«Գալիս է նորին գերազանցություն հանդիսատեսը՝ ևս մի գլխավոր դերակատար, որի հետ սկսվում է մի նոր աշխատանք»

«Իրատեսի» հյուրն է դերասան, բեմադրիչ, ՀՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ, Գաբրիել Սունդուկյանի անվան ազգային ակադեմիական թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար ԱՐՄԵՆ ԷԼԲԱԿՅԱՆԸ:

Տևական ժամանակ Մայր թատրոնում ընթանում էին հիմնանորոգման աշխատանքներ, որոնց զուգահեռ թատրոնի գեղարվեստական ղեկավարն ու թատերախումբը պատրաստում էին Սունդուկյանի «Պեպո» թատերգության բեմադրությունը:
Նախորդ տարեվերջին բարենորոգ թատրոնը բացեց իր դռները հանդիսատեսի առաջ և ներկայացավ ծանոթ, բայց անճանաչելի «Պեպոյի» առաջնախաղով:
Մեր զրույցը Արմեն Էլբակյանի հետ նրա բեմադրած «Պեպոյի» և թատերական ու ոչ թատերական իրողություններին վերաբերող այլ թեմաների շուրջ է:
Զրույցն սկսելուց առաջ Արմեն Էլբակյանի և անձամբ իմ անունից ցանկանում եմ շնորհավորել բոլորի Ամանորը, ցանկանալ հաճելի հույզերով և ձեռքբերումներով լի տարի:

«ՓՈՐՁԵԼ ԵՆՔ ԸՆԴԱՐՁԱԿ ՆՅՈՒԹԸ ՀՆԱՐԱՎՈՐԻՆՍ ՏԵՂԱՎՈՐԵԼ ՄԵՐ ՆԵՐԿԱՅԱՑՄԱՆ ՄԵՋ ԵՎ ՍՈՒՆԴՈՒԿՅԱՆԻՆ ԱՎԵԼԻ ԸՆԴԳՐԿՈՒՆ ՑՈՒՑԱԴՐԵԼ»

-Պարոն Էլբակյան, հասկանալի է, որ Գաբրիել Սունդուկյանի անվան ազգային ակադեմիական թատրոնի խաղացանկում պետք է լինեն մեր դասական գրականության հենքով ստեղծված ներկայացումներ և, իհարկե, Գաբրիել Սունդուկյանի թատերգությունների բեմադրությունների առկայությունն անհրաժեշտություն է այդ թատրոնի խաղացանկում: Բայց ինչո՞ւ ընտրվեց հատկապես «Պեպոն»: Արդյո՞ք նաև ժամանակի թելադրանքով չէր պայմանավորված այս ընտրությունը. անքննելի է, որ մենք ապրում ենք «բարաթների», պարտապանների ու պարտատերերի փթթուն հարաբերությունների ժամանակաշրջանում:
-Իհարկե, այդ հանգամանքը նույնպես նկատի ենք ունեցել: Բայց և կարծում եմ, որ Գաբրիել Սունդուկյանը, որի անունն է կրում մեր թատրոնը, մեծ մտավորական է, ու նրա գործերը, Թիֆլիսի բարբառը, որով նա ու նաև մեր մյուս մեծերը ¥օրինակ՝ Սայաթ-Նովան¤ գրում էին, պետք է վերադարձնել այսօրվա երիտասարդությանը: Ի վերջո, ինչո՞ւ է թատրոնը կոչվում ակադեմիական, որովհետև ունի ուսուցանելու գործառույթ նաև: Երբ ես ստանձնեցի Սունդուկյանի անվան թատրոնի գեղարվեստական ղեկավարի դիրքը, որոշեցի տանել այնպիսի խաղացանկային քաղաքականություն, որի արդյունքում կստեղծվեն ազգային պիեսների, ազգային գրականության վրա հիմնված ազգային ներկայացումներ: Նկատի ունեմ մեր թե՛ դասական, թե՛ ժամանակակից հեղինակներին: Պիտի փորձենք դա իրագործել: Իմ խորին համոզմամբ, մենք աշխարհին կարող ենք ներկայանալ միայն մեր ազգային մտածողությամբ, մեր ազգային գրականությամբ, և ակադեմիական թատրոնը կոչված է ծառայելու այդ նպատակին: Մենք ձգտում ենք մեր ժամանակակից գրողներին ուղղորդել դեպի թատրոն, դեպի դրամատուրգիա, որը բավական բարդ ժանր է:
-«Պեպո» ներկայացման մեջ հատվածներ կային Սունդուկյանի տարբեր ստեղծագործություններից: Ինչպե՞ս համադրեցիք այդ նյութը «Պեպոյին»: Մասնավորապես հարկ է ընդգծել Գարիկ Չեփչյանի մարմնավորած կերպարը, որը, չլինելով բուն պեպոյական կերպար, Ձեր ներկայացման մեջ դարձել է շարժիչ ուժը: Սա ինչպե՞ս կբացատրեք. դերասանի կամ բեմադրիչի արժանիքո՞վ, Սունդուկյանի լայնախոհության ճիշտ տեղայնացումո՞վ, թե՞...
-Դե, ինքներդ կարծես պատասխանեցիք Ձեր իսկ հարցին: Համենայն դեպս, պատահական չէ, որ «Պեպոյի» նոր վարկած է ստեղծվել: Ժամանակները բոլորովին ուրիշ պահանջներ են դնում մեր առաջ: Եթե մենք ճիշտ Սունդուկյանի գրածով բեմադրեինք, գուցե թե հավատարիմ մնայինք բնագրին, բայց թատրոնի նպատակն էր ներկայացնել Սունդուկյանին իր ողջ աշխարհայացքով, այս աշխարհի հանդեպ ունեցած իր ամբողջական մոտեցումով: «Մասլահաթնիրը» օգտագործելով՝ ասես ստեղծվեց խաղ, թատրոն՝ թատրոնի մեջ: Եվ Գարիկ Չեփչյանը հենց Սունդուկյանի կերպարն է մարմնավորում, թեև մենք ներկայացման մեջ նրա կերպարն անվանել ենք Անցորդ: Մենք բոլորս անցորդներ ենք այս կյանքում. ոմանք անցնում են և մոռացվում, ոմանք էլ հետք են թողնում, մնում են, ինչպես, ասենք, մնացել է Սունդուկյանը, ինչպես մնացել են նրա ստեղծագործությունները՝ փիլիսոփայական խոր ակունքներով: Մենք փորձել ենք ընդարձակ նյութը հնարավորինս տեղավորել մեր ներկայացման մեջ և Սունդուկյանին ավելի ընդգրկուն ցուցադրել:

«ՆԵՐԿԱՅԱՑՈՒՄՆ ԱՌԱՋՆԱԽԱՂՈՎ ՉԻ ԱՎԱՐՏՎՈՒՄ»

-Ինձ համար արվեստի մի առանձնահատուկ գործ էր Դավիթ Մինասյանի բեմանկարչությունը, որը պարզապես շլացուցիչ ազդեցություն էր թողնում հանդիսատեսի վրա: Իսկ Վաչե Շարաֆյանի սքանչելի երաժշտությունը ասես օրգանապես ձուլվել էր ներկայացմանը՝ չպարտադրելով, չշեշտադրելով իր գոյությունը: Այս արվեստագետները լիովին ազա՞տ են եղել իրենց մտահղացումներում, թե՞ բեմադրիչի միջամտություն, այնուամենայնիվ, եղել է նրանց ստեղծագործական աշխատանքին:
-Նրանք և՛ ազատ էին, և՛ կաշկանդված: Որովհետև, ի վերջո, ամեն ինչը պետք է ծառայեր մեկ գեղագիտության: Ես Ձեզ հետ միանգամայն համաձայն եմ և շատ գոհ եմ թե՛ նրանց աշխատանքից, թե՛ Գագիկ Կարապետյանի, որը պարերն է բեմադրել: Ներկայացման մեջ ուրիշ երաժշտություն էլ է հնչում, որը բերում է Սունդուկյանի ժամանակի մթնոլորտը: Իսկ Վաչե Շարաֆյանի երաժշտությունը, ինչպես և բեմանկարչությունը, պարերը կրում են թատրոնի, բեմադրիչի, ստեղծագործական խմբի վերաբերմունքը ներկայացվող նյութի նկատմամբ: Սա ստեղծագործական աշխատանք էր, որի մեջ մենք կարողացանք համախոհներ դառնալ:
-Հակադրությունների շահեկան միասնություն կա երկրորդ գործողության մեջ. վառվռուն, կենսուրախ միզանսցենների ֆոնին ներկայացվում է դաժան, մռայլ մի դրամա: Ինչպե՞ս հանգեցիք այդպիսի լուծման:
-Այդպես էինք տեսնում ներկայացումը: Առաջին գործողությունը սովորաբար էքսպոզիցիոն է լինում: Կարծես ստեղծագործության ֆաբուլան է բացահայտվում ներկայացման առաջին գործողության մեջ: Իսկ երկրորդ մասը ավելի շահեկան է լինում: Սունդուկյանի «Պեպո» պիեսը հինգ գործողությունից է բաղկացած, երկարաշունչ է: Իսկ 21-րդ դարում փոխվել է ժամանակի ռիթմը: Բնագրին հարազատ մնալ հնարավոր չէր, և դա, կարծում եմ, ոչ ոքի չի հաջողվի այսօր: Մենք փորձել ենք հնարավորինս չկորցնել ֆաբուլան, ի մի բերել եղած նյութը: Չնայած կարծում եմ, որ դա մեզ լիովին չի էլ հաջողվել: Դա հեշտ բան չէ: Ներկայացման մեջ դեռ կան լուծվելիք խնդիրներ, որովհետև ներկայացումն առաջնախաղով չի ավարտվում: Այն ունի իր զարգացման ընթացքը, և շտկումներ դեռ կլինեն: Անպատճա՛ռ կլինեն: Որովհետև ներկայացման փորձերն սկսելը մի բան է, բեմադրություն պատրաստելը՝ մեկ այլ բան: Բայց այդ ամբողջից հետո գալիս է նորին գերազանցություն հանդիսատեսը՝ ևս մի գլխավոր դերակատար, որի հետ սկսվում է մի նոր աշխատանք: Եվ այդ աշխատանքն սկսվում է առաջնախաղից հետո: Ժամանակին մեր թատերագետները ¥խոսքս վարպետ թատերագետների՝ Ռուբեն Զարյանի, Լևոն Հախվերդյանի մասին է¤ ներկայացումը յոթ-ութ անգամ նայելուց հետո էին հոդված գրում: Նրանք շատ լավ հասկանում էին, որ ներկայացում ասվածը պիտի եփվի, և պիտի եփվի դանդաղ, ինչպես որ համեղ ճաշն է եփվում: Պիտի եփվի նաև հանդիսատեսը: Եվ հանդիսատեսը նույնպես թելադրում է իր շունչը, իր վերաբերմունքը: Առաջնախաղից սկսած՝ տեղի է ունենում հանդիսատես-թատրոն շփումը, որի միջոցով ստեղծվում է այն վերջնական տարբերակը, որը ներկայացումը դարձնում է ավելի համոզիչ:

«ԼԻՈՎԻՆ ԲԱՐԵԿԱՐԳՎԱԾ Է ԹԱՏՐՈՆԸ, ԻՆՉԸ ԽԻՍՏ ԿԱՐԵՎՈՐ Է Ե՛Վ ԹԱՏՐՈՆԻ ՀԱՄԱՐ, Ե՛Վ ԺՈՂՈՎՐԴԻ, Ե՛Վ ԵՐԿՐԻ»

-Ներկայացումը պատրաստելուն զուգահեռ թատրոնում ընթանում էին վերանորոգման աշխատանքներ: Ինչպե՞ս էիք կարողանում շինարարական-կենցաղային վիճակները համադրել ստեղծագործող մարդու ներաշխարհի հետ:
-Շինարարական աշխատանքներով հիմնականում զբաղվում էր թատրոնի տնօրենը՝ Ստեփան Դավթյանը, որը մեծ գործ արեց այդ իմաստով: Շատ խնդիրներ լուծվեցին նաև թատրոնի ֆինանսական հնարավորություններով: Հիմնականում նախատեսված էին դահլիճի, բեմի վերանորոգումը, ձայնային, լուսային տեխնիկայի թարմացումը: Սրանցից զատ, մնացած ամեն ինչը արվեց թատրոնի ուժերով: Հիմա լիովին բարեկարգված է թատրոնը, ինչը խիստ կարևոր է և՛ թատրոնի համար, և՛ ժողովրդի, և՛ երկրի: Ես ևս ունեցել եմ իմ մասնակցությունն այդ գործին, իհարկե, և դա երկար ու ծանր աշխատանք էր:

«ՑԱՎՈՔ, ԷԴԳԱՐ ԷԼԲԱԿՅԱՆԻ ԹԱՏՐՈՆՈՎ ԶԲԱՂՎԵԼՈՒ ԺԱՄԱՆԱԿ ՉՈՒՆԵՄ»

-Որքանո՞վ եք կարողանում մասնակցել Էդգար Էլբակյանի անվան թատրոնի ստեղծագործական ընթացքին:
-Ցավոք, Էդգար Էլբակյանի թատրոնով զբաղվելու ժամանակ չունեմ: Բայց այնտեղ հաջողությամբ աշխատում են Աննա Էլբակյանը և Լիլի Էլբակյանը: Ես կարծում եմ, որ շուտով հետաքրքիր բաներ կլինեն այդ թատրոնում: Այդպիսի թատրոն աշխատեցնելը մեր պայմաններում շատ դժվար է: Դա պետական թատրոն չէ, ունի ֆինանսական խնդիրներ: Իսկ այդ փոքրիկ բեմով, այնպիսի ներկայացումներով, որոնք կոչված չեն զվարճացնելու հանդիսատեսին, միտում չունեն «ֆաստֆուդի» նման արագ սպառվելու և փող բերելու, դժվար է գոյություն ապահովել: Դա անշնորհակալ մի բան է: Բայց և այնպես մարդիկ նվիրումով ու սիրով անում են իրենց գործը, ինչի համար ուրախ եմ:
(շարունակելի)

Զրույցը վարեց
Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Անհամբեր ու սիրով եմ սպասում իր հերթական գրին, ես էդ գրի մշտամնա ընթերցողն եմ
• Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
• Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
• Դերենիկ Դեմիրճյան-145
• «Այս մար­դիկ չեն սի­րում մեր ժո­ղովր­դին, պատ­րաստ չեն նրա հոգ­սը կրե­լու՝ ա­ռանց պարգևավ­ճա­րի»
• «Պե­տու­թ­յու­նը կորց­րել է իր դեմ­քը, և ե­թե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնա­ժամն ա­վե­լի խո­րա­նա, ուղ­ղա­կի կկոր­ծան­վենք»
• «Կա այս­պի­սի մի կար­ծիք՝ հարկ է ստեղ­ծել Հա­յաս­տան ամ­րոց-պե­տու­թ­յուն»
• «Մի բան հս­տակ է՝ այս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը պետք է ան­հա­պաղ հե­ռա­նան»
• «Ե­թե մեր մշա­կույ­թը լի­ներ բարձր մա­կար­դա­կի վրա, մենք այ­սօր­վա ող­բեր­գու­թ­յու­նը չէինք ու­նե­նա»
• «Մեր թշ­նա­մու գոր­ծած ո­ճիր­նե­րից ու հան­ցա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րից ոչ մե­կը թույ­լատր­ված չէր ո­րևէ օ­րեն­քով»
• «Ի սկզ­բա­նե մտա­ծել են ար­նա­քամ ա­նել ժո­ղովր­դին, բե­րել-հասց­նել մի վի­ճա­կի, որ հե­տո ա­սեն՝ դե՜, չդի­մա­ցանք, ու ստո­րագ­րեն այս փաս­տա­թուղ­թը»
• «Վեր­ջին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով զին­ված հա­րուստ, ան­պարտ բա­նակ, սե­փա­կա­նին զու­գա­հեռ՝ պե­տա­կան հզոր ար­դ­յու­նա­բե­րութ­յուն պի­տի ստեղ­ծենք»
• «Ե­թե հի­մա ենք գնում փոխ­զիջ­ման, դրա տակ ի՞նչ է են­թադր­վում. ինք­նաոչն­չա­ցո­ւ՞մ, ինք­նաս­պա­նու­թ­յո­ւ՞ն»
• «Աստ­ված մեզ հետ է և մեր ար­դար գոր­ծին զո­րա­վիգ»
• «Պար­տադր­ված պա­տե­րազ­մը, ի­հար­կե, ծանր բան է, բայց մենք պատ­րաստ էինք դրան»
• «Հա­նուն ազ­գի, հա­նուն հայ­րե­նի­քի զոհ­ված­նե­րի հե­րո­սու­թ­յու­նը չա­փա­նիշ­նե­րի փո­փո­խու­թ­յան են­թա­կա չէ»
• «Ինչ­պես Հի­սու­սը, այդ­պես էլ Նա­րե­կա­ցին Աստ­ծուց նե­րո­ղու­թ­յուն է խնդ­րում բո­լո­րիս մեղ­քե­րի հա­մար»
• «Մենք աշ­խար­հի մեջ ենք, ու աշ­խարհն է մեր մեջ. պար­զա­պես, որ­պես գաղտ­նի զենք, ու­նենք Ո­գին, որ մեզ պա­հել ու պա­հե­լու է»
• «Մենք Աս­տու­ծոյ փառք կու տանք, որ հայ­րե­նի­քը կը մնայ հայ­րե­նիք եւ մեր մնա­յուն հաս­ցէն»
• «Կար­դում էի այն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րի ցան­կը, որ պատ­րաստ­վում են հա­նե­լու դպ­րո­ցա­կան դա­սագր­քե­րից, ու սար­սա­փում էի»

Մեկնաբանություններ