«Հարևան երկրների մշակույթին ուշադրություն չենք դարձնում»

«Անտարես» հրատարակչության տնօրեն ԱՐՄԵՆ ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆԻ համոզմամբ` մշակութային երկխոսություն ասվածը հարևան երկրների հետ անհատների մակարդակով է: Հասարակությունների մակարդակով շփում գրեթե չկա:

-Մենք այսօր մեր հարևան երկրների մշակույթին բացարձակ ուշադրություն չենք դարձնում, ցավոք, շատ ենք լսում` կեղտոտ պարսիկներ, տուտուց վրացի, երբ հայհոյում ենք իրար, ասում ենք` թուրք, ադրբեջանցիների մասին էլ չեմ խոսում: Հնարավոր չէ ճանաչել մշակույթը և այդպիսի վերաբերմունք ունենալ: Իրանն ունի մշակութային հարուստ շերտեր, Իրանում լավագույնս են պահպանված հայկական մշակութային կոթողները` թե՛ կրոնական, թե՛ մշակույթի այլ տարրերի: Վրաստանը մեր հյուսիսային դարպասն է, մենք գիտենք, թե ստրատեգիական ինչ նշանակություն ունի մեզ համար: Քանի՞ վրացի նկարչի, երաժշտի ենք ճանաչում, քանի՞ վրացի գրողի ենք ճանաչում: Ինչո՞ւ ենք ասում` մեր առաջ դուռ չեն բացում, երբ մենք մեր հարևանի լեզվով չենք խոսում: Պատկերացրեք՝ դուռը ծեծում են և խոսում այլ լեզվով, կարող եք վախենալ, չբացել, բայց եթե քո լեզվով են խոսում, քո բարբառով, նույն արժեհամակարգից են խոսում, դուռդ բաց կանես: Իսկ մենք հազարամյակների համատեղ պատմություն ունենք թե՛ վրացիների, թե՛ իրանցիների հետ:
-Վրացի գրողներին մենք պարբերաբար ներկայացնում ենք: Իսկ նրանք հետաքրքրվո՞ւմ են, փոխադա՞րձ են թարգմանության գործընթացն ու հետաքրքրությունը:
-Այդ «մենք» չենք նրանց թարգմանում, «Անտարեսը» հատուկ ծրագիր ունի, որը բացարձակ կապ չունի մեր պետության վարած ծրագրի հետ, ավելի ճիշտ, չծրագրի հետ: Պարզապես մենք հասկանում ենք, որ «նույն լեզվով խոսելը» կարևոր, ստրատեգիական նշանակություն ունի:
-Որպեսզի մեր մշակույթը պրոպագանդվի` ինքնե՞րս պետք է քայլեր անենք:
-Այո, չէ՞ որ նրանք են ծանոթացնում իրենց գրողներին, աջակցում, որ հրատարակություններ լինեն: Նայենք թվերին: Մենք 2003-ին ունեինք մոտ 1200 անուն գիրք, վրացիները` 600 անուն գիրք: 2012-ին մենք` 2200, վրացիները` 2000: 2013-ին հավասար էինք. հրատարակում էինք 2000-ական անուն գիրք: 2015-ին մենք անկում ենք ունեցել մինչև 1500 անուն գիրք: Վրաստանում լույս է տեսել 8500 անուն գիրք: Առաջընթաց են գրանցել չորս ու կես անգամ:
2014-ին Վրաստանի երկրորդ հրատարակիչը, դասագրքերից զատ, վաճառել է մեկ միլիոն գիրք: «Անտարեսը», որ Հայաստանում լույս ընծայված գրքերի ամենամեծ թվաքանակն ունի, անցյալ տարի, դասագրքերից զատ, վաճառել է 30 հազար գիրք: Սրանք որակական չափանիշներ են:
-Հայ հեղինակներին դրսում ներկայացնելու ի՞նչ քայլեր եք անում:
-Հայ գրականության հիմնադրամի և Առաջին գրական գործակալության հետ մեծ աշխատանք ենք տարել վերջին հինգ տարիներին: Թարգմանվել և հրատարակվել են Գուրգեն Խանջյանի «Ենոքի աչքը» (ԱՄՆ-ում), Հովհաննես Թեքգյոզյանի «Փախչող քաղաքը» (Թուրքիայում և Կանադայում), Արամ Պաչյանի «Ռոբինզոնը» (ՈՒկրաինայում): Վերոնշյալ գրքերից բացի՝ մեր հեղինակների առանձին ստեղծագործություններ նույնպես թարգմանվել և տեղ են գտել արտասահմանյան հրատարակիչների ժողովածուներում: Մեր ուժերի չափով տարածում ենք ու դրսի ընթերցողին հասցնում հայ գիրքը: Սրանք ծրագրային աշխատանքներ են և շարունակական են լինելու: Մինչ այդ միջպետական ծրագրերով է հայ գրականությունը թարգմանվել, այսինքն` ոչ կոմերցիոն, ինչը նշանակում է, որ այդ գրքերը նկուղում փչանում էին: Վրաստանը տարին մոտ 100 գրքի հրատարակման է աջակցում, մեր պետությունը, Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի շրջանակում, 6 գիրք հրատարակեց: Այլ տարիներին դա էլ չի արվել:
-Ի՞նչ բացեր ունի ժամանակակից հայ գրականությունը:
-Չի գրվում գիրք պետականաշինության մասին, որը, ինչպես գրականագետ Անուշ Սեդրակյանն է ասում, անպայման պետք է պայմանավորված լինի տոհմի նկարագրությամբ: Ոմանց կարծիքով՝ դա Լևոն Խեչոյանի «Մհերի դուռը» վեպն է: Խեչոյանը գրել է մեր էպոսի մասին: Էպոսը քո մարմինն է, արյունը, իսկ գլուխը պետք է լինի քո հորինածը, ստեղծածը, դա պետք է լինի ասք հայկական «ֆորսայթների» մասին:

Զրուցեց Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ