«Ադրբեջանը հայ մշակույթը վերացնում է ու հանդես գալիս որպես համաշխարհային մշակույթի պաշտպան»

Ռուսաստանում Ադրբեջանի դեսպան Փոլադ Բյուլբյուլօղլին առաջադրվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի գլխավոր տնօրենի պաշտոնում: Նրա թեկնածությունը պաշտոնապես ներկայացրել է Ադրբեջանը: Ընտրությունները կանցկացվեն աշնանը։
Թեմայի շուրջ զրուցել ենք հնագետ, մշակութաբան, պատմական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր ՀԱՄԼԵՏ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆԻ հետ:

-Ըստ Ձեզ` կարո՞ղ ենք ձայն բարձրացնել, ինչ-որ կերպ խոչընդոտել Բյուլբյուլօղլու ընտրվելուն: Ի վերջո, շատ թարմ են ադրբեջանական վանդալիզմի հետքերը:
-Չեմ կարծում, թե որևէ բան մեր երկիրը կարող է անել: Դա պետք է լիներ երկարատև քաղաքականության արդյունք, իսկ այսօր կդիտվի որպես անհավասարակշիռ պահվածք: Մենք բազմաթիվ սխալ քայլեր ենք արել, տանուլ ենք տվել և հայտնվել ծիծաղելի իրավիճակում: Երբ ասում ենք` ադրբեջանցիները վանդալ են, բարբարոս, քաղաքակրթությունից դուրս են, ի՞նչ է, դրանով իրո՞ք ցույց ենք տալիս նրանց իրական կերպարը: Ոչ, դրանով ընդամենը ցույց ենք տալիս, թե ինչքան հեռու ենք այս աշխարհի քաղաքականությունից: Ադրբեջանի իմիջն այսօր ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ում բոլորովին այն չէ, ինչ ուզում ենք ցույց տալ: Եվ դրան հասել են քայլ առ քայլ` մեր ամենաթողության ու անտարբերության հետևանքով:
-Ի՞նչ է սպառնում մեզ, եթե ադրբեջանցին ստանձնի ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ղեկավարի պաշտոնը:
-Անձամբ այդքան էլ համոզված չեմ, թե նա կանցնի: Բայց եթե ստանձնի էլ՝ այն է սպառնում, որ թուրք գրողը կարող է ցեղասպանության մասին գիրք գրել ու Նոբելյան մրցանակ ստանալ: Նույն պատմությունն է, Ադրբեջանը հայ մշակույթը վերացնում է ու հանդես գալիս որպես համաշխարհային մշակույթի պաշտպան: 1998-2006 թթ., երբ ոչնչացվում էր Ջուղայի գերեզմանոցը, Ադրբեջանի մշակույթի նախարարը եղել է հենց Բյուլբյուլօղլին: Եվ այդպես շարունակվելու է, որովհետև մարդիկ չեն հասկանում, որ աշխարհն անարդար է, որ իրավունքները պետք է ատամներով պաշտպանել, ոչ թե զիջումների գնալ` արտասահման այցելությունների կամ գրանտների համար: Տարիներ առաջ, երբ Փարիզում կազմակերպվող խաչքարային ցուցահանդեսին ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն արգելեց խաչքարերի լուսանկարների տակ գրել դրանց ծագման վայրերը, որովհետև Ադրբեջանն ու Թուրքիան բողոքում էին, ես առաջարկեցի ցուցահանդեսը չեղյալ հայտարարել: Ասացի` ցուցահանդեսի հիմնական իմաստն այն է, որ խաչքարի տակ արձանագրվի` «Խաչքար, Ջուղա, Ադրբեջան, այսօր չկա»: Ինձ ասում են` ոչինչ, Փարիզ մեկնելու տոմսերն արդեն գնված են:
-Եթե Ադրբեջանում, Թուրքիայում և Վրաստանում հայ մշակութային ժառանգության ոչնչացման դիմաց ոչինչ չի արվում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կողմից, դա մե՞ր բացթողումն է:
-Մենք Իսրայելի նման ունենք միայն բացառիկ, եզակի ճանապարհ: Այսինքն, եթե լինեինք հզոր տերություն, մեր հարևաններին կոտորեինք, բոլոր հողերը միավորած լինեինք, այսօր ոչինչ էլ չէին ասի: Բայց երբ մենք այսքան կորուստ ենք ունեցել, իրավունք չունենք միայն լացով խոսելու մշակույթի մասին: Մենք ցեղասպանվելով` ցեղասպանագետ չպիտի դառնայինք, այլ մարտնչող, կռվող: Մենք պիտի քաջ լինեինք:
-Դուք Ավստրալիայի կաթոլիկ համալսարանի նախաձեռնած «Ջուղայի գերեզմանոցի թվային հայրենադարձություն» ծրագրի գիտական խորհրդատուն եք: Ի՞նչ ընթացք ունի ծրագիրը, ո՞րն է հիմնական նպատակը:
-Հասկանո՞ւմ եք, երբ մենք ասում ենք` Ջուղան չկա, խաչքարերը չկան, դա մարդկանց վրա չի ազդում, պիտի տեսնեն, հասկանան, թե ինչի մասին է խոսքը: Մենք ասում ենք` ոչնչացրել եք, նրանք ասում են` նման բան չի եղել, իսկ նրանք, ովքեր Ադրբեջանից գումար են վերցրել, աչք են փակում: «Ջուղայի գերեզմանոցի թվային հայրենադարձություն» ծրագիրը միակ ճանապարհն էր վիրտուալ Ջուղա ստեղծելու և աշխարհին ներկայացնելու: Այս տարի դադարեցվեց նախագիծը, որովհետև հայկական կողմից ոչ մի աջակցություն չեղավ: Խիստ խոսելուն եմ հակված, որովհետև ինչպե՞ս հասկացնես մարդկանց, որ շենքը կառուցում են քար առ քար, աղյուս առ աղյուս, ոչ թե թշնամու հարձակումից հետո են մտածում` ինչպես մի պարիսպ կառուցել: Այս երկիրը նման քաղաքականություն չի վարում: Մտածում են` ինչպես արտասահման գնան, ցուցահանդեսների մասնակցեն, երկրի մասին ոչ ոք չի մտածում: Ադրբեջանցի թեկնածուի առաջադրվելն էլ դրա շարունակությունն է: Կարող են հայտնի մարդիկ նամակներ գրել, բայց ի՞նչ... ես չգիտեմ: Գուցե մխիթարական է այն հանգամանքը, որ թեկնածուների շարքում բավականին հայտնի գործիչներ կան: Ի մասնավորի ես կառանձնացնեի Ֆրանսիայի թեկնածու Օդրի Ազուլային, որը Ֆրանսիայի մշակույթի և հաղորդակցության նախարարն է և վերջին տարիներին լուրջ գործունեություն է ծավալել Մերձավոր Արևելքում վտանգված մշակութային ժառանգության պաշտպանության ուղղությամբ: Գուցե կարելի է նրան մեր դիվանագիտական խողովակներով հուշել կամ առաջարկել, որ բարբարոսաբար վերացված հուշարձանների ցանկում հնչեցվի նաև Ջուղան, հատուկ ընդգծելով, որ այն ոչնչացվել է հենց Բյուլբյուլօղլու մշակույթի նախարար եղած ժամանակ:

Զրուցեց
Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ