Ո՞վ ա կարդացող մարդը։ Արտաքինից նա չի տարբերվում չկարդացող մարդուց, բայց իրականում տարբերությունը հսկայական ա։

- Հա՛յր, դատապարտված ննջեցյալները կարո՞ղ են աղոթել: - Նրանք ուշքի են գալիս և օգնություն խնդրում, սակայն այլևս չեն կարող իրենք իրենց օգնել: Դժոխքում գտնվողները Քրիստոսից միայն մեկ բան կուզեին, որպեսզի իրենց հինգ րոպե երկրային կյանք տար՝ ապաշխարելու համար:

Մարդկային էությունը բարիքների ձգտող է և ոչ թե չարիքների։ Չկա որևէ բան, որ էությամբ չար լինի։ Հոբի փորձություններից էլ կարելի է իմանալ, թե սատանան զորավոր ու կանխագուշակ չէ։ Որովհետև եթե նա զորավոր մեկը լիներ, Աստծուց օգնություն չէր խնդրի ու ստանա…

Սարոյանի գրամեքենան Ֆրեզնոյում տեսածս նույն հնամաշ մեքենան էր։ Ասաց, որ ճամփորդելիս քիչ բան է հետը վերցնում, բայց գրամեքենայից միշտ անբաժան է։ - Ամեն արվեստագետ հիվանդ է ու ստեղծագործելով կբուժվի։ Ես գրելով կբուժվիմ, եթե չգրեմ, հիվանդ եմ։

Հիմա արդեն, երբ առ ոչինչ տանող աննախադեպ ապագայի չարաբաստիկ ուրվականը չափազանց իրատեսական է և այևս ուժը կորցրած կարելի է համարել Ըմբռնումով մոտենալու, Գոտիները ձգելու, վատ ապրելուն համակերպվելու Սերգոյին հասցեագրված թմրեցնող կոչերը, երբ Գաբրիել հրեշտակապետի լիազոր դեսպանն ավարտին է մոտեցնում փակ դռների հետևում մանրակրկիտ մշակված հայոց դամբանականի ծրագիրը՝ ներգրավելով գետնաքարշ խամաճիկների նորաթուխ թերմացքներ, ուզում եմ հարց տալ, ապավինելով հոգեվարքից առաջ անիմաստ խռխռացող ընդդիմադիր ուժերին, որոնք կոչված են խորը թմբիրից արթնացնելու, համախմբելու և կազմակերպելու կեղեքվող երկրի վերջին բնակիչներին, ե՛րբ եք ինքներդ միասնական բռունցք կազմելու ընդդեմ մեր սրբազան երկրին, նրա միամիտ ու դյուրահավատ բնակչությանը պատուհասած չարիքի և առաջնորդելու նրան:

Գլխավոր եկեղեցու մոտ մանկական կարուսել կա։ Տեղս նեղ էր, մտա էդտեղի տուալետ։ Դե, տարիքս մեծ է , ես հո սովորական գրո՞ղ չեմ։

Ժողովուրդն ասում ա՝ ուրիշի դժբախտության վրա մի՛ ուրախացի, գլխիդ կգա։ Ես համաձայն չեմ։ Բայի ժամանակի հետ համաձայն չեմ. ոչ թե գլխիդ կգա, այլ արդեն եկել ա։ Հա՛, ուրիշի դժբախտության վրա ուրախանալը արդեն դժբախտություն ա՝ ավելի մեծ դժբախտություն, քան էն, ինչի վրա ուրախանում ես։ Միայն դժբախտ մարդը կարող ա ուրախանալ իր նման մարդու դժբախտության վրա։

1978 թվականն էր: Բժշկական ինստիտուտի չորրորդ կուրսի մի քանի ուսանողներով ամռանը պրակտիկա էինք անցնում այն ժամանակվա Չեխոսլովակիայի Բրատիսլավա քաղաքում։ Առաջին օրը Բրատիսլավան մռայլ քաղաքի տպավորություն թողեց։ Տեղատարափ անձրև էր։ Հանրակացարանի պատուհանից երևում էր Դանուբը։ Ինչքա՛ն գեղեցիկ էր գետը անձրևի տակ։ Անձրևն ու Դանուբը մրցում էին իրար հետ։ Երբ արեևը դուրս եկավ, հասկացանք, որ Բրատիսլավան այդքան էլ մռայլ չէ։ Զբոսնելիս սլովակ մի անծանոթ տղա աղջիկներիս վարդեր նվիրեց։ Պարզվեց, որ Երևանում ընկերուհի է ունեցել և շատ է սիրում հայ աղջիկներին։ Այդ կարմիր վարդը շատ երկար պահպանեց իր թարմությունը՝ հայ աղջկա վարդը:

Էս հսկա, ծանր հեռուստացույցի վրա ընդամենը 12 ալիք կար՝ ինչպես ժամացույցի թվատախտակին. հենց թվատախտակի նման էլ դասավորված էին թվերը՝ վերևում՝ տասներկուսը, ներքևում՝ վեցը և այլն։ Արտադրողների մտքով անգամ չեր անցնում, որ դրանից ավելի շատ ալիքներ կարող են լինել. էդքան ի՞նչ պիտի հաղորդեն։ Իրականում՝ տասներկու ալիք, իհարկե, չկար. ընդամենը երկու ալիք էր՝ առաջին ալիքը՝ հայկականը, ու ութերորդը՝ Մոսկվան։ Ավելի ուշ ավելացավ 11-րդ ալիքը՝ երկրորդ հայկական հեռուստատեսությունը, որ երեկոյան մի քանի ժամ էր աշխատում, ու հինգերորդ ալիքը՝ երկրորդ ռուսական ալիքը, որ էլի երեկոյան էր միանում։ Դրանց ավելանալն իրադարձություն էր. կարծես, աշխարհը երկու անգամ մեծացավ։ Պուլտ, իհարկե, չկար. ալիքը փոխելու համար պիտի մոտենայիր հեռուստացույցին, խոնարհվեիր, ինչպես նորին գերազանցության առաջ, ու բռնակը պտտեիր չորս գործող ալիքներից մեկի վրա։ Երբ էլ միացնեիր, էդ չորս ալիքներից մեկով մի հետաքրքիր բան, անպայման, հաղորդում էին, որ կարելի էր նայել, մի նոր բան իմանալ, հաճելի պահեր ապրել։

Պիոներները մի քանի տարուց կոմերիտական էին դառնում. կարգն էր տենց։ Միակ պիոները, որ տենց էլ պիոներ մնաց մինչև պատմական մատերիալիզմի վերջին շունչը, կինո «Պիոներն» էր։ Կարմիր վզկապը վզին՝ մտավ կոմունիզմի փլատակների վրա կառուցած սուպերմարկետների դարաշրջան, բայց քրեասահմանադրական մատերիալիզմի տարիներին վզկապն էլ չփրկեց, կուլ գնաց։ Ոչ մի դարաշրջանում մատերիալիզմն էնքան մատերիալիստական չի եղել, ինչքան խորտակված կոմունիզմի վրա կառուցած կապիտալիզմի ժամանակ։ Եթե հանկարծ նկուղիդ դուռը լավ չփակես, մյուս օրը կտեսնես՝ կա՛մ սննդի օբյեկտ են դարձրել, կա՛մ առևտրի կետ։ Դե, ուրիշ ի՞նչ պիտի դառնա, երբ ավազի վրա կառուցած իդեալներից ազատված մատերիալիզմը սկսվում ա որովայնից ու վերջանում գրպանով՝ կարճատև կանգառ կատարելով ձվերի մոտակայքում։ Մյուս կինոթատրոնների մեծ մասն էլ տարբեր եկամտաբեր օբյեկտներ դարձան։ Երևանում մնաց մի երկու կինոթատրոն։ Դե, էլ ո՞վ էր կինո գնում, կինոն կինոթատրոններից դուրս էր եկել ու լցվել փողոցները։