Ինչու հավատալ մի պետության, որն իր ձեռքով է ոչնչացնում սեփական պատմությունը

Նախիջևանի թեման հայ հանրությունը սկսեց քննարկել, երբ հրապարակվեց լուսանկար, որտեղ փաստվեց՝ ադրբեջանական զինուժը զգալի կրճատել է չեզոք գոտին: Դրանից հետո հասարակական-քաղաքական միտքը զբաղվեց այս հարցով, սակայն անգամ այդ իրողության պայմաններում ԱԱԾ-ի բացահայտումների շքերթը ստվերում է այս հարցի խոր դիտարկումը և հանգամանալից վերլուծությունը: ՈՒ մինչ ներքին խնդիրներով ենք զբաղված, մի քանի կողմից մեզ իրական վտանգն է մոտենում: Այս համատեքստում ԵԽԽՎ-ում այսօր ուշագրավ են հայ և ադրբեջանցի պատվիրակների միջև տեղի ունեցած «մարտերը»:

Երբ Ստեֆան Շենախի՝ «Մշակութային ժառանգության դիտավորյալ ոչնչացում և անօրինական առեւտուր» թեմայով զեկույցն է քննարկվել, «Ծառուկյան» խմբակցության անդամ, ԵԽԽՎ-ում մեր պատվիրակ Նաիրա Զոհրաբյանը խոսել է Նախիջևանում հայկական խաչքարերի, 9-12-րդ դարերի Ամենափրկիչ վանքի, Պոմբլոզի ժամի, Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին ոչնչացնելու մասին: «Յոթ տարի շարունակ ադրբեջանական վանդալները ոչ միայն հողին հավասարեցրին Ջուղայի պատմական գերեզմանոցի բացառիկ խաչքարերը, այլև ոչնչացրին 9-12-րդ դարերի Ամենափրկիչ վանքը, Պոմբլոզի ժամը, Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին և մշակութային այլ կոթողներ։ Ադրբեջանի նպատակը մեկն էր՝ իսպառ վերացնել հայկական հետքը, այնուհետև, իրենց բնորոշ ցինիզմով, վերասրբագրել պատմությունը»,- նշել է Զոհրաբյանը՝ հընթացս մեղադրելով միջազգային հանրությանը՝ վանդալիզմը չկանխելու համար:

Իհարկե, պատմությունը կեղծելով գրքեր տպագրող ու դրա համար անհաշվելի գումարներ հատկացնող Ադրբեջանի պատվիրակները չէին կարող անպատասխան թողնել այս ելույթը: Ադրբեջանական պատվիրակության անդամ Գանիրա Փաշաևան հայտարարել է, որ հայերը «գրավյալ տարածքներում» ոչնչացնում են ադրբեջանական մշակութային արժեքները, իսկ Ադրբեջանի մշակույթի նախարարը դիմել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ին՝ պահանջելով դիտորդական առաքելություն ուղարկել «օկուպացված տարածքներ»:

Այնուհետև Փաշաևան մի գիրք է ցույց տվել և հայտարարել, թե սա է իրականությունը: Բնականաբար, դա կեղծված, մտացածին տվյալներով մի գրքույկ է եղել, որով այդ երկիրը մշտապես զբաղվել է ու որն էլ ամեն անգամ ճոճում է միջազգային հանրության առաջ: Այստեղ մի պահ կանգ առնենք ու նշենք, որ, անշուշտ, գովելի է մեր պատվիրակների խնդիրը ինչպես որ է ներկայացնելու պատրաստակամությունը, բայց միջազգային հանրությունը աչքակապություն է անում, քանի որ այդ ամենի հետևում չկա պետական հզոր աջակցությունը: Այլ խոսքով, ով կհավատա մի երկրի պատվիրակի, որի ձեռքին փաստական հզոր զենք չկա: Իսկ Նախիջևանի հարցում մեր իշխանությունները միշտ էլ «վախվորած» քաղաքականություն են վարել, այնպես չլինի, որ հանկարծ սրեն իրավիճակը: Սա դեռ ոչինչ, բայց երբ սեփական ձեռքով ես ոչնչացնում պատմական փաստերը, դա վանդալիզմից քիչ է տարբերվում: Խոսքն այն մասին է, թե ինչպես 2006-ին ծնունդով Նախիջևանից ու տարիներ շարունակ Ջուղայի խաչքարերով զբաղված Արգամ Այվազյանի հեղինակած 26 000 տպաքանակով «Նախիջևան. գիրք հուշարձանաց» ալբոմ-աշխատությունը ոչնչացվեց: Երեւանի գունավոր տպագրության տպարանում մնացած ծավալուն եռալեզու աշխատանքը, որը մեկիկ-մեկիկ պատմում էր խաչքարերի մասին, հողին հավասարեցվեց, որովհետև հրատարակչությունը չէր կարողացել տպարանի ծախսերը վճարել և խմբաքանակը մնացել էր տպարանում: Գտնվել էր ցնցող լուծում՝ ոչնչացնել Նախիջևանի խաչքարերի մասին պատմական վկայությունը ճիշտ այն տարիներին, երբ Ադրբեջանը վանդալիզմ էր իրականացնում:

Նույնիսկ դժվար է այս ամենին որևէ անուն, որևէ որակում տալ: Այսպիսի պետություն թիկունքում ունեցող հայ պատվիրակն անգամ «վերին» ճշմարտություն էլ ասի, միջազգային հանրությունը բոլոր իրավունքներն ունի դրան չհավատալու: Ստալինի ոճով. «Մահը լուծում է բոլոր խնդիրները: Չկա մարդ, չկա և խնդիր»: Տվյալ դեպքում «մարդ» բառը հասկանալ որպես պատմական փաստեր և իրողություններ: Եվ վերջում բնական հարց է ծագում՝ ինչու հավատալ մի պետության, որն իր ձեռքով է ոչնչացնում սեփական պատմությունը:

Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Ժողովրդի վրա կրակելու հրահանգն արդեն ուժի մեջ է
• Անդրանիկ Քոչարյանի ինքնախոստովանությունը
• «Նիկոլն ու իր ընտանիքը Հայաստանում ապրելու իրավունք չունեն»
• Զուր մի ջանացեք
• Չեն կարողանում ԿԳՍՄ փոխնախարար գտնել
• Հանուն Ռուսաստանի հետ միութենական միավորման նոր շարժում հիմնադրվեց
• Այս իշխանությունն իր ստվերից էլ է վախենում
• Փաշինյանի դեմ պայքարելու համար գոնե մի փոքր Նիկոլ պիտի լինել
• Մեզ պե՞տք է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, թե՞ ոչ
• «Հայաստանի Նավալնին Նիկոլ Փաշինյանն է, որը եկավ իշխանության ու քանդեց մեր երկիրը»
• Տիգրան Ուրիխանյանը Հայաստանի փրկությունը տեսնում է ՌԴ-ի հետ նոր միութենական միավորման ձևավորման մեջ
• Հայաստանի ողջ հպարտությունն ու թշվառությունն ամփոփված մեկ օրում
• Սերմացու գողացող մկների և թուխս գողացող աղվեսների ժամանակը
• Ինչու էր Փաշինյանը վեց ամիս աղերսում
• Փաշինյանն էլ է զարմացած
• Ընդդիմության հարցերով թիվ մեկ «փորձագետը»
• Նիկոլ Փաշինյանին ոչ թե ողջերն են պատժելու, հալածելու, այլ անմահացածները
• «Գոմի» հարցի լուծումը կենսական անհրաժեշտություն է
• Առանց փամփուշտների ու ԱԹՍ-ների Ադրբեջանն այսօր շռնդալից հաղթանակներ է տանում Հայաստանի դեմ
• Խորհրդարանական ընդդիմությունը լեգիտիմացրեց Փաշինյանի պաշտոնավարումը

Մեկնաբանություններ