«Թե կյանք չունեմ արդեն, գեթ երգս վերջացնեմ»

Վիսոցկին Երևանում ընդամենը մեկ օր է համերգով հանդես եկել, թեև մեր քաղաքում հյուրընկալվել է մոտ երկու շաբաթ: Նրան հարցրել են. «Ինչպե՞ս սկսեցիք երգել»: «Պարզապես պահանջ եմ զգացել երգելու և երգել եմ: Դուք էլ նույնը կարող եք անել: Երկար մի՛ մտածեք: Եթե զգում եք, որ ցանկանում եք երգել, կիթառը վերցրեք ու սկսեք երգել: Համոզված եմ, որ ձեզ ավելի լավ կհաջողվի»,- ասել է նա:
«Մոսկվայի տուն» մշակութային կենտրոնում օրերս տեղի ունեցավ Վլադիմիր Վիսոցկու ծննդյան 76-ամյակին նվիրված հուշ-երեկո: Դահլիճը լեփ-լեցուն էր: Հնչեցին ծանոթ ու սիրելի երգեր Նարեկ Բաղդասարյանի, Ռուբեն Եղոյանի և Դավիթ Խաչատրյանի կատարմամբ: Վիսոցկու կյանքի ծանոթ ու անծանոթ էջերը ներկայացրեց վաստակավոր արտիստ Ռոբերտ Հակոբյանը: Երեկոն հավատարիմ էր իր խորագրին` «Վիսոցկին և Հայաստանը»:
«Իմ հոր երկրորդ կինը իմ երկրորդ մայրն է, իսկ նա հայուհի է»,- ասել է պոետը: Եվգենյա Լիխալատովային (աղջկական ազգանունը` Մարտիրոսովա) նա անսահման քնքշությամբ կոչել է «Ժենյա մայրիկ»:
«Հայկական շրջապատը» Վիսոցկուն ուղեկցել է նաև հետագա տարիներին: Երիտասարդ Վիսոցկու առաջին ձայնագրությունները մտերիմ ընկերոջ` Լևոն Քոչարյանի «ԺվպտՐ 10»-ով են կատարվել: Լևոն Քոչարյանը` ժողովրդական արտիստ Սուրեն Քոչարյանի որդին, անփոխարինելի օպերատոր էր: Նրա շնորհիվ է Վիսոցկին (ում կինեմատոգրաֆիական ճակատագիրն այնքան էլ հարթ չէր, իսկ երգերը հարուցում էին իշխանությունների զայրույթը) կինոյում ստացել իր առաջին դերերը: Վերջապես Լևոն Քոչարյանի տանն է Վիսոցկին ծանոթացել Վասիլի Շուկշինի, Անդրեյ Տարկովսկու, Էդմոնդ Քեոսայանի, Արթուր Մակարովի հետ: Վիսոցկու համար այդ տարիները մեծ նշանակություն են ունեցել: Համերգների ժամանակ նա հաճախ է պատմել ընկերոջ` Լյովայի մասին, ում բնակարանն այդ նույն հայտնի տունն էր` Բոլշայա Կարետնայա նրբանցքում: Այստեղից էլ` «На Большом Каретном» երգը:
«Մեզնից բացի` հանճարներ կա՞ն այս երկրում»,- ասել է Փարաջանովն իր տանը հյուրընկալված Վիսոցկուն: Այդ խոսակցության ձայնագրությունն ավելի ուշ հայտնվել է քննիչի մոտ` Փարաջանովի դեմ հարուցված դատական գործի ընթացքում:
Ժամանակի երկու տաղանդավոր մարդկանց մասին շատ բան հայտնի չէ: Ասում են, որ Փարաջանովը ցանկացել է ֆիլմ նկարահանել Վիսոցկու մասին: Պատմում են նաև, որ 1972-ին Վիսոցկին ու Մարինա Վլադին հանգստանում էին Յուրմալայում: Մի օր նրանց համարի ջուրը կտրվում է: Վիսոցկին զանգում է Փարաջանովին, ով նույնպես Յուրմալայում էր, խնդրում է տրամադրել իր սենյակի բանալին: Փարաջանովի սենյակում զույգը գտնում է հանքային ջուր, սիգարետ և մրգեր: Անակնկալը առջևում էր: Ասում են` ցնցուղի վրա վարդի փունջն այնպես է ամրացրած լինում, որ ջուրը լցվում է Մարինայի վրա` վարդի թերթերով:
Առանձնահատուկ ջերմ ընկերություն է եղել նաև Վլադիմիր Վիսոցկու և Լեոնիդ Ենգիբարյանի միջև: Անվանի արտիստին Վիսոցկին նվիրել է «Ենգիբարյանին` հանդիսատեսից» բանաստեղծությունը:
Վիսոցկին Հայաստան է եկել 1970-ին, ընկերոջ` թարգմանիչ Դավիթ Կարապետյանի հետ: Համերգը կանխավ ծրագրավորված չի եղել: Վիսոցկին խնդրել է ընկերոջը համերգ կազմակերպել մեծ, լավ դահլիճում: Ակումբում, որտեղ պետք է երգեր Վիսոցկին, մագնիտոֆոններ չեն լինում: Դե, նա էլ, առիթից օգտվելով, կատարում է իր ծանոթ ու անծանոթ, այդ թվում` արգելված երգերը: Համերգն անցնում է անասելի ջերմ: Ծրարներով գումար են ուղարկում բեմ: Ծափերն այնքան շատ են լինում, որ գրեթե բոլոր երգերը կրկնում է: Վիսոցկին հուզվում է նման ընդունելությունից: Համերգից հետ հարցնում է կազմակերպիչներին` թե ինչ հաստատություն է դա: Նրան պատասխանում են շատ պարզ` Հայաստանի ՊԱԿ-ն Է: Վիսոցկին հասկանում է, թե ինչու դահլիճում մագնիտոֆոններ չկային: Նրան հանգստացնում են` «Ամեն ինչ կարգին է, նորից եկեք մեզ մոտ, անչափ շնորհակալ ենք»:
Ասում են` Հայաստանի ՊԱԿ-ի արխիվներում մի տառ անգամ նրա մասին չկա:
Հայաստանյան շրջագայության մասին Դավիթ Կարապետյանն իր հուշերում գրել է, որ շատ տեղերում են եղել, գնացել են Սևան: Տեսնելով կղզին` Վոլոդյան ասել է, թե պետք է բարձրանա, վանքերը մոտիկից տեսնի, եթե չեն ուզում գալ, ինքը մենակ կգնա: Հյուրին մենակ չեն թողել, միասին բարձրացել են: Վիսոցկին վանքի պատերն է շոշափել, համբուրել: Ընկերներին մնում էր ափսոսել, որ ոչ ոք իր հետ լուսանկարչական սարք չէր վերցրել: Ասում են նաև, որ նա Երևանում է գրել իր «Ноль семь» երգը, երբ մի քանի անգամ հավաքել է միջքաղաքային հեռախոսահամարն ու զանգահարել Մարինային:
Քչերը գիտեն, որ Վիսոցկին կնքվել է Հայաստանում: Մոսկվայում դա անհնար էր: Դավիթ Կարապետյանն ընկերոջը խորհուրդ է տվել կնքվել Հայաստանում` ավելորդ աչքից հեռու:
Վերադարձին Վիսոցկին իր կնքվելու մասին պատմել է միայն մտերիմ մարդկանց, նաև առաջին կնոջը, համոզված, որ նա ուրախությամբ կընդունի լուրը: Կինը Վիսոցկուն նվիրել է իր տատին պատկանող «Գեորգիևյան խաչը»: Վիսոցկին, ասում են, միշտ կրել է այն: Խաչը, որ երևում է Վիսոցկու լուսանկարներում, ավելի ուշ նվիրել է նրան Միխայիլ Շեմյակինը: Պոետի հայրը, որդու մահից հետո, որոշ հանգամանքներից ելնելով, խաչը կրծքից հանել է: Ասում են, որ ինչ-որ մեկն այն գողացել է: Հավանաբար` հիշատակի համար:
Վիսոցկին երգել է 1965-ից: Պաշտոնապես չճանաչված պոետը միլիոնավոր երկրպագուներ ուներ: Վիսոցկին 600 երգ ու 100 բանաստեղծություն է գրել, ու թեև նրա շատ երգեր արգելված էին, նրան հաջողվել է ավելի քան հազար համերգ ունենալ Ռուսաստանում, ԱՄՆ-ում, Բուլղարիայում, Ֆրանսիայում, Կանադայում:
Վիսոցկի-դերասանի բեմելը եղել է Պորֆիրի Պետրովիչի դերը «Ոճիր և պատիժ» ներկայացման մեջ` ՈՒսուցչի մոսկովյան տան բեմում:
Նորամուտը կինոյում Վիսոցկին նշել է 1959-ին` «Հասակակցուհիները» կինոնկարում:
1980-ի հուլիսի 16-ին կայացել է նրա վերջին համերգը:
Հանրահայտ դերասանը, բանաստեղծը, երգիչը մահացել է 1980-ի հուլիսի 25-ին` վերջին համերգից ինն օր անց: Նրա մահվան մասին պաշտոնապես չի հայտարարվել, քանի որ Մոսկվայում ընթանում էին Օլիմպիական խաղերը: Միայն թատրոնի դրամարկղի ապակուն փակցվել է համեստ գրություն. «Մահացել է դերասան ՎԼԱԴԻՄԻՐ ՎԻՍՈՑԿԻՆ»: Այդ օրը Վիսոցկին Համլետ էր խաղալու:
Ոչ մեկը տոմսը հետ չի հանձնել:
Նա 20-21-րդ դարերի արվեստագետ էր` այդպես են ասում ընկերները: Այս տարի Վիսոցկին կդառնար 76 տարեկան:
Մահացավ 42 տարեկանում, ինչպես «Քմահաճ ձիեր» («Кони привередливые») երգում է ասում. «Թե կյանք չունեմ արդեն, գեթ երգս վերջացնեմ»:

Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ