20 տարի առաջ ֆրանսիացի պատգամավորները քվեարկեցին հայերի ցեղասպանության ճանաչման համար

1998-ի մայիսի 29-ին Ազգային ժողովը իր տեսակետը հայտնեց քվեարկությամբ Հայոց ցեղասպանությունն ընդունելու մասին, օրինագիծն ընդունվեց 2001-ին: 20-ամյակի կապակցությամբ Le Figaro-ն հիշեցնում է հարյուր հազարավոր հայերի ողբերգական ճակատագրի մասին, որ սպանվեցին Առաջին աշխարհամարտի ժամանակ Օսմանյան կայսրությունում իրականացված կոտորածի ժամանակ: Բազում պատմական դեբատների առարկա դարձան թվերը, որ վկայում էին Օսմանյան կայսրությունում քրիստոնյա փոքրամասնության ապրած ողբերգությունը: 600000-1,2 միլիոն հայ սպանվեց Օսմանյան կայսրությունում 1915-ի գարնանից 1916-ի աշուն: Անատոլիայում Առաջին աշխարհամարտից առաջ ապրում էր 1,5 միլիոն հայ: Ցեղասպանությունը սկսվեց 1915-ի ապրիլի 24-ին Կոստանդնուպոլսում: Հարյուրավոր հայտնի հայեր ձերբակալվեցին, հետո սպանվեցին ներքին գործերի նախարար Թալեաթ փաշայի հրամանով: Այդ օրվանից իշխանությունը սկսեց հայերի տեղահանման ու կոտորածի քաղաքականությունը: Զինակոչային տարիքի տղամարդիկ սպանվեցին, կանայք, երեխաները, ծերերը տեղահանվեցին Դեր Զոր` այսօր Սիրիայի նահանգ Եփրատի ափին, և այլ համակենտրոնացման ճամբարներ անապատում: Աքսորի ժամանակ շատերը մեռնում էին քաղցից ու ծարավից` իրենց դահիճների հարվածների տակ:

Ապրածներին իսլամացնում էին ու բռնի ամուսնացնում, վաճառում ստրկության: Ցեղասպանության ծրագրված լինելը վկայում է Թալեաթ փաշայի 1915-ի սեպտեմբերի հեռագիրը. «Նազանք»Կառավարությունը որոշում է ընդունել ոչնչացնել բոլոր հայերին, որ ապրում են Թուրքիայում: Անհրաժեշտ է վերջ դնել նրանց գոյությանը, ինչ հանցավոր միջոցներ էլ ստիպված լինենք ձեռնարկել: Պետք չէ հաշվի նստել ոչ տարիքի, ոչ սեռի հետ: Խղճի խայթը տեղ չունի այստեղ»: Շատ դիտորդներ` դիվանագետներ ու միսիոներներ ականատես դարձան զանգվածային սպանությունների, որոնց մասին տեղեկությունները հայտնվում էին դաշնակից երկրների մամուլում և անվանվում «Նազանք»հանցագործություններ մարդկության ու քաղաքակրթության դեմ», հայտարարվում էր, որ մեղավորները պետք է պատժվեն: 1916-ին Արիստիդ Բրիանը` Ֆրանսիայի այն ժամանակվա նախարարների խորհրդի նախագահն ու ԱԳ նախարարը հանդես եկավ «Նազանք»ընդդեմ ամբողջ էթնոսի ոչնչացման հրեշավոր նախագծի»: Հույզերն ուժեղ էին, բայց պատերազմի ժամանակ ներգործութան միջոցները սահմանափակ էին: Այնուհանդերձ, ռազմական միջամտություն եղավ հայերին օգնելու համար 1915-ի ապրիլին Վանում ռուսների կողմից ու 1915-ի հուլիսին Մուսալեռում ֆրանսիացիների կողմից:

«Նազանք»Միայն 1980-ականներին արևմտյան հանրությունը հիշեց այդ ցեղասպանության մասին` Հայ առաքելական եկեղեցու և երրորդ սերնդի երիտասարդ ակտիվիստների նախաձեռնությամբ»` գրում է Hérodote կայքը: Թուրքիան ընդունում է 500 000 հայերի զոհվելը և նրանց բռնի տեղահանումը, շարունակում է հերքել կոտորածի որևէ ձգտում ու դեմ է «Նազանք»ցեղասպանություն» եզրույթի օգտագործմանը:
Ալեքսիս ՖԵՐՉԱԿ, Le Figaro

Հ.Գ. 20 տարի առաջ Ֆրանսիան ճանաչեց Հայոց ցեղասպանությունը, որին հետևեցին և այլ ճանաչումներ: Ինչ-որ պահից, սակայն, Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը տարբեր երկրների օրակարգում հայտնվում է այն պահին, երբ խնդիրներ ունեն Թուրքիայի հետ: Ամենաբացասական օրինակը Իսրայելն է, որի Կնեսետում մի քանի տարին մեկ խնդիրը քննարկվում է որևէ հանձնաժողովում ու մերժվում` չհասնելով լիագումար նիստ, երբ լարվում են Իսրայել-Թուրքիա հարաբերությունները: Երեկ ցեղասպանության հարցը, որ մեկ ամիս առաջ մերժվել էր լիագումար նիստում ու երկու շաբաթ առաջ նորից մտել օրակարգ, վերստին հանվեց օրակարգից: Պատճառաբանությունները Թուրքիայի հետ զենքի վաճառքի պայմանագրերն են և Անկարայի հետ հարաբերությունները վերականգնելու ցանկությունը: Սա այն դեպքն է, երբ ցինիզմը պետք է համարժեք պատասխան ստանա` սպանված հանգուցյալների ոսկորների վրա քաղաքական առևտուրը հոլոքոստ ապրած երկրի համար անբարոյականություն է` թե մարդկային, թե քաղաքական տեսակետից:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ