Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու նշանավոր հոգևորականների դասից է ականավոր հոգևոր, հասարակական գործիչ ՎԱՐԴԱՆ արքեպիսկոպոս ՕՁՆԵՑԻՆ կամ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍՅԱՆԸ (1812-1897թթ.):
Զինվորը Հայոց լույսն աստվածային իր մեջ է կրում,
Գենով հայկազուն նա միշտ զգում է կանչն հայրենիքի,
Առյուծ Մհերի ոգին է արթնանում ու պաշտպանում է հողը հայրենի,
Զինվորը հայոց լույսն աստվածային իր մեջ է կրում:
Արեգակն արդար լույս ճաճանչներով երկիրն է օծում,
Ի խորոց սրտի «Հայր մեր» աղոթքն եմ երկինք առինքնում առավոտ լուսո,
Քաղցրահունչ կապն եմ Քեզ հետ հաստատում, Որդի Աստծո,
Արեգակն արդար լույս ճաճանչներով երկիրն է օծում:
Անբավ ու Անճառ Տերն ես բոլորիս, փա՜ռք Քեզ հավիտյան,
Ամենատես ես, Ամենակարող, մեր ծով մեղքերից, խնդրում եմ, զատիր,
Ազատ մեզ դարձրու մահվան ճիրանից, հարություն մեզ տուր,
Անբավ ու Անճառ Տերն ես բոլորիս, փա՜ռք Քեզ հավիտյան:
«Այո՛, դու իսկապես ծաղիկներ չաճեցրիր, բայց դա առաջնային չէր ինձ համար, այլ ես առաջին հերթին խոնարհություն, հավատ ու իմ հանդեպ վստահություն էի ակնկալում քեզնից»։
ՈՒղիղ ճամփեքից խոտորվել եմ ես, մոլորյալ եմ, Տե՛ր,
Անհուն մեղքերի ծովն եմ ես սուզվել, Տե՛ր, փրկեա դու ինձ,
Ինձ՝ մոլորյալիս Դու հետ դարձրու, Տե՛ր, օգնիր Դու ինձ,
ՈՒղիղ ճամփեքից խոտորվել եմ ես, մոլորյալ եմ, Տե՛ր:
Վաղ ծիսական հիշատակությունների համաձայն Քրիստոնեական Եկեղեցին աղոթել է ննջեցյալների համար իր հիմնադրման առաջին իսկ օրերից։ Նահատակների հնագույն վկայաբանություններում հանդիպում ենք նահատակների համար արված աղոթքների, որպեսզի նրանք հավիտենական հանգստի արժանանան։ Հռոմի կատակոմբներում փորագրված հնագույն աղոթքներից մեկում ասվում է. «Հավիտենական հանգիստ պարգևիր նրանց, օ՜ Տեր, և թող հավիտենական լույսը ճառագի նրանց վրա»։
Ամենուրեք ես Տե՛ր, էությունն է իմ Քեզնով ներծծված,
Հաստատուն ես Դու և Ամենակարող, ազատիր ինձ մեղքերից,
Ինձ արժանի Քեզ դարձրու, քանզի ամեն բան կախված է Կամքից,
Ամենուրեք ես Տե՛ր, էությունն է իմ Քեզնով ներծծված:
Քրիստոնյաների շրջանում փշալարերով ամենահայտնի պատկերն է՝ Հիսուս Քրիստոսը խաչը տանջանքով Գողգոթա է տանում, գլխին՝ սուր փշալարեր։ Ապա, խաչված է՝ փշալարերը գլխին։ Դիմացել է։ Կուռ էր ճշմարտությունը։
Մեր ներկա վիճակն ու անկախություն կոչեցյալ ժամանակահատվածում մեր քաղաքականությունը կարող է կարճ ձևով բնութագրվել որպես ամնեղսունակ ու շուստրի քայլերով, երբեմն էլ վազքով դեպի հերթական փոսը գնալու ընթացք։
Նման իրավիճակում մեր գիտակցությանը չի հասնում այն բանը, որ մեր ընթացքը ուրիշների գոյապայքարի հետևանք է՝ հիմնականում անկախ մեզնից...