«Գնանք Ամերիկա, Մասիս պոռալով գանք, որ մեզ մարդավայել ընդունեն»

Ժամանակակից հայ գրողի աշխատանքը հետաքրքրո՞ւմ է ընթերցողին: Իհարկե, լավ է օտարագիրներին կարդալը, բայց մեր գրականության լավագույն նմուշներին ծանոթանալու ցանկություն կարծես առանձնապես չկա:
Խնդրի շուրջ զրուցեցինք արձակագիր Սուսաննա Հարությունյանի հետ. «Ես երբեմն կատակով ասում եմ՝ գնանք Ամերիկա, Մասիս պոռալով գանք, որ մեզ մարդավայել ընդունեն: Համաձայնենք, թե ոչ՝ գավառ ենք, յուրայիններին գնահատելու, արժևորելու, ինքներս մեզ լավ բան կամենալու սովորություն չունենք: Մեր աչքը դրսի բերանին է նայում: Էսօր եվրոպական գրականությունից թխողները դասական-դասական ֆռֆռում են: Եվ հետո, էդ ե՞րբ մարդկանց մատուցվեցին մեր գրականության լավագույն նմուշները, որ նրանք էլ չկարդացին»:
Արձակագիրը նշեց նաև, որ ընթերցողները միատարր ու միաշերտ չեն, նրանք պատկանում են տարբեր տարիքային խմբերի, ունեն տարբեր ճաշակներ, տարբեր հոգեկերտվածք, հոգևոր տարբեր պահանջմունք և այլն. «Ժամանակակից հայ գրողները հիմնականում պատկերում են մերօրյա իրականությունը, չունենք ֆանտաստիկ, արկածային ժանրերով գրող գրողներ, սիրային վեպեր, մեր մանկական գրականությունը մինչև երեք տարեկանների համար է՝ փիսիկ, շունիկ և այլն: Դրանից մինչև երիտասարդություն դատարկ է, կարդալու բան չկա, մանկապատանեկան գրականություն չկա: Այսօրվա գրականությունն ինչ-որ տեղ նաև քաղաքականացված է, կենտրոնացած` սոցիալական, քաղաքական, հոգևոր տարածքային խնդիրների վրա: Ընթերցողի պասիվությունը դեպի հայ գրականությունը ես բացատրում եմ հայոց լեզվի և հայ գրականության քարոզչության բացակայությամբ, մյուս կարևոր պատճառը գործերի թեմատիկ սահմանափակություն է, էն մյուս կարևոր պատճառը՝ ճաշակի ու չափանիշի բացակայությունը և այսպես շարունակ: Ոչ ոք չի ասում՝ գիրքը լավն էր, կամ վատը` այսինչ պատճառով: Գրականությունը պրոֆեսիոնալ մակարդակով գրեթե չի ներկայացվում: Չկա մի հեռուստահաղորդում, որ հրավիրված չլինեմ, բայց ոչ մի տեղ խոսք չի եղել իմ գրականության մասին, չի տրվել ոչ մի գործի վերնագիր, և ունկնդրի համար մեկ է` ով է հաղորդման հյուրը: Եթե մարդու գործը չի ներկայացվում, մարդը դառնում է հասարակության համար անհետաքրքիր, որովհետև ինչ էլ խոսի, նրա մասին դատելու են իր գործերով»:
Արձակագիրը հավելեց, որ գրականությունը լուսաբանող լրագրողներ էլ մի կարգին չունենք: Չունենք գրականագետ, որի խոսքից հասկանալի լինի, թե ուր է գնում գրականությունը, ով է գրողը, ի՞նչ պահանջներ է դնում ժամանակը այսօրվա գրականությանը: «Ով ավելի բարձր է գոռում ես, նա էլ այսօրվա դասականն է»,- եզրահանգեց նա:
Նկատեցի, որ իր գործերը բազմիցս թարգմանվել են: «Ամբողջական գրքով, սակայն, երբևէ թարգմանաբար չեմ ներկայացել: Առանձին թարգմանություններով հավանաբար դրսում ամենաշատ հրապարակված հեղինակներից մեկն եմ,- ասաց նա:- Բայց թե ի՞նչ է պետք առանձին գրքով օտար ընթերցողին ներկայանալու համար, ի՞նչ օղակներով է դա արվում՝ չգիտեմ: Այսինքն՝ գիտեմ՝ դեսպանատների մշակույթի բաժինները, մշակույթի նախարարությունը, սփյուռքի նախարարությունը, եթե այդ ուղղությամբ գոնե մի քսան տոկոսով աշխատեն, կատարեն իրենց պարտականությունը… Իսկ այս պահին ամեն ինչ հույժ գաղտնի է: Կարծեմ ասում են էսպես՝ եթե դու դրսում գտնես մի հրատարակչի, ով մեր նախարարություն նամակ գրի, որ քո գործերն ուզում է հրատարակել, գուցե ֆինանսավորեն: Մնում է, որ որևէ գրող ծանոթ լինի արտասահմանյան բոլոր հրատարակիչներին, որոնք ուզեն թե չուզեն՝ պիտի հայերեն կարդալ իմանան… և որ գոնե մի անգամ որևէ նորմալ գրողի ոտք ընկնի արտասահման… նորմալ ասելով` նկատի ունեմ գրողի, ում թիկունքին պետություն կա և ոչ թե գենդերային ծրագիր»:

Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ