«Եթե Ղարաբաղից մեկն արտագաղթում է, ուրեմն խրամատը լքում է մեկ զինվոր»

Ղարաբաղյան հիմնախնդրի շուրջ բանակցային գործընթացում կրկին ակտիվություն է նկատվում: Ռուսաստանի դիրիժորությամբ սկսված հերթական փուլը ինչ ավարտ կունենա, դժվար է ասել, բայց ռուս և ադրբեջանցի պաշտոնյաների հայտարարություններն այնքան էլ հուսադրող չեն: Տարածքների հանձնման թեման վերստին քննարկման տիրույթում է: Արցախցի պատգամավոր, ՀՀԿ խմբակցության անդամ ՀԱՄԼԵՏ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆԸ, ով արձակուրդները միշտ հայրենիքում է անցկացնում, ապրիլյան պատերազմից հետո նկատել է, որ ղարաբաղցիների հոգեբանության մեջ էական փոփոխություն է տեղի ունեցել: Ղարաբաղյան հիմնախնդրի ներկայիս զարգացումների շուրջ «Իրատեսը» զրուցեց պատգամավորի հետ:

-Որպես արցախցի, ինչպիսի՞ն է Ձեր վերաբերմունքը տարածքների հանձնման գաղափարի նկատմամբ:
-Ցանկացած գործընթաց ենթադրում է փոխզիջում: Միայն կապիտուլյացիայի ժամանակ փոխզիջում չի լինում: Այս դեպքում, բնականաբար, կապիտուլյացիայի մասին խոսք լինել չի կարող, կողմերը հավասար իրավունքներով բանակցում են և պետք է փոխզիջման որևէ տարբերակ գտնեն:
-Այսօր շատերը կարծում են, թե «տարածքներ` կարգավիճակի դիմաց» մոտեցումն անընդունելի է, մյուսներն էլ դրանում են տեսնում լուծման բանալին: Դուք ի՞նչ մոտեցում ունեք:
-Փոխզիջման տարբերակներից մեկն էլ կարող է լինել տարածքներ` Արցախի անկախության ճանաչման դիմաց: Բայց վստահ եմ, որ Ադրբեջանը նման փոխզիջման չի գնա, նա ընդհանրապես չի ուզում այդ մասին խոսել, քանի որ իր տարածքային ամբողջականության վերականգնման խնդիր է տեսնում: Չնայած այսօր մեզանում այդ տարբերակը բավականին ակտիվ քննարկվում է, բայց շատերը մոռանում են, որ Ադրբեջանը նույնիսկ այդ մասին չի ցանկանում լսել: Եթե Ադրբեջանը չգնա զիջման, մենք ոչ մի թիզ հող զիջելու մտադրություն չունենք: Եթե նա ճանաչի Ղարաբաղի դեֆակտո և դեյուրե գոյությունը, այս պարագայում կարելի է քննարկել հիմնախնդրի լուծման տարբերակներ:
-Քննարկումների ծիրում է հինգ տարածքներ հանձնելու թեման:
-Պետք չէ հիմա հինգ, վեց, ութ տարածքների մասին խոսել: Առաջնային են Արցախի ճանաչումը և անվտանգության երաշխիքների ներդրումը: Եթե անգամ ճանաչեն անկախությունը և հետո ռազմական գործողություններ սկսեն, ստացվում է` դա ոչինչ է: Այնպես որ, մեծ դաշնագրի ստորագրման ժամանակ պետք է միջազգային կառույցները հետամուտ լինեն, որ Ադրբեջանը նաև անվտանգության կանոնները պահպանի: Իսկ այս պահին տարածքներ հանձնելու-չհանձնելու թեման լուրջ խոսակցություն չէ, ասեկոսե է: Հայկական կողմը, առանց փոխհատուցման, երբեք տարածքներ չի զիջի: Մենք էլ նրանց մոտ տարածքներ ունենք` Շահումյանի շրջանը, Մարտակերտի, Հադրութի, Մարտունու մի մասը: Ի՞նչ է, կարծում եք, մենք տարածքներ չունե՞նք Ադրբեջանի կազմում: Հարկավոր է երկկողմ քաղաքական կամքի դրսևորում, ինչը Հայաստանի պարագայում կա, բայց նույնը չի կարելի ասել Ադրբեջանի պարագայում:
-Այս անգամ բանակցությունների «քավորը» Ռուսաստանն է: Արտգործնախարար Լավրովը հայտարարեց, որ մենք լուծման տարբերակին մոտ ենք: Սա ենթադրո՞ւմ է, որ Ադրբեջանը համաձայն է փոխզիջումներին:
-Բանակցային գործընթացը վերջնական փուլ կմտնի այն ժամանակ, երբ ԼՂՀ-ն ճանաչվի որպես բանակցող կողմ: Հաջորդ քայլն այն է, որ Ադրբեջանը ևս ընդունի դա: Մնացած փուլերին գուցե և Ղարաբաղը համաձայնություն չտա: Ի վերջո, նաև Արցախի ժողովուրդը պետք է համոզվի, որ ռազմական գործողությունները պարբերաբար չեն կրկնվելու: Երբ անընդհատ պատերազմը կախված է ժողովրդի գլխին, նրա հոգեբանությունը փոխվում է: Անցած տարի նույն ժամանակահատվածում ես եղել եմ Ղարաբաղում, այսօր նույն հոգեբանությունը չեմ տեսնում: Որոշակի փոփոխություններ կան: Պատերազմը դամոկլյան սրի նման կախված է մարդկանց գլխին, ու դա ամեն վայրկյան լարվածություն է ստեղծում: Առաջին հերթին արցախցին անվտանգության երաշխիք է ուզում, պետք է վստահ լինի, որ պատերազմը չի վերսկսվելու, որպեսզի կարողանա զբաղվել խաղաղ, ստեղծագործ աշխատանքով: Հասկանո՞ւմ եք` ինչ է նշանակում ռազմական իրավիճակում ապրելը: Անցյալ տարի Արցախում լիովին այլ հոգեբանություն էր, այսօր` այլ: Այսօր մեզ համար ամենաէականն ու կարևորն անվտանգության երաշխիքներն են:
-Այդ առումով էլ վիճակը հուսադրող չէ: Ադրբեջանը տապալեց անվտանգության երաշխիքների ներդրման գործընթացը:
-Բանակցային գործընթացում ցանկացած դրական քայլ պատերազմը հեռացնում է, և դա արդեն հաջողություն է: Եթե գերտերություններն իսկապես կամք դրսևորեն, կարծում եմ, պատերազմական գործողությունները կարող են կանխել:
-Այս անգամ թվում է, թե Ռուսաստանը շահագրգիռ է, որ հիմնախնդիրը լուծվի: Ի՞նչ եք կարծում, ՌԴ-ն կարո՞ղ է մեզ համար ցանկալի արդյունք ապահովել:
-Ակտիվ է նաև Ֆրանսիան: Համանախագահող երկրները մշտապես ցանկանում են դոմինանտ լինել տարածաշրջանում, հետևապես ամեն մեկն իր ներդրումն է ուզում ունենալ: Եթե մեծ տերությունները ցանկանան, երկրորդեմ, գոնե պատերազմի վերսկսումը կկանխեն: Ի՞նչ է, Ալիևը նրանց դե՞մ է դուրս գալու: Իսկ մնացած հարցերն ածանցյալներ են, կարող են բանակցությունների ժամանակ լուծվել:
-Համանախագահող երկրները ցանկություն ունե՞ն հասնելու իրական լուծման, թե՞ այս հարցում ամեն մեկն իր շահն է հետապնդում:
-Առայժմ ամեն մեկն իր շահն է հետապնդում, բայց հույս ունեմ, որ դրական տեղաշարժեր կլինեն: Ադրբեջանում հոխորտանքները շարունակվում են, իսկ քառօրյա պատերազմը նրանց ղեկավարության շրջանում զարմանալի բան է առաջացրել: Նրանք կարծում են, որ ցանկացած պահի, եթե ռազմական գործողություններ սկսեն, կարող են հաջողության հասնել: Հետաքրքիր է, որ Արցախի ժողովուրդն էլ դժգոհում է, թե ինչու առաջ չենք գնում: Այդ ոգևորությունը բավականին հուսադրող է:
-Տարածքների հանձնման թեման ինչպե՞ս է ընկալվում Ղարաբաղում:
-Ղարաբաղում տարածքների հանձնման վերաբերյալ ընդհանրապես խոսակցություններ չկան, որևիցե մեկը չի էլ ուզում այդ մասին մտածել, որովհետև այդ տարածքները հեշտ չեն գրավել: Սա բավականին ցավոտ թեմա է, Ղարաբաղում խուսափում են նման թեմա շոշափելուց:
-Այսօր հայկական դիվանագիտությունն արտացոլո՞ւմ է ժողովրդի ցանկությունները, արդարացնո՞ւմ է նրա սպասելիքները:
-Հայկական կողմը անում է ամեն ինչ, որպեսզի խաղաղություն հաստատվի: Ղարաբաղի ժողովրդի ցանկությունը միայն դա է: Սոցիալական, տնտեսական դժվարությունները երկրորդ, երրորդ պլան են մղված։
-Ակնհայտ է, որ բոլորը խաղաղության են ձգտում, բայց երկարատև բանակցություններից հետո մարդիկ ակնկալում են հիմնախնդրի որոշակի լուծում: Ո՞րն է Ղարաբաղի համար լուծման ցանկալի տարբերակը:
-Ադրբեջանը և Ղարաբաղը պետք է բանակցային սեղանի շուրջ նստեն: Ադրբեջանը չունի բանակցային գործընթացի ծրագիր, գործողությունների պլան, միայն ասում է` ինձ տվեք Ղարաբաղը, որը բարձր ինքնավարության կարգավիճակ կունենա Ադրբեջանի կազմում: Այս մոտեցումը վիժեցնում է ցանկացած բանակցային գործընթաց: ՀՀ նախագահը հայտարարել է, որ ողջ ժողովուրդը ևս նույն կարծիքին է, որ Ղարաբաղն Ադրբեջանի կազմում լինելու մասին խոսք անգամ չի կարող լինել:
-Դա չի խանգարում, որ ռուս գործընկերոջ «թելը թելող» Ադրբեջանի արտգործնախարարը հայտարարի, որ այս պահին բանակցային կոնկրետ կետերի շուրջ պայմանավորվածություններ են ձեռք բերվել:
-Ճիշտն ասած, այս պահին բանակցային գործընթացի գաղտնիքներին տեղյակ չեմ ու նաև խիստ վերապահումով եմ վերաբերվում այդ կարգի հայտարարություններին:
-Մի կողմից՝ ունենալով Ադրբեջանի անզիջում դիրքորոշումը` «Ղարաբաղն ինձ տվեք և վերջ», մյուս կողմից` հայկական կողմի հաստատուն դիրքորոշումը` այդ մասին խոսք լինել չի կարող, ի՞նչ ելք կարող ենք ակնկալել:
-Առաջնայինը մեր բանակի հանդեպ ուշադրությունն է, վստահության մեծացումը, իսկ արցախցին պետք է պետական հոգածություն զգա: Այս ամենը հաստատապես իր դրական ազդեցությունը կունենա: Իսկ եթե շարունակենք ժողովրդին ծանրաբեռնել հարկային ճնշումներով, տարբեր ձևերով, ապագան աղոտ է: Եթե ժողովրդին թողնենք բախտի քմահաճույքին, շարունակենք նույն պետական քաղաքականությունը, բնականաբար, կթուլացնենք մարտական հոգեբանությունը: Հիմա իմ կողքին այս պահին նստած են կռված տղաներ (Արցախի իր տան մասին է խոսքը- Ռ.Խ) ու ինձ հետ համաձայն են, որ նախ պետական հոգածությունը ժողովրդի հանդեպ պետք է մեծացնել:
-Ձեր խոսքից կարելի՞ է եզրակացնել, որ հարցը դիվանագիտական լուծում չունի, միակ ճանապարհը տնտեսապես զարգանալն է և բանակը զինելը՝ ցանկացած պահի պատերազմի պատրաստ լինելու համար:
-Առաջին հերթին պետք է տնտեսական հզորացմանը ձգտել, բարոյահոգեբանական մթնոլորտը բարձր մակարդակի վրա պահել, ժողովուրդը պետք է հավատա իր ղեկավարությանը, զինվորը` իր հրամանատարին: Այս պարագայում, ցանկացած բանակցային գործընթացի խափանման դեպքում, մենք ինքներս կարող ենք մեզ պաշտպանել: Բանակցային գործընթացի հաջողությունը սրի ծայրին է: ՈՒմ սուրը հատու է, նա էլ կհաղթի: Բանակցային գործընթացում հաջողություն կլինի, եթե ունենանք ժողովրդի աջակցությունը, զարգացած տնտեսություն և հզոր բանակ:
-Դուք խոսեցիք ղարաբաղցու հոգեբանության փոփոխության մասին, էլ ի՞նչ փոփոխություններ եք տեսնում Ղարաբաղում, ի՞նչ ակնկալիքներ կան ղարաբաղյան հիմնախնդրի այս փուլից:
-Տարբեր տեղերում եմ եղել, շատ մարդկանց հետ եմ խոսել, մարտական ոգին նույնն է, ժողովուրդը ցանկացած պահի պատրաստ է պատերազմի: Ղարաբաղում յուրաքանչյուրը մարտիկ է, որովհետև սահմանին է, նրանց միակ ցանկությունը, պետական հոգածությունն է, որն ամեն օր, ամեն վայրկյան պետք է լինի: Սահմանի ժողովուրդը չի ասում` աշխատավարձ բարձրացրու, սոված եմ, այս-այս կարիքներն ունեմ, ասում է` պետություն, եղիր իմ թիկունքում: Ղարաբաղում պետք է լինի հատուկ վերաբերմունք ժողովրդի հանդեպ, որ մարդիկ մնան ու հերոսաբար պաշտպանեն հողը: Ապրիլյան պատերազմը պետք է փոխի իշխանության հոգածության աստիճանը: Պիտի հասկանալ, որ եթե Ղարաբաղից մեկն արտագաղթում է, ուրեմն խրամատը լքում է մեկ զինվոր:

Զրույցը`
Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ
Հ.Գ. Հարցազրույցն արվել է մինչ Երևանում զինված ապստամբության իրականացումը: Քանի որ «Սասնա ծռեր» խմբավորումն իր քայլը պայմանավորում է նաև Արցախի շուրջ «դավաճանական» զարգացումներով, փորձեցինք պարոն Հարությունյանից այս առնչությամբ ևս մեկնաբանություն լսել: «Սա ամենամեծ հարվածն է և՛ Հայաստանին, և՛ Արցախին, դավաճանություն հայկական պետականության հանդեպ: Այս քայլով ոչ միայն չեն նպաստի Արցախի հիմնախնդրի լուծմանը, այլև անդառնալի վնասներ կտան: Դուք միայն տեսեք, թե ինչ ցնծություն է ադրբեջանական ԶԼՄ-ներում: Սա՞ է նրանց ուզածը: Արցախում չկա մեկը, որ ոչ միայն հավանության արժանացնի, այլև մի փոքր դրական արտահայտվի այս արարքի առնչությամբ: Սա նաև հարված էր Հայաստանի միջազգային վարկանիշին»,- նշեց պատգամավորը, հավելելով, որ շատերն են իշխանությունից դժգոհ, բայց երբեք այսպիսի մեթոդներով խնդիրների լուծման չեն գնում, որովհետև դա պետության հիմքերը խարխլող գործելակերպ է:

Հեղինակի նյութեր

• Ժողովրդի վրա կրակելու հրահանգն արդեն ուժի մեջ է
• Անդրանիկ Քոչարյանի ինքնախոստովանությունը
• «Նիկոլն ու իր ընտանիքը Հայաստանում ապրելու իրավունք չունեն»
• Զուր մի ջանացեք
• Չեն կարողանում ԿԳՍՄ փոխնախարար գտնել
• Հանուն Ռուսաստանի հետ միութենական միավորման նոր շարժում հիմնադրվեց
• Այս իշխանությունն իր ստվերից էլ է վախենում
• Փաշինյանի դեմ պայքարելու համար գոնե մի փոքր Նիկոլ պիտի լինել
• Մեզ պե՞տք է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, թե՞ ոչ
• «Հայաստանի Նավալնին Նիկոլ Փաշինյանն է, որը եկավ իշխանության ու քանդեց մեր երկիրը»
• Տիգրան Ուրիխանյանը Հայաստանի փրկությունը տեսնում է ՌԴ-ի հետ նոր միութենական միավորման ձևավորման մեջ
• Հայաստանի ողջ հպարտությունն ու թշվառությունն ամփոփված մեկ օրում
• Սերմացու գողացող մկների և թուխս գողացող աղվեսների ժամանակը
• Ինչու էր Փաշինյանը վեց ամիս աղերսում
• Փաշինյանն էլ է զարմացած
• Ընդդիմության հարցերով թիվ մեկ «փորձագետը»
• Նիկոլ Փաշինյանին ոչ թե ողջերն են պատժելու, հալածելու, այլ անմահացածները
• «Գոմի» հարցի լուծումը կենսական անհրաժեշտություն է
• Առանց փամփուշտների ու ԱԹՍ-ների Ադրբեջանն այսօր շռնդալից հաղթանակներ է տանում Հայաստանի դեմ
• Խորհրդարանական ընդդիմությունը լեգիտիմացրեց Փաշինյանի պաշտոնավարումը

Մեկնաբանություններ