«Մինչ մենք ճառում ենք, թե Թուրքիան փոխվել է, նա իր շուրջն է հավաքում թրքալեզու բոլոր ժողովուրդներին»
16.10.2020 | 00:08
«Իրատեսի» զրուցակիցն է թուրքագետ ՏԻՐԱՆ ԼՈՔՄԱԳՈԶՅԱՆԸ:
-Այս օրերին ի՞նչ է գրում թուրքական մամուլը, ի՞նչ տրամադրություններ են թուրքական հասարակության ներսում:
-Քանի որ Թուրքիայում վաղուց ազատ մամուլ գոյություն չունի, ու լրատվադաշտն ամբողջությամբ Ռեջեբ Թայիփ Էրդողանի կաբինետի վերահսկողության ներքո է (բացառությամբ մեկ-երկու միջազգային այլընտրանքային ԶԼՄ-ների), մամուլը միատեսակ է արձագանքում ամեն ինչին, այդ թվում նաև Արցախում ծավալվող իրադարձություններին: Այսինքն՝ բոլորն էլ միակողմանի տեղեկություն են ստանում: Տեսանելի է, որ Արցախում ծավալվող իրադարձությունների ֆոնին ավելի է ընդգծվում թուրքերի ազգայնամոլությունը, և ազգային փոքրամասնություններին առնչվող ցանկացած հարց այժմ ավելի է ծայրահեղացվում:
-Մինչև այս պատերազմը Հայաստանում շատերն ասում էին, թե Թուրքիան այլևս նախկինը չէ, «նոր» ու «հին» թուրք եզրույթներն էին առանձնացնում: Ինչպիսի՞ն էր թուրքը 100 տարի առաջ ու ինչպիսի՞ն է այժմ:
-100 տարի առաջ էլ էին հայերը նույն կերպ արտահայտվում: Երբ Եվրոպայում կրթություն ստացած մի քանի երիտթուրքեր հայտնվեցին Պոլսում, հայերն ասում էին՝ թուրքը փոխվել է, սա ուրիշ թուրք է: Եվ հետաքրքիրն այն է, որ ապրելով թուրքի հետ կողք կողքի՝ դեռ շարունակում ենք հավատալ, թե նա փոխվող տեսակ է: Փաստորեն աշխարհի ամենահին ազգերից մեկը լինելով՝ մտածելակերպով մանուկ ենք մնացել: Այլ ազգեր, որ ավելի նոր են, օրինակ՝ հենց թուրքը, քաղաքականության, դիվանագիտության հետ կապված հարցերում շատ ավելի սթափ է գնահատում իրավիճակը: Պատմությունը կրկնվում է, բայց, հուսով ենք, նույն ելքը չի ունենա:
-Պատմության կրկնության թեման շարունակելով՝ Արցախում ընթացող պատերազմը կարո՞ղ ենք պանթուրքական մեծ ծրագրի շարունակությունը համարել:
-Իհարկե, դա պարզից էլ պարզ է: Թուրքիան ոչ միայն մասնակցում, այլև անմիջականորեն ղեկավարում է Արցախի դեմ սանձազերծած պատերազմը: «Թուրքը փոխվել է» ասելով առաջին սխալն ենք գործում, իսկ երբ ասում ենք, թե թուրքը հրաժարվել է պանթուրքիստական ծրագրերից, գործում ենք երկրորդ սխալը: Բոլոր նրանց, ովքեր այդպես են կարծում, առաջարկում եմ մտնել թուրքական պետական հաստատություններ ու տեսնել թուրանիզմի ուղղակի առկայությունն ամենուր: Անգամ այդ երկրի լուրերին հետևելով կտեսնեք՝ պանթուրքիստական գաղափարախոսությունը մեկ ուղղությամբ չէ, որ առաջ են տանում: Ի տարբերություն մեզ՝ աշխատում ու գործում են: ՈՒ մինչև մենք մեր տաք գրասենյակներում նստած ճառում ենք, թե Թուրքիան փոխվել է կամ հրաժարվել է պանթուրքական ծրագրերից, նա շարունակում է աշխատել թե՛ լեզվական, թե՛ ռազմական, թե՛ այլ ուղղություններով, ավելին՝ փորձում է իր շուրջը հավաքել թրքալեզու բոլոր ժողովուրդներին:
-Այս օրերին միջազգային մամուլն ահազանգում է, որ Թուրքիայի անմիջական մասնակցությամբ են վարձկան-ահաբեկիչները ներգրավվել ադրբեջանական բանակում ու կռվում ընդդեմ Արցախի: Ի՞նչ եք կարծում, դա որևէ կերպ կազդի՞ գերտերությունների ու Թուրքայի հարաբերությունների վրա, թե՞ ամեն բան կշարունակի մնալ կոչ-հորդորի սահմաններում:
-Հիմնական «տոն տվող» երկրները՝ Ռուսաստանը, Ֆրանսիան, Ամերիկան և այլն, արդեն հաստատել են, որ վարձկաններ, այո, կան տարածաշրջանում, բայց միայն արձանագրելը բավարար չէ: Հստակ քայլեր են պետք, որ չեն արվում: Անմիջական գործողություններ իրականացնողներն այս տարածաշրջանի հետ առնչվող երկրները՝ Ռուսաստանը կամ Իրանը կարող են լինել, բայց նրանք նույնպես առայժմ հապաղում են:
-Ինչքան էլ ասենք, որ Ադրբեջանի ռազմաքաղաքական ղեկավարությունն այս օրերին ենթարկվում է պաշտոնական Անկարային, չի բացառվում, որ մոտ ապագայում Ադրբեջանի մասով Թուրքիայի ախորժակն էլ մեծանա:
-Թուրքայի ախորժակն ավելին է, իհարկե, ու դա նկատելի է անգամ այս պահին, երբ ուզում է տարածվել Հունաստանում, Կիպրոսում, Լիբիայում, Սիրիայում, Իրաքում, արդեն Երուսաղեմի մասին է խոսում: Իհարկե նրա ախորժակը մեծ է, ու դա հիմնականում կապված է Թուրանի գաղափարախոսության հետ: Այսօր տեղի ունեցող գործընթացները փոքր քայլեր կամ առաջխաղացումներ են, որ Թուրքային հասցնելու են այդ վերջնանպատակին:
-Տեղի հայ համայնքի վիճակն ինչպիսի՞ն է այս օրերին:
-Ինչպես միշտ՝ բարդ: Նորություն չէ՝ Թուրքիայում ինչ էլ կատարվի, միևնույն է, հայ համայնքի կամ ազգային այլ փոքրամասնությունների գլխին է ջարդվում: Իհարկե մտահոգ են, մեծ մասը վախի մեջ է: Օրինակ, հայկական թաղամասերում այս օրերին թուրքերը ցույցեր են կազմակերպել, փորձել սադրել ու հրահրել մեր հայրենակիցներին:
Զրույցը`
Սևակ ՎԱՐԴՈՒՄՅԱՆԻ
Հեղինակի նյութեր
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
.
.
-
Ասում են… Եթե չլիներ մեր չարամիտ միջամտությունը, ապա հայերի բացարձակ մեծամասնությունը, ըստ Սան Ստեֆանոյի պայմանագրի, հայտնվելու էր Ռուսաստանի պաշտպանության ներքո
-
Ասում են… Պարադիգմի կտրուկ փոփոխությունը և անցումը դեպի Եվրամիության հարթակ, մեր կարծիքով, անխուսափելիորեն կապված կլինի ՀՆԱ-ի անկման և հայկական բիզնեսին, տնտեսությանն ու Հայաստանի հասարակ քաղաքացիների կենսամակարդակին լուրջ հարվածների հետ։
-
Ասում են… Դոնալդ Թրամփի գլխավորած հանրապետական վարչակազմի ԱՄՆ-ում իշխանության վերադարձով Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո միջազգային գործընթացների Վաշինգտոնի ըմբռնումը նոր հարթություն է ձեռք բերել: Հունվարի 15-ին Սենատում այս հարցի վերաբերյալ նոր պետքարտուղար Մարկո Ռուբիոն շատ խոսուն հայտարարություններ արեց։
-
Ասում են Եթե ինչ-որ մեկը սեփական պատմությունը խեղաթյուրում է թշնամու բարեհաճությանը արժանանալու համար, նա հարգանքի արժանի չէ: Թուրքիան Հայաստանի հավերժական թշնամին է, նրանք հավերժական անեծքի տակ են հայոց կոտորածը կազմակերպելու համար:
-
Ասում են… «Զանգեզուրի միջանցքը» ներկայիս տեսքով մաքուր թուրքական պրոյեկտ է: Այդ միջանցքով Ադրբեջանը ոչնչից ստանալու է տարեկան 1,5 մլրդ դոլար եկամուտ, իսկ Թուրքիայի առջև բացվելու են Կասպից ծովի դարպասները, և մուտք է գործելու Կենտրոնական Ասիա
-
Ասում են Ռուսաստանի նախագահ Պուտինը Զանգեզուրի միջանցքի մասին ոչ մի նոր բան չի ասել Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից հետո, որն ավարտվել է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությամբ։ Միևնույն ժամանակ, հայտնի չէ, թե այս հարցում Հայաստանը, Ադրբեջանը, Իրանը, Ռուսաստանն ու Թուրքիան ինչպես են «ընտելանալու» միմյանց:
-
Ասում են… Ռուսաստանի տարածքին հեռահար ճշգրիտ զենքերով հարվածներ հասցնելու հնարավորություն ՈՒկրաինայի ԶՈՒ-ն չունի, հետևաբար, եթե հայտարարվում է, որ ՈՒկրաինային թույլատրվում է նման հարվածներ հասցնել, ապա դա նշանակում է, որ ՆԱՏՕ-ն ուղիղ մտնում է կոնֆլիկտի մեջ Ռուսաստանի հետ
-
Ասում են… Վլադիմիր Պուտինի այցն Ադրբեջան պատմական իրադարձություն էր, քանի որ այն նշանավորեց Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի գլխավոր դաշնակցի փոփոխությունը։ Ավելի քան 30 տարի Հայաստանն այդպիսի դաշնակից էր, բայց հիմա որոշել է անցնել Արևմուտքի կողմը՝ ներառյալ Ֆրանսիան, ԵՄ-ը և ԱՄՆ-ը
-
Նիկոլն արգելել է իրեն նկարել Արարատների ֆոնին Ըստ մերձնիկոլական շրջապատից տարածվող լուրերի` կապիտուլյանտ ոչնչությունը հրահանգել է իր աշխատակազմի լուսանկարիչներին և օպերատորներին իրեն չպատկերել Արարատ լեռների ֆոնին:
-
Ասում են… Մի շարք երկրներում, ցավոք, նաև Հայաստանում մեծ խանդավառություն չկար այն հարցում, որ Ռուսաստանն ինչ-որ կերպ վերահսկեր Հայաստանով լոգիստիկ ճանապարհը Նախիջեւանի և Ադրբեջանի հիմնական տարածքի միջև։ Այստեղ, նախ և առաջ, Թուրքիայի շահն է
-
Ասում են… Ես հստակ ասել եմ՝ նյութական որևէ ակնկալիք, կլինի կազմակերպություն կամ անձ, եթե ինքը ներգրավված է այս շարժմանը, չի կարող ունենալ, սկսած ինձնից, փոխարենը՝ մենք բոլորս կստանանք Հայրենիք ու Պատիվ
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
Տարածաշրջանային
Իրանը հավատարիմ է իր սահմանած աշխարհաքաղաքական կարմիր գծերին
«Իրանը Ադրբեջանին տրամադրում է ճանապարհ դեպի Նախիջևան իր տարածքով. այդ հարցում արդեն աշխատանքներ են տարվում, և կա պայմանավորվածություն»:Հիշու՞մ եք Իրանի նախագահ Փեզեշքիանի՝ վերջերս արած այս հայտարարությունը:
Առնվազն էլեկտրաէներգետիկ հաղորդակցությունների մասով այս սցենարն այսօր կյանքի է կոչվում «գետնի վրա»...
