Հեյդար Ալիևն իրենից հետո թողեց մի քաղաքական ժառանգություն, որը, նախ և առաջ, ենթադրում էր բազմավեկտոր արտաքին քաղաքականություն, ինչը բխում էր հետխորհրդային ադրբեջանական պետականության «հիմնադրի» անձնական փորձից ու բնույթից:

Բոլորն ամեն ինչ գիտեն, ոչ ոք ոչինչ չգիտի` հակիրճ այսպիսին է հետընտրական Հայաստանը: Անցած շաբաթվա իրադարձությունները շատ նման են Պանդորայի արկղը բացելու հանրահայտ իրողությանը: Բայց այս ամենն արդեն եղել է. ես չասեմ, ասելու եք դուք: Եղել է մի քանի անգամ, ու ամեն անգամ արկղը փակվել է` հայտնի հետևանքներով: Այս փորձը իր նույնքան հայտնի նմանություններով` նաև տարբերություններ է ի հայտ բերում: Առաջին ու հիմնական տարբերությունը իրավական ձևակերպումների բացակայությունն է:

Լևոն Տեր-Պետրոսյանը մեկը մյուսի հետևից անէության գիրկն է ուղարկում այն ամենը, ինչն ինքն ստեղծել է: Եվ եթե առաջին փուլում դա վերաբերում էր իր երկրորդ «հայտնության» ժամանակ ձևավորած կառույցներին, հարաբերություններին, ապա հիմա, ակնհայտորեն, «էներգետիկ» նոր ռեսուրսների որոնման ճամփին, նա ձեռքը մեկնել է շատ ավելի խորքին, զի իր և այլևս իր կողքին մնացածների էներգիան չի բավում:

Եթե ընտրություններից անմիջապես հետո մասամբ անհասկանալի էր, թե ինչ է կատարվում Հայաստանում, հիմա արդեն ուրվագծվում է` ով ում բարեկամն է:

Վերջերս թուրք պատմաբանները հրապարակեցին ընդարձակ մի նյութ, որտեղ արձանագրված է, թե ԱՄՆ-ի և Թուրքիայի առաջին «ծանոթությունը» տեղի է ունեցել 213 տարի առաջ, իսկ պաշտոնական հարաբերություններ հաստատվել են 1830 թվականին։ Բերվում են նաև մի շարք հետաքրքիր փաստեր։ Օրինակ, ինչպես ասում է ավանդությունը, տեսնելով Ստամբուլ ժամանած ամերիկյան նավը, Սելիմ 3-րդ տիրակալն ասել է. «Այդ երկրի դրոշի վրայի աստղերը ցույց են տալիս ամերիկյան և թուրքական կանոնների, հավատի ու հաստատությունների մոտիկությունը»։

Ահա և հերթական հետընտրական փետրվարն իր դեժավյուով` ընտրություններն ավարտվել են, ԿԸՀ-ն հրապարակել է իր նախնական, խիստ կանխատեսելի արդյունքները: Եվ նախագահի թեկնածուներից մեկը նորից հրապարակից տուն չի գնում, նորից հաղթող թեկնածուի հաղթանակը չի ընդունվում: Որ նախագահական ընտրությունները խիստ մրցակցային են, հայտնի էր ընտրություններից առաջ էլ: Մրցակցայնության ամբողջ սխեման շատ ավելի բարդ էր, քան կարող էին և ստեղծեցին թեկնածուները: Իրական մրցակցությունը Սերժ Սարգսյանի ու Սերժ Սարգսյանի միջև էր և է:

Տարին նահանջ էր, բայց նահանջելու մտադրություն ոչ ոք չուներ: 1988-ի փետրվարը` տաք ու անսպասելի, որ մտավ բոլորիս կյանքն ու փոխեց կյանքն ընդհանրապես: Շեփորը, որ որտեղ էլ հնչի, եթե նույնիսկ մեկ հայ լինի, ոտքի է հանելու: Ազատության հրապարակի փշաքաղեցնող գվվոցը, որ երբեմն կոչվում էր լռություն, երբեմն միասնություն, իսկ ընդհանրապես այն անսպասելին էր, որ ոչ մեզնից էին սպասում, ոչ մենք էինք սպասում:

Ժամանակակից ամերիկյան վերլուծական ընկերակցությունն ունի մոտեցումներ, հայացքներ ու համապատասխան գաղափարախոսություններ, այսինքն` որոշակի ավանդույթներ: Վերջին մեկուկես տասնամյակում ամերիկյան քաղաքական վերլուծաբանությունը ձգտել է, անկախ քաղնախագծման ոլորտում առաջադրված խնդիրներից, մշակել Արևելյան Եվրոպայի ընդարձակ տարածաշրջանի վերաբերյալ ունեցած հիմնական պատկերացումները: Կանգ առնենք ամերիկյան քաղաքագետ Պոլ Գոբլի հայացքների վրա:

Նախընտրական այսբերգը դանդաղորեն վեր է հառնում: Այնուհանդերձ, խաղը դեռ անհայտ է: Կողմերն ահավոր շատ են, Ազատության հրապարակում հասկանալին և չխաղացողը միայն ժողովուրդն է, որն էլ, ճիշտ է, Րաֆֆի Հովհաննիսյանի պահվածքում ու արտաբերած մտքերում Տեր-Պետրոսյանի «մագիան» չի տեսնում, բայց «հավատում» է, որ ինքը Րաֆֆիին է ընտրել, Րաֆֆին էլ «հավատում» է, որ իրեն են ընտրել, ինքն էլ արդեն նախագահ է:

Այս օրերին աշխարհաքաղաքական հարցականները շատ են: Ազատության հրապարակում ակնառո՞ւ է դրսի ռեժիսորի ձեռքը, արդյո՞ք այդ հիբրիդից գլուխ է հանելու սույն ռեժիսորը: