Անկարան, ինչպես շուկայում, կշեռք է դնում

ԱՄՆ պետքարտուղար Ռեքս Թիլերսոնն առաջին այցն է կատարում Թուրքիա, որտեղ բանակցելու է երկրի բարձրագույն ղեկավարության հետ, նաև՝ նախագահ Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանի: Ըստ ամենայնի՝ երկխոսությունը հեշտ չի լինելու, թեպետ ԱՄՆ-ն առաջվա նման Թուրքիան անվանում է «ՆԱՏՕ-ի առանցքային դաշնակից»: Անգամ խիստ մակերեսային հայացքով ակնհայտ է, որ երկու երկրների հարաբերությունները հասել են այն կետին, որին կարող է հաջորդել լուրջ համակարգային ճգնաժամ: Այսօր Անկարան բացահայտ քննադատում է ԱՄՆ նախկին նախագահ Բարաք Օբամայի քաղաքականությունը Մերձավոր Արևելքում, որ խոստացված ազդեցության ընդլայնման փոխարեն Թուրքիայի համար քիչ էր մնում՝ դառնար Օսմանյան կայսրության նախկին տարածքներում իրադարձությունների զարգացում իրաքյան կամ սիրիական սցենարով: ԱՄՆ-ը Թուրքիային թույլ չտվեց մասնակցել Իրաքի հետպատերազմյան վերակառուցմանը և երկրի հյուսիսի իրավիճակի վերահսկմանը, թեպետ Թուրքիան երկար տարիներ «հատուկ» հարաբերություններ էր կառուցում Իրաքի Քրդստանի ինքնավարության հետ: Սիրիայում սկզբում ԱՄՆ-ը կարծես թե առաջարկում էր Անկարային ձեռնտու նախագծեր, բայց այդ ամենը լռվեց-մնաց սկզբնական փուլում: Վաշինգտոնը Սիրիայում աջակցում է «Ժողովրդավարական միություն» կուսակցության սիրիացի քրդերին և Ժողովրդական ինքնապաշտպանության ջոկատներին ԻՊ-ի զինյալների դեմ պայքարում, թեպետ դաշնակից Թուրքիան քրդական այդ խմբավորումները համարում է «ահաբեկչական» և մեղադրում է նրանց Քրդստանի աշխատավորական կուսակցության հետ կապերի մեջ, որի դեմ պայքարում է իր երկրի հարավ-արևելքում: Անկարան կարող էր քրդերի հետ պայքարը տեղափոխել սիրիական ուղղությամբ և նման փորձեր ձեռնարկեց: Առավել ևս, որ քրդերը Սիրիայում համախումբ ապրում են միայն մի քանի շրջաններում, որ սահմանակցում են Թուրքիային: Բայց այդ դեպքում Անկարան ուղիղ բախվելու էր ԱՄՆ-ին: 2016-ի օգոստոսի 24-ին թուրքերը սկսեցին «Եփրատի վահան» գործողությունը՝ գրավելով Սիրիայի Ջարաբլուս, Ալ Ռաի, Էլ Բաբ քաղաքները, մաքրելով Ալ Բաբ-Ազազ-Ջարաբլուս եռանկյունին, որպեսզի թույլ չտա քրդերին ինքնավարություն ստեղծել: Սակայն ԱՄՆ պետքարտուղար Ռեքս Թիլերսոնի այցի նախօրեին Թուրքիայի Ազգային անվտանգության խորհուրդը հաղորդեց Սիրիայի ազատ բանակի հետ համատեղ «Եփրատի վահան» գործողության ավարտի մասին, որ համարվում է հանրապետության պատմության մեջ երկրորդ ամենամեծ ռազմական գործողությունը երկրի սահմաններից դուրս: Լուծե՞ց «Եփրատի վահանը» իր խնդիրը:

Էրդողանը հայտարարեց, որ իրեն տխրեցնում է ուշադրությունը, որ Ռուսաստանն ու ԱՄՆ-ը հատկացնում են «Ժողովրդական ինքնապաշտպանության ուժերին», «Ժողովրդական միությանը» և Քրդստանի աշխատավորական կուսակցությանը: Նա նշեց Սիրիայում քրդական միավորումների հետքաշման անհրաժեշտությունը մարտական գործողությունների գոտուց: Նրա խոսքով՝ «եթե դա չլինի, մեր նպատակներին Սիրիայում չենք հասնի»: Անկարան որոշեց ավարտել «Եփրատի վահանը», այնուամենայնիվ, ԱՄՆ-ի ճնշմամբ: Թուրքիայի պայքարին ԻՊ-ի դեմ աջակցում են աշխարհի շատ պետություններ, որ չես ասի քրդերի հետ դիմակայության մասին: Պատահական չէ, որ թուրքական ԶԼՄ-ներն ընդգծում են, որ Անկարան Թիլերսոնի հետ բանակցություններում պիտի փորձի Վաշինգտոնից հարյուրտոկոսանոց երաշխիքներ ստանալ, որ քրդերը չեն հայտարարի Սիրիական Քրդստանի ստեղծման մասին: Բայց ո՞ւմ վրա պետք է ԱՄՆ-ը հենվի Ռաքքան ազատագրելու համար:

Խնդիրը միայն դա չէ: Թուրքիան Դոնալդ Թրամփից սպասում է նոր գաղափարներ Մերձավոր Արևելյան քաղաքականության մեջ, որոնցից մեկը քրդերին աջակցությունից հրաժարվելն է: Ընդունել նման որոշում, որ կարող է կտրուկ փոխել իրադարձությունների ընթացքը, հատկապես Սիրիայում, Վաշինգտոնը հազիվ թե կարող է: Եվ դա է, ինչպես համարում է Եվրոպայի Կարնեգի ինստիտուտի գիտական աշխատող Սինան ՈՒլգենը, «գլխավոր բարդությունը»: Բացի դա՝ Անկարան ուզում է, որ Սպիտակ տունը հրաժարվի Թուրքիայի «զսպման» քաղաքականությունից, վերադառնա նախկինում խոստացած երկիրը տարածաշրջանի գերակա պետություն դարձնելու քաղաքականությանը, կառուցելով Եվրոպան շրջանցող «ամերիկյան կամուրջ»: Բացառված չէ, որ Թուրքիան թևքում հաղթաթուղթ է պահում, որ կարող է օգտագործել տարածաշրջանում Ռուսաստանի ազդեցությունը սահմանափակելու անհրաժեշտության դեպքում, թեպետ առայժմ ցույց չի տալիս Մոսկվայի ու Թեհրանի հետ տարածաշրջանային ալյանսից դուրս գալու մտադրություն: Ինտրիգային էր Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարար Մևլութ Չավուշօղլուի հայտարարությունը, որ «Մոսկվայի ու Վաշինգտոնի քաղաքականությունը Սիրիայում «ընթացիկ, այլ ոչ թե երկարաժամկետ» է և մրցակցային պայքար է Սիրիայում կատարվող իրադարձությունների նկատմամբ վերահսկողության համար: Թուրքիայի ԱԳ նախարարը նաև հավելել է, որ Ռուսաստանն ու ԱՄՆ-ը «այսօրվա պայմաններում փորձում են գերազանցության հասնել»: Սա է թուրքական դիվանագիտության դասական հնարքը, երբ, ինչպես շուկայում, ուժերի կենտրոնների միջև կշեռք են դնում ու այս կամ այն կողմին առաջարկում են իրենց ծառայությունները՝ կշեռքի նժարը այս կամ այն կողմ քաշելու համար: Քրդական սյուժեով սիրիական պատմությունը Թուրքիայի համար շարունակվում է: ԱՄՆ պետքարտուղար Ռեքս Թիլերսոնի Անկարա այցի արդյունքները այս առումով նոր ոչինչ չեն տա:

Ստանիսլավ ՏԱՐԱՍՈՎ, REGNUM
Հ.Գ. ՈՒ Ռեքս Թիլերսո՞նն էր պետք, որ ռուսները հասկանան թուրքական դիվանագիտության դասական հնարքը, թե՞ սեփական սխալներն են հուշել: Հազիվ թե ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը Էրդողանին տարածաշրջանի առաջին պետություն դառնալու քարտ բլանշ տա՝ հաշվի առնելով Էրդողանի իմիջն ու Թուրքիա-ԵՄ հարաբերությունները, նույնիսկ ՆԱՏՕ-ի դաշնակցային հարաբերությունների առկայությամբ: Նույնիսկ ընդդեմ Իրանի: ՈՒ՝ Ռուսաստանի: Դոնալդ Թրամփին պետք չէ խրվել սիրիական պատերազմում ու Մերձավոր Արևելքում: Նրան պետք է հաղթել ԻՊ-ին ու ցույց տալ աշխարհին, որ ինչ չկարողացավ Բարաք Օբաման, ինքն արեց, ուրեմն քրդերին կշարունակի օգտագործել ԻՊ-ի դեմ պայքարում, և հետո Պուտինին էլ պետք չէ թշնամի դարձնել՝ Էրդողանին նրա ձեռքից խլելու պատճառով: Իսկ նկատեցի՞ք, որ ոչ մի խոսք չկար Ֆեթուլլա Գյուլենի մասին: Եվ հետո՝ Թուրքիան ընդամենը հայտարարել է, որ «Եփրատի վահան» գործողությունն ավարտել է, բայց չի հայտարարել, որ Սիրիայի տարածքից հանում է իր զորքերը, ուրեմն ցանկացած պահի կարող է սկսել «Եփրատի սուր» գործողությունը՝ վահանի փոխարեն:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ