«Բաց մնացին բազում խնդիրներ, որոնք լուսաբանման և հանրահռչակման կարիք ունեն»

«Իրատեսի» զրուցակիցը «Կերպարվեստ կենտրոն» հանդեսի հիմնադիր, հրապարակագիր ՎՐԵԺ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆՆ է: Զրուցել ենք կերպարվեստի ոլորտի խնդիրների ու հեռանկարների, մեկենասների ինստիտուտի ստեղծման կարևորության ու, այս համատեքստում, «Կերպարվեստ կենտրոն» հանդեսի դերակատարման մասին:

-Ինչու՞ որոշեցիք նոր կյանք տալ «Կերպարվեստ» հանդեսին:
-2014-ի սեպտեմբերին լույս տեսավ նկարիչների միության «Կերպարվեստ» պարբերականի վերջին համարը: Տպագրությունն ընդհատվեց զուտ ֆինանսական պատճառներով: Բաց մնացին բազում խնդիրներ, որոնք լուսաբանման և հանրահռչակման կարիք ունեն: «Կերպարվեստը» հիմնադրվել է 2003-ին՝ Կարեն Աղամյանի նախաձեռնությամբ ու ջանքերով: Այն ոչ միայն նկարիչների միության, այլև հայ մշակույթի պատմության մեջ միակ կերպարվեստային պարբերականն էր: Փորձեցի բավական դժվար ֆինանսական պայմաններում վերաստեղծել նոր «Կերպարվեստ կենտրոն» հանդեսը՝ համագործակցելով բնագավառի բոլոր պրոֆեսիոնալ կազմակերպությունների հետ՝ սկսած նկարիչների միությունից:
-Ոլորտում առկա խնդիրներից ո՞րը կառանձնացնեք:
-Մեզ մոտ ամենաչարչրկված հարցը, որին ես բազմիցս անդրադարձել եմ, արձանների տեղադրման հարցն է, դրանց որակն ու հասարակական ընկալումը: Այդ հարցը պետք է կարգավորվի օրենքով: Տեսեք, մինչև հիմա անհասկանալի է Արամ Մանուկյանի արձանը՝ լա՞վն է, վա՞տն է, թեև հեղինակը ճաշակով, շնորհալի արվեստագետ է: Ժամանակ է պետք, որ ընկալվի՝ ինչու՞ է դրվել արձանը, ինչի՞ համար է հենց տվյալ վայրում դրվել: Գեղարվեստական կերպարվեստային մտածողություն պետք է ձևավորվի, հասկանալու համար, թե որ արձանը երբ և ինչի համար պետք է տեղադրվի: Քաղաքը հեղեղել ենք ամենատարբեր արձաններով, ի վերջո, կարող է լինել երևույթը խորհրդանշող քանդակ, պարտադիր չէ հուշարձան կանգնեցնել: Հարց է առաջանում. եթե կա հանրային պահանջ Երևանի այս կամ այն համայնքում, մարզերում, սահմանային շրջաններում ունենալու այսինչ արձանը, ինչպե՞ս պետք է դա արվի: Գործող գեղխորհուրդները, ըստ էության, իրենց նպատակին չեն ծառայում, որոշում կայացնողը (և՛ նախկինում, և՛ հիմա) իշխանական մեքենան է: Վերջին 30 տարում Երևանում և հանրապետության այլ քաղաքներում, շրջաններում հազվադեպ է դրվել ճաշակով արձան, որը բավարարել է հանրային պահանջը, ճաշակը, մղումները: Ինչու եմ շեշտում արձանը, որովհետև այն կարևոր գեղագիտական, գաղափարական դերակատարում ունի: Կարծում եմ, մի պահ պետք է դադար տալ, նախ դաշտը ձևավորել օրենսդրորեն, նոր միայն արձաններ տեղադրել կամ չտեղադրել:
-Արվեստի գիտակների շրջանում էլ տարաձայնություններ կարող են լինել, մեկը կարող է հավանել գործը, մյուսը՝ ոչ: Բոլոր դեպքերում, ուշադրություն դարձվու՞մ է նրանց խոսքին:
-Բացարձակապես ուշադրություն չի դարձվում: Խորհրդային տարիներին նկարիչների միությունը երկրի կերպարվեստային մշակույթի ամբողջական պատասխանատուն էր: Արձանը մի քանի փուլ էր անցնում, մինչև հասնում էր տեղ: Մրցույթը բազմափուլ էր ու գեղխորհրդով էր անցկացվում: Գեղխորհրդում կային քանդակագործներ, արվեստաբաններ:
-Կայի՛ն, իսկ հիմա՞:
-Հիմա անհասկանալի է նրանց գործառույթը: Օրինակ, գեղխորհուրդներից մեկում մրցութային հանձնաժողովի 10 անդամներից 3-ը քանդակագործ էին, 7-ը՝ ճարտարապետ: Պետք է լուրջ գեղխորհուրդ ստեղծվի, որի կազմում լինեն ներկայացուցիչներ նկարիչների միությունից, ՀՀ ԳԱԱ արվեստի ինստիտուտից, մշակույթի նախարարությունից, այսինքն՝ պետություն-ստեղծագործական միություն-ակադեմիա:
-Ունե՞նք լավ քանդակագործներ:
-Մեզ մոտ կան և՛ երիտասարդ, և՛ ավագ սերնդի տաղանդավոր քանդակագործներ: Բայց սովորաբար քանդակագործը, որի՝ քաղաքում տեղադրված ստեղծագործությունը հավանության չի արժանանում, արվեստանոցում հրաշալի գործեր է ունենում:
-Ինչո՞վ եք դա բացատրում:
-Գուցե նա մոնումենտալիստ չէ, ուղղակի կա պատվեր, եթե դա շրջանցի, գուցե տարիներով աշխատանք չունենա: Սա խնդիր է, որ մենք ուզում ենք որևէ կերպ լուծել: Փորձելու ենք բարձրացնել նաև ազգային որմնանկարների վերածննդի հարցը, որովհետև մենք փայլուն որմնանկարներ ունենք: Քաղաքի նրբանցքներն այսօր զարդարված են սիրողական մակարդակի, անհաջող որմնանկարներով: Երբ երեխան կավիճը ձեռքին հրապարակում նկարում է, հրաշալի է, բայց չի կարելի ուսանողին վստահել քաղաքի ձևավորումը: Պետք է մտածել նաև ավտոկանգառների նպատակային, գեղագիտական կահավորման մասին: Չկա կերպարվեստի հետ կապված պետական ռազմավարական ծրագիր: Ես ամենևին սովետոլոգիական մարդ չեմ եղել, այլախոհի զավակ եմ, ինքս էլ եղել եմ այլախոհ, բայց երանությամբ եմ հիշում խորհրդային շրջանը: Կար կուլտուրայի մինիստրություն և «ցեկայի» կուլտուրայի բաժին, բայց պատվերները ստանում էր նկարիչների միությունը, որը, ի դեպ, այդ ժամանակ նույնպես հասարակական կազմակերպություն էր: Միության յուրաքանչյուր անդամ այն ժամանակ տարվա սկզբում արդեն 8000 ռուբլու պատվեր ուներ, դա այսօրվա 20 հազար դոլարին է համարժեք: Ապահովված էր մարդը:
-Խնդիրների լուծումն ինչպե՞ս եք պատկերացնում: Ձեր հանդեսի դերը ո՞րն է լինելու:
-Փորձում ենք ստեղծել մեկենասների ինստիտուտ: Հանդեսը կապ է ստեղծելու մեկենասի և պատվիրատուի միջև: Օրինակ, խոշոր շինարարական կազմակերպություններ կան, մեկենասը կարող է հովանավորել, որ հանրային վայրում կամ որևէ մեկի առանձնատանը լինի ժամանակակից հեղինակի որմնանկար: Նույն մեկենասի դերում կարող է հանդես գալ տվյալ առանձնատան կամ հանրային վայրի տերը, մեծահարուստը կամ պետական պաշտոնյան: Մեր ռեստորանները, օրինակ, շատ վատ են ձևավորվում, հաճախ անհասկանալի է՝ սգո՞ սրահ է, թե՞ հանդիսությունների: Ընդհանրական մի բան է արվում: Գուցե վերամբարձ հնչի, բայց այս մշակույթը պետք է մեր կյանք մտնի: Մեր ծրագրին աջակցում է «Էդիթ պրինտ» հրատարակչությունը, իրականացնում է որակյալ տպագրություն նպաստավոր գներով, ինչը նույնպես իր մեջ մեկենասության տարրեր ունի:
-Ինչու՞ պետք է մեկենասը աջակցի կերպարվեստին, ինչպե՞ս եք պատկերացնում այդ գործընթացը:
-Արվեստի, մշակույթի հովանավորները մնում են պատմության մեջ: Հայտնի մեկենասներ էին Մանթաշյանցը, Արամյանցը, Կյուլպենկյանը, Խան-Քելեկյանը: Հիմա հայ կերպարվեստը վատ վիճակում է, նկարիչը մենակ է իր խնդիրների հետ: Քչերն են կարողանում դրսի հետ կապ հաստատել ու իրացնել իրենց աշխատանքները: Մեկենասը կարող է հովանավորել կոնկրետ ստեղծագործություն՝ քանդակ, նկարների շարք, որմնանկար, կարող է նկարչի գործերը տանել արտասահման: Մենք փորձելու ենք ամեն ինչ անել, որ մեր լավագույն վարպետներն իրենց գործերով ներկայանան արտերկրում: Պետությունը չունի հնարավորություն, բայց կուզեի կրթության, գիտության, մշակույթի, սպորտի և երիտասարդության փոխնախարար Նարինե Թուխիկյանի ուշադրությունը հրավիրել խնդրի վրա:
-Մենք չունենք մեկենասների ինստիտուտ, բայց ունենք մեկենասնե՞ր:
-Մեկենասության շատ լավ օրինակ է Երևանի 2800-ամյակի այգին:
-Ձեր միության պրոֆեսիոնալներից մեկն ասում էր, որ քանդակներն անճոռնի են, գորգը աչք է հոգնեցնում, գեղագիտական ճաշակի առումով միայն վնասում է այգուն:
-Գեղագիտական առումով ամեն ինչի հետ չէ, որ համաձայն եմ, չէի ասի, թե արձանները գլուխգործոցներ են, բայց Վարդանյանների ընտանիքը բավական մեծ գործ է արել: Եթե լիներ ընդհանուր հայեցակարգ` ինչպես պետք է ձևավորվեն քաղաքը, պուրակները, լիներ գեղխորհուրդ, որը մշակեր այդ չափորոշիչները, այգին դրանից միայն կշահեր:
-Ե՞րբ լույս կտեսնի «Կերպարվեստ կենտրոն» հանդեսը:
-Ես այդ հարցին չեմ կարող պատասխանել, եռամսյա հանդեսը պատրաստ է տպագրության, սպասում ենք մեկենասի: Հիմնականում անվճար է տարածվելու «Կերպարվեստ կենտրոնը»: Բարձր որակ է ունենալու: Հույս ունեմ՝ մեր զրույցը առիթ կդառնա, որ այն ուշադրության արժանանա:
ՈՒզում եմ նշել, որ հանդեսի գեղարվեստական ղեկավարը Մկրտիչ Մկրտչյանն է: Նա եղել է «Գոյ» թատրոնի գլխավոր նկարիչը: Հետաքրքիր մտահղացում ունի Հանրապետության հրապարակի ու Ֆրանսիայի հրապարակի ձևավորման վերաբերյալ, նաև մատենանշանի, գրապիտակի մշակույթ է ձևավորելու: Նորություններ լինելու են, սպասենք մեկենասներին:

Զրուցեց
Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ