«Որովհետև պատմության բոլոր դասերից ամենադժվարը նրանց ժպտալ սովորեցնելն է»

Իրենց մանկության վայրերից տեղահանված հայ ծերունիները փախան, գաղթեցին, անապատներ, մայրցամաքներ, ծովեր և օվկիանոսներ անցան, բայց երբեք իրապես չճամփորդեցին: Աշխարհում թափառելը նրանց տխրությունների մի մասն էր, այլ ոչ թե` հետաքրքրությունների կամ ուրախությունների:

Նրանց աչքերի մեջ ոխ չկա, հասկանալու և մեղադրելու համար շատ կարճ ապրեցին:

Ով ասես կարող էր մեռնել ուր ասես:

Այս աշխարհում չկա մի հայ ընտանիք, որը, ինչպես ջրապտույտում, մահվան օղակներում անհետացած անձիք չունենա: ՈՒրեմն կարող ես ուզածդ զանգվածային գերեզմանի վրա աղոթել`մտածելով, որ այնտեղ ընտանիքիդ պատկանող մեկը կա:

Զանգվածային գերեզմանները պատմության ամենահանցավոր մասն են:

Իսկ Կոմիտասն անընդհատ ծիծաղում էր, անսովոր մի ծիծաղով, որ իր վրա էր վերցնում տառապյալների արցունքները, իսկ մարդասպաններին արհամարհում. այդ ծիծաղը ցույց էր տալիս, որ Կոմիտասի մեջ սպանելու ոչինչ չէր մնացել:

Գուցե այս պատմությունը Շշուկների մատյանի փոխարեն Բալասանման մատյան անվանվեր: Որովհետև այն պատմում է աներևակայելի տառապանքերից անցած մարդկանց մասին, որոնցից ամեն մեկը յուրովի էր փորձում բուժվել:

Ամեն մեկը յուրովի է վճարում կարոտների համար:

…հայրենազուրկ: Այսինքն, զուրկ ոչ թե հայրենիքից, որը սիրում ես, այլ հայրենիքից, որը քեզ պաշտպանում է:

Մահն ամեն ինչ խառնելու, տունդարձը մոռանալու մի ձև էր: Մանկությանս տարիների հայերը շատ ապրեցին, ու բոլորն էլ ծեր հասակում մահացան: Կարծում էի, թե այլ կերպ չէր կարելի: Մեջները մի տեսակի հոգնություն կար, որը նրանց չէր թողնում հանգստանալ, էլ ուր մնաց` մահանալ:

Հուշերն ավելի ուշ են մեռնում, քան մարդիկ:

Ոչ ոք չի կարող ասել, որ իսկապես գիտի, թե ինչ է լռությունը, եթե իր թիկունքում չի լսել լիցքավորվող զենքի չրխկոցը:

Մեծ պատասխանատվություն է ապրիլ այս երկրին վրա ավելի շատ, քան Հիսուս Քրիստոստը: Պետք է հաստատ պատճառներ ունենաս, որպեսզի համաձակվիս ընել ատ:

Որովհետև պատմության բոլոր դասերից ամենադժվարը նրանց ժպտալ սովորեցնելն է:

Միայն ավելի ուշ հասկացա, որ շշուկը նաև այլ իմաստներ ունի, ինչպես օրինակ` քնքշությունը կամ աղոթքը:

Պատմության իրական կերտողները զորավարները չեն, այլ բանաստեղծները:

Ծաղկաքաղը` Վարուժան Ոսկանյանի «Շշուկների մատյան» վեպից

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ