Իրական և պատմական թշնամու տնտեսական դեմքը

Թուրքական տնտեսությունը ահռելի է իր ծավալներով և առանձին ապրանքային շուկաներում մերձավոր արևելյան տնտեսական տարածքում մեր հարևանն ունի բավականին բարձր ցուցանիշներ և համեմատական առավելություններ:

Մինչդեռ Հայաստանի ներկայացվածության մակարդակը դեռ համեստ է, կարելի է ասել աննշան: Այսպես, հետևյալ խմբերում թուրքական առավելությունը շատ նշանակալի է.

- միս և մսի ենթամթերքներ,

- կաթնամթերք, թռչնի ձու, բնական մեղր և այլն,

- կենդանական ծագման սննդամթերք,

- ալրաղացային-ձավարեղենային արտադրանք, ածիկ, օսլա, ինուլին,

- ցորենից, ալյուրից, օսլայից և կաթից պատրաստված ապրանք, ալյուրից պատրաստված հրուշակեղեն,

- գորգեր և այլ տեքստիլ ծածկոցներ,

- չուգուն և պողպատ, երկաթի կամ պողպատի արտադրանք,

- կահույք, անկողնային պարագաներ, ներքնակներ, ներքնակների

տակդիրներ, բարձեր և նմանատիպ փափուկ կահույք:

Անկասկած է, որ որ բաց սահմանի առկայության պարագայում Թուրքիան պատրաստ է լինելու այս ապրանքախմբերն արտահանել

Հայաստան, ինչը կարող է դժվար կացության մեջ դնել տեղական արտադրողներին, որոնց զգալի մասն էլ աշխատում է հենց թուրքիայից ներմուծվող հումքով, որի արդյունքում հարաբերականորեն ավելի թանկ ինքնարժեք է գոյանալու նույնատիպ ապրանքների արտահանման պարագայում:

Թուրքիայի և Հայաստանի տնտեսությունները ծավալային առումով անհամեմատելի են, ինչը ենթադրում է, որ թուրքական տնտեսության յուրաքանչյուր ճյուղի արտահանման և ներմուծման աշխարհագրությունը շատ

ավելի լայն է, որի գնահատված արդյունքով պետք է արձանագրել, որ

սահմանի վերագործարկման ազդեցությունն առավել մեծ է լինելու ոչ թե թուրքական

տնտեսության, այլ Հայաստանի վրա:

Հայաստանի համար Թուրքիայի հետ սահմանի բացումը հնարավորություն է նոր շուկաների հասանելիության տեսանկյունից, ինչը տնտեսության արտադրական ճյուղերի զարգացման որոշակի խթան կարող է դառնալ: Բայց այսպիսի սցենարով առավել անպաշտպան են դառնում հայ արտադրողները, որոնք

կարող են չդիմանալ ներկրվող թուրքական էժան ապրանքների մրցակցությանը:

Իհարկե Թուրքիայի հետ բաց սահմանը հնարավորություն է հայ արտադրողների համար մուտք գործելու արևելյան եվրոպայի շուկաներ՝ նվազեցնելով արտահանվող ապրանքների ինքնարժեքը:

Հայաստանը կունենա Թուրքիայի տարածքով դեպի Միջերկրական և Սև

ծովեր դուրս գալու հնարավորություն, այդ թվում` կարող է Թուրքիա արտահանել որոշ ապրանքատեսակներ:

Խնդիրն այն է, որ նույնիսկ

արտահանման ենթակա և մրցունակ ապրանքների առկայության պարագայում միայն սահմանի բացումը դեռևս բավարար չէ, եթե Թուրքիան չի

հրաժարվում ՀՀ-ի նկատմամբ ԱՀԿ կանոններն ու սկզբունքները չկիրառելու

վերապահումից, ինչը ենթադրում է, որ Հայաստանի նկատմամբ չի կիրառվելու «առավել բարենպաստ առևտրի սկզբունքը», այսինքն՝ Թուրքիան ազատ

է ՀՀ ծագման ապրանքների ներմուծման նկատմամբ կիրառելու կամայական պրոտեկցիոնիստական մաքսատուրքեր: Այս դեպքում անհրաժեշտություն է առաջանում հստակեցնելու հայկական ծագման ապրանքների ներմուծման

նկատմամբ Թուրքիայի որդեգրած ներքին սակագնային քաղաքականությունը, որից մեծապես կախված կլինի Հայաստանից Թուրքիա արտահանման նպատակահարմարությունը:

Այլ կերպ ասած` նույնիսկ սահմանների բացման դեպքում Թուրքիան

հնարավորություն ունի բարձր մաքսատուրքերի կամ ոչ սակագնային կարգավորման մեթոդների սահմանմամբ ոչ շահավետ դարձնել Հայաստանից

արտահանումը Թուրքիա:

Այնպես որ նույնիսկ արտաքուստ բարի կամեցողության շղարշի տակ, պետք է հիշել, որ թուրքական պետությունը հայկական էթնոսի իրական և պատմական թշնամին է, դրանից բխող բոլոր ռիսկերով և վտանգներով:

Հրայր ԿԱՄԵՆԴԱՏՅԱՆ

Մեկնաբանություններ