 22 տարի է անցել Արցախյան հերոսամարտից։ Ձեր կարծիքով, Ադրբեջանի ձեռագրում ինչ-որ բան փոխվե՞լ է, եթե համեմատում ենք ապրիլյան պատերազմի հետ։
-Ավելի ճիշտ կլինի արձանագրենք, թե ինչը չի փոխվել Ադրբեջանի ձեռագրի մեջ։ Ինձ թվում է, որ 1991-94 թթ. և 2016-ի ապրիլի ռազմական գործողությունների ընթացքում ամենաընդհանրական կետն այն է, որ Ադրբեջանը երկու դեպքում էլ ագրեսիա է ձեռնարկել հենց Արցախի Հանրապետության հանդեպ։ Սա անհերքելի իրողություն է, և Ադրբեջանն ապրիլյան զարգացումների արդյունքում ակամա հաստատեց, որ իր գործողությունների թիրախում հենց ԼՂՀ-ն է՝ որպես նոր ստեղծված պետական կազմավորում, որն իր ինքնուրույնությունը, ինքնիշխանությունը հռչակել է միջազգային իրավունքի նորմերին համապատասխան։ Ի՞նչն է փոխվել այս ընթացքում։ 1994-ի մայիսից սկսած Ադրբեջանի գործողությունների մեջ ագրեսիվությունը չի անցել, այն դրսևորվել է մի քիչ ավելի, մի քիչ պակաս, բայց՝ մշտապես։ Այս ողջ ընթացքում մեր կողմից զգուշացվել են բոլոր այն կառույցները, որոնք զբաղվում են հակամարտության կարգավորմամբ։ Հայատյացությունը, ռազմատենչ հայտարարությունները, սպառազինումը և զենքերի կուտակումներն այն հաստատումներն էին, որ Ադրբեջանը պատրաստվում է հարմար պահին նոր ագրեսիա ձեռնարկելու։
Որակական փոփոխությունների առումով կարելի է փաստել, որ 20 տարի անց Ադրբեջանում չեն համակերպվել ԼՂՀ անկախության, ազատության գաղափարի հետ: Սրա հետ մեկտեղ Արցախում, հայկական իրականության մեջ մի նոր սերունդ է կյանք մտել, որն իր գործողությունները ծրագրում և իրականացնում է՝ հաշվի առնելով մեր անկախ լինելու իրողությունը։ Իմ խորին համոզմամբ, այս մտածելակերպն է այսօր 18-20 տարեկան զինվորներին մղել հերոսության, և նրանց անձնազոհության շնորհիվ է, որ հետ է մղվել Ադրբեջանի հերթական ագրեսիան: Իսկ ապրիլյան ռազմական գործողություններից հետո, ինչպես 90-ականներին, համայն հայությունը նորից իր բոլոր ջանքերը, հույսերն ու երազանքները միավորեց Արցախի շուրջ:
-Այս օրերին շատ է խոսվում զիջումների մասին։ Ձեր կարծիքով, ո՞րն է Արցախի համար ընդունելի զիջումների սահմանը։
-Հատկապես այս օրերին զիջումների թեման պետք է բացառվի։ Իրավիճակը հուշում է, որ չկա զիջումների այնպիսի սահման, որը կբավարարի Ադրբեջանին։ Հակառակը` մենք ավելի հաստատակամ ենք դառնում ցանկացած գնով և բոլոր միջոցներով մեր ազատությունը, ինքնիշխանությունը պահպանելու հարցում։ Հենց այս օրերին հերթական անգամ ապացուցվել է, որ ԼՂՀ-ի գոյությունը ոչ միայն ցանկություն է, այլև Արցախը հայկական պահելու, այստեղ ապրող ժողովրդի անվտանգությունը ապահովելու միակ իրական միջոցը։ ՈՒստի, ավելի ամուր երաշխիք, քան պետականությունն է՝ այս պահին չկա և չի էլ լինելու։
-Տեսնո՞ւմ եք որևէ մեխանիզմ, որով Արցախը առաջիկայում կդառնա բանակցող կողմ։
-Մեխանիզմների պակասության մեջ չէ խնդիրը։ Ինչպես 94-ից հետո Ադրբեջանն իր ապակառուցողական դիրքորոշմամբ փորձում էր Ղարաբաղն ու նրա սուբյեկտությունը թողնել ստվերի տակ, այսօր էլ այդ գործողությունների նպատակը նույնն է՝ Ղարաբաղի կողմ լինելու հանգամանքը դուրս մղել գործընթացից: Բայց, իմ տպավորությամբ, տեղի ունեցավ հակառակը. Ադրբեջանը հաստատեց այն իրողությունը, որ ԼՂՀ-ն հակամարտության լիիրավ կողմ է։ Իսկ հակամարտության լիիրավ կողմը չի կարող դուրս լինել բանակցային գործընթացից։ Եթե Ադրբեջանի ցանկությունը հիմնախնդրի խաղաղ լուծումն է, ինքը պետք է շահագրգռված լինի, որ Ղարաբաղը՝ որպես բանակցային կողմ, անպայման ներկա լինի քննարկումներին։ Եթե չկա այդ ցանկությունը՝ նշանակում է, որ Ադրբեջանը պարզապես ժամանակ է շահում՝ պատրաստվելով նոր ագրեսիաների։
-Ձեր կարծիքով, Ադրբեջանի այս մեկ ամսվա գործողությունները ի՞նչ նպատակ էին հետապնդում։
-Պետք է փաստենք, որ Ադրբեջանը տարված է այն մտածելակերպով, որ հնարավոր է շանտաժի միջոցով միջազգային կազմակերպություններին, միջնորդներին պարտադրել հակամարտության կարգավորման սեփական պատկերացումները: 94-ի զինադադարից հետո նրա դրսևորած վարքագիծը՝ քաղաքական, դիվանագիտական և ռազմական առումով, միայն ու միայն բնորոշվում է որպես բացահայտ շանտաժ: Իսկ 2016-ի ապրիլյան իրադարձությունները պետք է դիտարկել նույն քաղաքականության շարունակության մեջ։ Պարզապես միջազգային կառույցները երբեմն նահանջում են իրենց սկզբունքներից՝ հաշվի առնելով նաև նավթային, տնտեսական շահերը, ինչի հետևանքով այսօր Ադրբեջանը փաստի առաջ է կանգնեցրել միջազգային հանրությանը ու, մասնավորապես, հակամարտության կարգավորման մեջ ներգրավված այնպիսի խոշոր պետությունների, ինչպիսիք են Ռուսաստանը, Ֆրանսիան և ԱՄՆ-ը: Դա անթույլատրելի է. միջնորդների առաջին գործը, հիմնական անելիքը կողմերի համար հավասար հնարավորությունների ապահովումն է։ Ադրբեջանում շատ են սիրում հղում անել 93-ի ՄԱԿ-ի բանաձևերին։ Գուցե այս պահին տեղին է նրանց հիշեցնել, որ այդ բանաձևերի առաջին և ամենակարևոր կետը ռազմական գործողությունների անհապաղ դադարեցումն է։
-Ինչպե՞ս եք գնահատում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի գործունեությունը։ Կարո՞ղ ենք ասել, որ նրանք էլ մեղքի իրենց բաժինն ունեն ապրիլյան իրադարձությունների մեջ։
-Անկասկած ունեն մեղքի իրենց բաժինը։ Բայց ես կարծում եմ՝ այս դեպքում այդ չափորոշիչներով չպետք է գնահատական տալ նրանց գործունեությանը։ Պարզապես պետք է ընդունել, որ Մինսկի խմբի համանախագահության արձագանքը համարժեք չէր ներկա իրավիճակին և այն մարտահրավերներին, որոնք ծագել են վերջին տարիներին Ադրբեջանի քմահաճ քաղաքականության հետևանքով։ Իրականությունն այն է, որ Ադրբեջանն այս տարիներին խաբել, ապակողմնորոշել է միջազգային հանրությանը, բոլոր այն կառույցներին, որտեղ նա ներկայացված է որպես անդամ կամ դիտորդ։ Դրանով իսկ Ադրբեջանը բոլորին դրել է հարվածի տակ՝ խախտելով իր իսկ ստանձնած պարտավորությունները։
-Փետրվարին սահմանադրական փոփոխությունների հանձնաժողով ստեղծվեց Արցախում։ Այս պահին աշխատանքները շարունակվո՞ւմ են արդյոք, և որքանո՞վ է նպատակահարմար կառավարման համակարգի փոփոխությունը։
-Հանձնաժողովը ստեղծվել է մարտին, և նրան հանձանարարված էր մինչև ապրիլի 1-ը պատրաստել և հանրապետության նախագահին ներկայացնել սահմանադրական փոփոխությունների հայեցակարգը։ Համոզված եմ, որ պետք չէ երկար բացատրել, որ այս ժամանակահատվածում անհնար է իրականացնել նախանշված ծրագրերը: Այդ իսկ պատճառով ապրիլի վերջին հանձնաժողովը դիմել է նախագահին՝ հայեցակարգի ներկայացման ժամկետները երկարաձգելու խնդրանքով։ Մի քանի օր առաջ նախագահի հրամանագրով հայեցակարգի ներկայացման ժամկետը երկարաձգվել է մինչև հուլիսի 1-ը։ Կարծում եմ՝ այդ ժամկետում մենք կարող ենք քննարկումների միջոցով հանրագումարի բերել հանրային ու քաղաքական տրամադրություններում շրջանառվող տեսակետները: ՈՒզում եմ ընդգծել, որ խնդիրը միայն կառավարման մոդելի մեջ չէ։ Պետք է փաստենք, որ ԼՂՀ 2006-ի դեկտեմբերի 10-ի Սահմանադրությունը կարևոր դեր խաղաց Արցախի նորանկախ պետականությունն ամրապնդելու, երկրում իրավական և ժողովրդավարական կարգեր հաստատելու գործում: Պարզապես ժամանակի գործոնը անհնար է անտեսել: Մենք պարտավոր ենք հաշվի առնել նաև վերջին զարգացումները և ավելի հետևողական լինել այն հարցերում, որոնք վերաբերում են կառավարման մարմինների արդյունավետությանը և ժողովրդի անվտանգության երաշխիքներին։ Ապագա մեր մշակումներում մենք հենց այդ իրողությունների գնահատմամբ ենք առաջ ընթանալու։

Մեկնաբանություններ