21-րդ դարի մարդը քայլում է «աշխարհը գրպանում» ու մենակ

Բջջային հեռախոսը անհրաժեշտություն է մեր օրերում: Սա անվիճելի է: Իսկ որտե՞ղ է սահմանը անհրաժեշտության և կախվածության: Ինչ -որ ժամանակ մարդիկ ապրել են առանց անթել հեռախոսի և իրենց անապահով ու մենակ չեն զգացել: 21-րդ դարի մարդը քայլում է «աշխարհը գրպանում» ու մենակ: Իսկ ի՞նչ, եթե հանկարծ պարզում ես, որ բջջայինդ մոռացել ես տանը: ԼԻԼԻԹ ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ հետ մեր զրույցը նոմոֆոբիայի (առանց բջջային հեռախոսի, առանց կապի մնալու վախ) մասին է:

-Երբ հեռախոսի բացակայությունը առաջացնում է խուճապի զգացողություն, սա մեր օրերին, մեր կենսակերպին բնորոշ բնակա՞ն վիճակ է, թե՞ անհիմն վախ:
-Մեր օրերում հաղորդակցության ինֆորմացիոն, հուզական և գործնական ֆունկցիաների իրականացման հիմնական միջոցներից մեկը կարծես թե դարձել է հեռախոսը: Սակայն հեռախոսային տեխնիկայի նկատմամբ մարդկանց մեծ մասի մեջ ձևավորվել է ոչ առողջ վերաբերմունք, այն դարձել է նաև հոգեբանական ապահովության և կարծես միջավայրի հետ շփման, մենակության վախի հաղթահարման, ինչու չէ, նաև կարևորության զգացողության ամրապնդման միակ ձևը: Եվ պատկերացրեք, մարդը, որի բավարարվածությունը ապահովվում է միայն հեռախոսի միջոցով, հանկարծ հայտնաբերում է, որ հեռախոսը իր մոտ չէ, ինչպիսի դատարկություն, վախ, տագնապ և նույնիսկ ագրեսիվ զգացողություններ է ունենում: Այս երևույթը կոչվում է նոմոֆոբիա, որն ուղակի հեռախոսի բացակայության հիվանդագին վախ է:

-Անհաշիվ անգամ մարդը ստուգում է նամակները, ձեռքն է առնում հեռախոսը` տեղին-անտեղի. սա կախվածությո՞ւն է:
-Կախվածությունը որոշվում է հետևյալ չափանիշներով.
.Անհաղթահարելի հակում օգտագործելու կամ կիրառելու հարաբերության որևէ ձև՝ հեռախոս կամ որևէ իր:
. Կախվածություն առաջացնող օբյեկտըՙ հեռախոսը կամ հարաբերության որևէ ձև գերիշխող է և խանգարում է ձևավորել այլ հետաքրքրություններ:
. Այդպիսի վարքը կամ հակվածությունը ունի աճելու միտում ամսվա կամ տարվա կտրվածքով:
Կախվածությունը բնութագրվում է նաև երբ մարդը դրական հույզեր և բավարարվածություն է ստանում միայն որևէ կպչուն օբյեկտից կամ հարաբերությունից: Իհարկե, եթե նրա դրական ապրումները և սպասելիքները պայմանավորվում են միայն ու միայն հեռախոսի զանգերի և հաղորդագրությունների միջոցով, կարող ենք ասել, որ գործ ունենք կախվածության հետ:
-Հեռախոսը (համակարգիչը), որում ամփոփված է ողջ աշխարհը` լրատվությունը, ընկերները և այլն, մեզ դարձնում է մեկուսացած, անհատապաշտ: Համամի՞տ եք:
-Հարաբերությունների կառուցման և շրջապատող աշխարհն ընկալելու ուրույն և ավելի հեշտ ձև է: Ամեն ինչ ավելի թվացյալ է, մտացածին: Ավելի հեշտ են կարողանում հարաբերվել, միմյանց ասել բառեր և ունենալ հուզական դրսևորումներ, որոնք իրական կյանքում և հարաբերություններում մեծ լարումներ և ապրումներ են առաջացնում: Մարդը համակարգչի առաջ կամ հեռախոսային զրույցի ժամանակ կարող է թաքցնել հույզերը: Ոչ վերբալ հաղորդակցման ձևերը տեսանելի չեն, կարող է հեշտորեն ստել, կեղծել, ներկայանալ իրենց ցանկալի ամենատարբեր ձևերով: Իհարկե շփման և հաղորդակցման այս ձևը որոշ դեպքերում ինքնամփոփ, փոխհարաբերություններում խիստ դժվարություններ ունեցող մարդկանց համար կարող է օգնող դեր կատարել հաղթահարելու իրենց ամոթը և զարգացնելու հաղորդակցման հմտությունները: Բայց, ինչ խոսք, սա հարաբերությունների, իրական հուզական ապրումների խաթարման և դեգրադացիայի ճանապարհ է:

- Տեղեկատվական տեխնոլոգիաներից կախվածությունը բուժելու համար մարդիկ դիմո՞ւմ են հոգեբանին: Կա՞ն բարդ դեպքեր, կամ ե՞րբ է պետք անհանգստանալ:
-Տեղեկատվական տեխնոլոգիաներից կախվածությունն ընկալվում է հասարակայնորեն ոչ վնասակար և պատժելի, ինչպես, օրինակ,ալկոհոլամոլությունն է, թմրամոլությունը կամ խաղամոլությունը: Կարող եմ ասել, որ որպես կանոն չափահաս անձանց կողմից դա չի դիտարկվում կախվածություն: Այցելում են այլ գանգատներով, օրինակ, միջսեռային փոխհարաբերություններում կոնֆլիկտներ, մենակության զգացողություն, կամ տարաբնույթ վախեր, հետո նոր են գիտակցում, որ այդ հոգեկան դժվարությունների փոխհատուցման ձևը դարձել է հեռախոսը կամ համակարգիչը, որը արհեստական է. ուստի և կախվածություն: Ավելի շատ որպես կախվածությունը հաղթահարելու առաջնային ձև դիմում են հատկապես դեռահասների կամ պատանիների ծնողները, այդ տարիքային շրջափուլում է կարծես հեռախոսից կամ համակարգչից կախվածության խնդիրը բարձրաձայնվում և սկսում անհանգստություն պատճառել:
Այո, կան բարդ դեպքեր, երբ 13- ամյա դեռահասը հրաժարվում է նույնիսկ դպրոց հաճախելուց, որևէ ընկերոջ կամ համադասարանցու հետ շփվելուց, և բավարարվել առավոտյան ժամը 9-ից մինչև երեկոյան 10 -ը միայն համակարգչային խաղեր խաղալով: Եվ երբ փորձել էին վերցնել համակարգիչը, բարձրացել էր շենքի տանիքը ու փորձել էր ինքնասպան լինել:
Պետք է անհանգստանալ, երբ առկա են վերը նշված հիմնական չափանիշները:

-ՈՒրիշ մի վիճակ եմ նկատել. մշտապես հասանելի լինելը հոգնեցնում է, նյարդային դարձնում, կարիք ես զգում իսկապես մենակ լինելու, աշխարհի հետ վիրտուալ կապը կտրելու...
-Առողջ հոգեվիճակը և դրական ապրումները ապահովողը սեփական ես-ն է: Եթե մարդու մեջ ապահովված է սեփական անձի սիրված և հարգված լինելու զգացողությունը, մարդը կարողանում է սնվել ինքն իրենից, արտաքին օբյեկտից կամ հարաբերության որևէ ձևից կախվածություն չի ձևավորվում: Երբ անձը կորցնում է իր ներսից սնվելու հիմնական ձևը, փնտրում է այն դրսում և հենց դա է, որ կոչվում է կախվածություն: Կախվածությունը հենց այն դեպքն է, որ նույնիսկ ցանկության դեպքում երբեք չես կարող կտրվել, տվյալ դեպքում, ոչ հեռախոսից, ոչ էլ համակարգչից և լինել մենակ, ինչպես, օրինակ, հարբեցողը հետ գալու փուլում խոստանում է, որ երբեք էլ չի խմելու բայց չանցած ժամեր՝ նորից շշերով է պատում իրեն:
Սակայն ոչ հիվանդագին հարաբերությունների դեպքում իսկապես պահանջմունք է ժամանակ առ ժամանակ կտրվել արտաքին ազդեցություններից, լինել ինքդ քեզ հետ, վերանայել անելիքներդ, վեր հանել ներքին ուժերդ, սա շատ նորմալ և առողջ մարդու կենսակերպ է:

Զրույցը` Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ