Օբյեկտիվորեն առկա են լավ ապրելու բոլոր հնարավորությունները
14.04.2020 | 00:15
Կարդալով Վահան Համազասպյանի «Հայաստանի ու սփյուռքի մեր հայրենակիցներին, գիտնականներին, ինժեներներին, բանվորներին, գյուղացիներին, գործարարներին» ուղղված («Իրատես», թիվ 23) կոչը` մեկ անգամ ևս համոզվում ես, որ հանձին Վահան Համազասպյանի գործ ունենք լայնախոհ պետական գործչի, ջերմեռանդ հայի հետ: Իսկ թերթելով նրա «Ինժեների հիշատակարանը», ծանոթանալով նրա կենսագրությանը, վստահությամբ ես ներշնչվում, որ Համազասպյան գիտնականը նաև մարտնչող է, գիտության և արտադրության կազմակերպիչ, հանրապետությունում մեծ հեղինակություն և ճանաչում ունեցող անհատ, և պետք է շնորհակալ լինենք, որ նա ինքնակամ իր վրա է վերցրել այդ «նախաձեռնության» ղեկավարությունը:
Բայց բոլորս էլ հասկանում ենք, որ «նախաձեռնության» իրացումը տիտանական, լարված աշխատանք է պահանջում, գրեթե անհնարինի սահմանագծում է, որովհետև համակարգը ունակ չէ նաև ընկալելու, ֆինանսավորելու նորարարական աշխատանքներ, երբ դրանց խիստ անհրաժեշտությունը կա, քանզի մեր տնտեսությունը, ինչպես նշում է էկոնոմիկայի և գյուղատնտեսության նախարար Տիգրան Խաչատրյանը (ՀՀ օրաթերթ, 29. 08. 2019թ.) իր ցուցանիշներով զիջում է աշխարհի առաջատար երկրներին գրեթե 15 անգամ: ՈՒ բոլոր ոլորտներում էլ տնտեսության վիճակը գրեթե նույնն է:
Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարար Զարուհի Բաթոյանը 18. 09. 2019 թ. ասուլիսում հայտնեց, որ «օրվա կարիքներին չբավարարող իրենց շատ ցածր եկամուտը ավելացնելու համար» նախարարությունը անասնապահ 1000 ընտանիքի միանվագ տվել է 500 000 դրամի աջակցություն, և որ 28 000-ն էլ դեռ հերթում է:
Ստացվում է, որ անկախության տարիների մեր «ձեռքբերումը» տնտեսության խոր ճգնաժամն է, ուղեկցող աղքատությունը: Հիմա էլ կորոնավիրուսը… ՈՒ եթե չվերանայենք մեր գործելաոճը, չփնտրենք նոր լուծումներ, ինչին միտված է Համազասպյանի կոչը, դատապարտված ենք ավելի վատ ապրելակերպի:
Մինչդեռ օբյեկտիվորեն առկա են լավ ապրելու բոլոր հնարավորությունները. դրանք մեր ներքին ռեսուրսներն են` ոռոգման ջուրը, անմշակ հողատարածքները, արևային էներգիայի գործնականում անսահման պաշարները, այս ամենը արդյունավետ օգտագործելու գիտատեխնիկական հարուստ ժառանգությունը: Պարզվում է նաև, որ վերը նշվածը գործարկելու համար փողի խնդիր էլ չկա. վարչապետը դա բացառում է: Բայց, կառավարություն ուղարկված նորարարական մեր առաջարկությունները սաբոտաժի են ենթարկվում, փոխարենը ֆինանսավորվում, կյանքի են կոչվում ծրագրեր, որոնց վրայից նախնադարի հոտն է փչում: ԶԼՄ-ների միջոցով այս ամենը հասարակության դատին հանձնելը արդյունք չի տալիս:
Հետևաբար պետք է փնտրենք նոր լուծումներ։ Նախ պետք է հավաքագրենք երկրում առկա նորարարական առաջարկությունները, ապա հետամուտ, պահանջատեր (ընդհուպ մինչև պիկետավորումը) լինենք կառավարություն ներկայացրած, Համազասպյանի հանձնախմբի հավանությանն արժանացած առաջարկությունների քննարկումներին:
Այս մոտեցումն ունի իր հարցականը. իսկ ինչու՞ համակարգը այնպես չկազմավորել, որ չինովնիկն ինքը փնտրի, առաջ մղի նորարարական լուծումը, ակնկալելով դրա ներդրումից ֆինանսական որոշակի փոխհատուցում: Երևի չեք հավատա, բայց կառավարություն ներկայացված իմ այս առաջարկությունը` ներդրմանը աջակցող չինովնիկին կոնկրետ մեքենայի ներդրումից ստացված շահույթից 20000 դոլար պարգևավճարի հարցն առայսօր անպատասխան է: Անպատասխան են բազմաթիվ այլ դիմումներ: Իսկ այդ չպատասխանելու պատասխանն էլ, տնտեսության, մասնավորապես կաթի ու մսի արտադրության` տավարաբուծության, այսօրվա վիճակն է: Վերջինիս հիմնական բնութագրիչը ցածր շահութաբերությունն է, արտադրանքի բարձր ինքնարժեքը, ինչի պատճառով գյուղացու վաստակը բավարար չէ օրվա կարիքները հոգալու համար, ու նա լքում է ոլորտը. ըստ ԱՎԾ-2018 տեղեկագրի` միայն վերջին 5 տարում դրանց թիվը 40 000 է: Սա նշանակում է, որ նոր տեխնոլոգիաները, մեքենաները պետք է միտված լինեն նախ ինքնարժեքի իջեցմանը, ապա, զուգահեռաբար, նաև արտադրանքի ծավալի ավելացմանը:
Բայց 3 գլուխ տավարի դեպքում մեքենա չես գնի, որովհետև կբարձրանա արտադրանքիդ ինքնարժեքը, միևնույն ժամանակ չես էլ կարող անտեսել այդ խմբի տնտեսավարողներին, առավել ևս, որ նրանք գերակշռողն են, ամբողջի 85 տոկոսը, մոտավորապես 680 000 շունչ:
Խնդրի լուծման մեր առաջարկը, որն ուզում եմ ներկայացնել Վահան Համազասպյանի խմբի քննարկմանը, այսպիսին է. համայնքում կայացած որևէ ֆերմերի միջոցներով, պետության աջակցությամբ, տեղի բնաարտադրական, շուկայական պայմանները, ժամանակակից տեխնոլոգիաները հաշվի առնելով, էկոնոմիկայի նախարարությունում գործող փորձագետների խումբը մշակում է ֆերմայի նախագծի տեխնիկական առաջադրանքը, որը ոչ միայն պետք է ապահովի տվյալ ֆերմերի բավարար շահույթը, այլև պետք է դառնա.
ա) ուսուցողական կենտրոն` համայնքի մյուս անասնապահների համար,
բ) կամավորության սկզբունքով, վարձակալության հիմունքներով խնամի հարևանի տավարը, ինչը
3) նպաստավոր պայմաններ կստեղծի նույնպես կամավորության սկզբունքով սեփականաշնորհված հողը, գյուղտեխնիկան միավորելու, անասնակերի կայուն բազա ստեղծելու, կամ
4) կմշակի հարևանի` 3 գլուխ տավար ունեցողի տնտեսության, ֆերմայի տեխնոլոգիական թափոնները, կստանա նոր արժեքի արտադրանք` մեծացնելով վերջինիս շահույթի չափը: Ակնհայտ է, որ այս դեպքում բոլորն էլ կունենան բավարար կենսամակարդակ, զարգացման ակնառու հեռանկար և բանականության, աշխատասիրության մրցակցության պայմաններում թե՛ իրենք, թե՛ երկիրը կհարստանան։
Ստորև ներկայացնում եմ «Գյուղատնտեսության մեքենայացման ԳՀԻ»-ում ստեղծված նորարարական աշխատանքների ցանկը, որոնց ներդրումը էապես կփոխի ոլորտի դեմքը.
1. Արոտի բարելավման բազմաֆունկցիոնալ տեխնոլոգիա և մեքենա: Փորձարկվել է Լոռվա արոտներում: Բարձրացնում է խոտի որակը, բերքը 2-3 անգամ: Կասեցնում է ջրհեղեղները, հողատարման երևույթները, տարածքային հրդեհները: Նվազեցնում է երաշտի ազդեցությունը: Վերաբացում է խմելու ջրի ստորգետնյա լեռնային աղբյուրները: Մոտավոր հաշվարկներով այս մեքենայի օգտագործմամբ խոտի ինքնարժեքը կարելի է իջեցնել 30-40 տոկոսով, ակնկալելով կաթի ու մսի ինքնարժեքի համաչափ անկում, շահույթի աճ:
2. Գարուց կանաչ զանգվածի հիդրոպոնիկ աճեցման տեխնոլոգիա և սարքավորումներ: Երաշտ տարիների փրկությունն է: Փրկություն է նաև որպես մատղաշի անկումը (այն մեզանում մինչև 40 տոկոս է) կասեցնող վիտամինային կեր: 30 կգ. այս, 5 կգ խտացրած, 6 կգ ծղոտից բաղկացած կերաբաժնով օրական ստացվում է 20 լիտր կաթ: Փորձարկվել է ինստիտուտի բազայում:
3. Նոր տեխնոլոգիայով վիտամինացված խոտալյուրի, խոտի կտրվածքի պատրաստում: Կասեցնում է մատղաշի անկումը: Փորձարկվել է ինստիտուտի բազայում:
4. Անձրևորդերից սպիտակուցային խտանյութի հարահոս ռեժիմով պատրաստում: Կասեցնում է մատղաշի անկումը, նպաստում աճին: Փորձարկվել է ինստիտուտի բազայում:
5. Բանջարաբոստանային, դաշտավարության, այգիների թափուկներից գրանուլացված անասնակերի պատրաստում: Փորձարկվել է ինստիտուտի բազայում:
6. Գոմաղբից և թռչնաղբից վարակազերծված, գրանուլացված օրգանական, օրգանահանքային պարարտանյութերի պատրաստում: Պաշտոնական փորձարկմամբ շահութաբերության մակարդակը 31,2 տոկոս է , բերքատվության աճը` 25-30 տոկոս: Հինգ տոննա իրացվել է մանրածախ շուկայում:
7. Գոմաղբից և թռչնաղբից ստացված, վարակազերծված օրգանական հեղուկ պարարտանյութ: Օգտագործվում է ինքնուրույն, նաև որպես կաթիլային ոռոգման սննդարար, էժան բաղադրիչ: Փորձարկվել է ինստիտուտի բազայում:
8. Թափուկներից, այրվող աղբից գրանուլացված վառելանյութի պատրաստում: Փորձարկվել է ինստիտուտի բազայում: Կարելի է օգտագործել ավտոմատ ջեռուցման համակարգերում:
9. Տնամերձերի կարկտապաշտպան, ցրտապաշտպան սարքերի պատրաստում, ավտոմատ կառավարմամբ գործարկում: Ընթացքի մեջ է:
10. Կաթնապրանքային ֆերմա` 0,8-1 կգ քաշաճով, 4000-5000 լիտր կաթնատվությամբ, վերը նշված օբյեկտների ներառմամբ:
Հասկանալի է, որ նշված նորույթները կարող են ներդնել ֆինանսապես կայացած ֆերմերները, մինչդեռ, ինչպես արդեն ասվեց, անասնապահների 85 տոկոսը` 170000 տնտեսություն, աղքատության եզրին է: Պարոն Համազասպյանի հետ մշակել ենք դրանց վիճակը էապես բարելավելու ծրագիր, որը մեր և բարերարների ջանքերով կփորձենք ներդնել որևէ փոքր տնտեսությունում, նրա օրինակով խթանելով մյուսներին: Նշեմ, որ նախատեսում ենք այդ տնտեսությունում ներդնել թռչնաղբից և գոմաղբից գրանուլացված օրգանական հեղուկ և պինդ պարարտանյութերի պատրաստման, հիդրոպոնիկ եղանակով կանաչ զանգվածի աճեցման, հավերի, տավարի կերակրման տեխնոլոգիաները, ակնկալելով քաշաճի և կաթնատվության վերը նշված ցուցանիշների իրացում, նաև հավելյալ եկամուտ պարարտանյութերի իրացումից: Այս աշխատանքներում ծանրակշիռ տեղ կունենան պարոն Համազասպյանի արևային մշակումները ոչ միայն արևի էներգիայով նշված օբյեկտները ջեռուցելու, այլև տեխնոլոգիական գործընթացներում, էլ. էներգիայի ծախսը կրճատելու, ինչը կիջեցնի արտադրանքի ինքնարժեքը, կավելացնի գյուղացու շահույթը: Նախատեսում ենք այս ծրագիրն իրացնել աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության և այլ շահագրգիռ կառույցների հետ:
Կանխավ շնորհակալություն ցանկացած աջակցության, խորհրդի համար:
Ստյոպա ԽՈՅԵՑՅԱՆ
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
.
.
-
Ասում են… Եթե չլիներ մեր չարամիտ միջամտությունը, ապա հայերի բացարձակ մեծամասնությունը, ըստ Սան Ստեֆանոյի պայմանագրի, հայտնվելու էր Ռուսաստանի պաշտպանության ներքո
-
Ասում են… Պարադիգմի կտրուկ փոփոխությունը և անցումը դեպի Եվրամիության հարթակ, մեր կարծիքով, անխուսափելիորեն կապված կլինի ՀՆԱ-ի անկման և հայկական բիզնեսին, տնտեսությանն ու Հայաստանի հասարակ քաղաքացիների կենսամակարդակին լուրջ հարվածների հետ։
-
Ասում են… Դոնալդ Թրամփի գլխավորած հանրապետական վարչակազմի ԱՄՆ-ում իշխանության վերադարձով Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո միջազգային գործընթացների Վաշինգտոնի ըմբռնումը նոր հարթություն է ձեռք բերել: Հունվարի 15-ին Սենատում այս հարցի վերաբերյալ նոր պետքարտուղար Մարկո Ռուբիոն շատ խոսուն հայտարարություններ արեց։
-
Ասում են Եթե ինչ-որ մեկը սեփական պատմությունը խեղաթյուրում է թշնամու բարեհաճությանը արժանանալու համար, նա հարգանքի արժանի չէ: Թուրքիան Հայաստանի հավերժական թշնամին է, նրանք հավերժական անեծքի տակ են հայոց կոտորածը կազմակերպելու համար:
-
Ասում են… «Զանգեզուրի միջանցքը» ներկայիս տեսքով մաքուր թուրքական պրոյեկտ է: Այդ միջանցքով Ադրբեջանը ոչնչից ստանալու է տարեկան 1,5 մլրդ դոլար եկամուտ, իսկ Թուրքիայի առջև բացվելու են Կասպից ծովի դարպասները, և մուտք է գործելու Կենտրոնական Ասիա
-
Ասում են Ռուսաստանի նախագահ Պուտինը Զանգեզուրի միջանցքի մասին ոչ մի նոր բան չի ասել Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից հետո, որն ավարտվել է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությամբ։ Միևնույն ժամանակ, հայտնի չէ, թե այս հարցում Հայաստանը, Ադրբեջանը, Իրանը, Ռուսաստանն ու Թուրքիան ինչպես են «ընտելանալու» միմյանց:
-
Ասում են… Ռուսաստանի տարածքին հեռահար ճշգրիտ զենքերով հարվածներ հասցնելու հնարավորություն ՈՒկրաինայի ԶՈՒ-ն չունի, հետևաբար, եթե հայտարարվում է, որ ՈՒկրաինային թույլատրվում է նման հարվածներ հասցնել, ապա դա նշանակում է, որ ՆԱՏՕ-ն ուղիղ մտնում է կոնֆլիկտի մեջ Ռուսաստանի հետ
-
Ասում են… Վլադիմիր Պուտինի այցն Ադրբեջան պատմական իրադարձություն էր, քանի որ այն նշանավորեց Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի գլխավոր դաշնակցի փոփոխությունը։ Ավելի քան 30 տարի Հայաստանն այդպիսի դաշնակից էր, բայց հիմա որոշել է անցնել Արևմուտքի կողմը՝ ներառյալ Ֆրանսիան, ԵՄ-ը և ԱՄՆ-ը
-
Նիկոլն արգելել է իրեն նկարել Արարատների ֆոնին Ըստ մերձնիկոլական շրջապատից տարածվող լուրերի` կապիտուլյանտ ոչնչությունը հրահանգել է իր աշխատակազմի լուսանկարիչներին և օպերատորներին իրեն չպատկերել Արարատ լեռների ֆոնին:
-
Ասում են… Մի շարք երկրներում, ցավոք, նաև Հայաստանում մեծ խանդավառություն չկար այն հարցում, որ Ռուսաստանն ինչ-որ կերպ վերահսկեր Հայաստանով լոգիստիկ ճանապարհը Նախիջեւանի և Ադրբեջանի հիմնական տարածքի միջև։ Այստեղ, նախ և առաջ, Թուրքիայի շահն է
-
Ասում են… Ես հստակ ասել եմ՝ նյութական որևէ ակնկալիք, կլինի կազմակերպություն կամ անձ, եթե ինքը ներգրավված է այս շարժմանը, չի կարող ունենալ, սկսած ինձնից, փոխարենը՝ մենք բոլորս կստանանք Հայրենիք ու Պատիվ
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
Տարածաշրջանային
Սա ոչ առաջին, ոչ էլ վերջին հրադադարն է այս տարածաշրջանում
Նախ՝ սա խաղաղություն չէ, այլ՝ հրադադար:Երկրորդ՝ խաղաղության հասնելու համար առնվազն անհրաժեշտ է անցնել երկար և դժվար ճանապարհ։ Մենք էլ հրադադար ենք ստացել 2020 թվականին, սակայն մինչև հիմա խաղաղության դարաշրջանը դեռ չի երևում։
Ավելին, Իրանի և Իսրայելի միջև ընթացած պատերազմում որևէ մեկը լիարժեք հաղթող կամ պարտված չէ...
