Ժայթքման դեպքում հետևանքները կարող են աղետալի լինել

Գիտնականներն ահազանգում են Եվրոպայում արթնացող գերհրաբխի մասին. սպառնալիք ամբողջ մայրցամաքին

Իտալական Կամպի Ֆլեգրեյ գերհրաբխի շրջանում, որը գտնվում է Նեապոլի մերձակայքում, գիտնականները գրանցում են սեյսմիկ ակտիվության աննախադեպ աճ: Ինչպես հաղորդում է «Daily Star»- ը, այնտեղ վերջին կես տարվա ընթացքում գրանցվել է ավելի քան 3000 ստորգետնյա ցնցում, այդ թվում՝ 4,4 մագնիտուդով մայիսյան երկրաշարժը, որն ամենահզորն է եղել վերջին 4 տասնամյակների ընթացքում:

Ըստ հրապարակման, հսկա կալդերան (պորտուգ.՝ caldera – կաթսա, կաթսայաձև կամ կրկեսանման փլվածքային ծագում ունեցող իջվածք), որը ձևավորվել է հնագույն ժայթքումներից, վերջին անգամ ակտիվացել է 1539 թվականին։ Ժամանակակից հետազոտությունները հայտնաբերել են տագնապալի փոփոխությունների համալիր. Պոցցուոլիում հողի աստիճանական բարձրացում 1,4 մետրով, հրաբխային գազերի արտանետումների ավելացում և երկրակեղևի ձևախեղումների գործընթացներ մագմայի ահռելի ճնշման հետևանքով:

2005 թվականից ի վեր տարածքում գտնվող հողը դանդաղորեն բարձրանում և իջնում է մի գործընթացում, որը կոչվում է բրադիսեյսիզմ: Դա տեղի է ունենում այն ժամանակ, երբ մագման և գազը կուտակվում են գետնի տակ՝ մակերեսը վեր հրելով կամ թույլ տալով, որ այն հետ ընկնի: Մոտակա Պոցցուոլի քաղաքում ընթացիկ փուլում հողի մակարդակը բարձրացել է մոտ 4,7 ոտնաչափ: Դա նման է այն բանին, որ երկրի մակերեսը փոքր- ինչ ուռչում է, ինչպես փուչիկը, երբ մագման դուրս է մղվում ներքևից:

Համակարգչային մոդելավորումը հաստատել է ապարների աճող լարվածությունը: Ժայթքման դեպքում հետևանքները կարող են աղետալի լինել. հրաբխային մոխիրը կարող է ծածկել Եվրոպայի զգալի մասը, կաթվածահար անել ավիահաղորդակցությունը և գլոբալ սառեցում առաջացնել «հրաբխային ձմռան» արդյունքում: Անմիջական ռիսկի գոտում ապրում է ավելի քան 4 մլն մարդ, ներառյալ՝ Նեապոլի բնակչությունը:

Իտալիայի երկրաֆիզիկայի և հրաբխագիտության ազգային ինստիտուտն ուժեղացրել է կալդերայի մոնիտորինգը՝ օգտագործելով սեյսմիկ կայանների տեղակայված ցանցը, երկրակեղևի ձևախեղումների արբանյակային հսկողությունը և հրաբխային գազերի բաղադրության կանոնավոր չափումները: Նշվում է նաև, որ այս գերհրաբխի գործունեության նույնիսկ աննշան փոփոխությունները պահանջում են գիտնականների և իշխանությունների ուշադրությունը՝ պոտենցիալ գլոբալ հետևանքների պատճառով:

Տեղական իշխանությունները արդիականացնում են տարհանման պլանները, որոնք նախատեսում են իրադարձությունների ծայրահեղ զարգացման դեպքում առաջին 72 ժամվա ընթացքում 500 000 մարդու հեռացում, ինչը, նկատենք, միանշանակ բավարար չէ, քանի որ խոսքն ավելի քան 4 մլն մարդու մասին է, բացի այդ, իրադարձությունների ծայրահեղ զարգացումը կարող է շատ արագ լինել և իշխանություններին 3 օր չտալ գոնե կես մլն մարդու տարհանման համար: Պաշտոնապես էլ խոստովանվում է, որ Նեապոլի մայրաքաղաքային շրջանում բնակվող միլիոնավոր մարդկանց համար մշակված տարհանման համապարփակ ծրագրերի խնդիրը շարունակում է մնալ այդ ծրագրերի արագ և արդյունավետ իրականացումն ապահովելը, եթե ժայթքումն անխուսափելի դառնա:

Մեր ընթերցողների մոտ, բնականաբար, հարց կառաջանա՝ Իտալիայում գտնվող Կամպի Ֆլեգրեյ գերհրաբխի ժայթքումը կարո՞ղ է վտանգավոր լինել Հայաստանի համար…

Համաշխարհային գերհրաբուխներից մեկը սկսել է արթնանալ, ինչը «մոլորակը կընկղմի քաոսում»

Գիտնականները նախազգուշացնում են, որ աշխարհի գերհրաբուխներից մեկը արթնանում է, ինչը «մոլորակը կընկղմի քաոսում»: Իտալիայի Կամպի Ֆլեգրեյ զանգվածային գերհրաբխի շրջանում տեղի ունեցած հզոր երկրաշարժերի շարքը գիտնականներին ստիպել է մտահոգվել խոշոր ժայթքման վտանգի վերաբերյալ:

Մայիսին Նեապոլի մերձակայքում Ֆլեգրեյան դաշտերը ցնցեց 4,4 մագնիտուդով երկրաշարժը, որը վերջին 40 տարվա ընթացքում ամենաուժեղն էր ճանաչվել, գրում է «Daily Mail»- ը: Մասնագետներն ասում են, որ ժայթքումներին սովորաբար նախորդում է սեյսմիկ ակտիվության աճը, քանի որ բարձրանում է ստորգետնյա ճնշումը: Այս և վերջին կես տարվա ընթացքում ավելի քան 3000 ցնցումները կարող են թուլացնել հրաբխի մագմատիկ օջախի վերևում գտնվող ապարները՝ հեշտացնելով մագմայի վերելքն ու ժայթքումը: Պատկերացրեք, բացատրում է «Daily Mail»- ը, որ կաթսայում արագորեն մեծ ծավալի գոլորշի է ձևավորվում. եթե կափարիչը չափազանց թույլ է, այն կարող է մի կողմ շպրտվել ու…:

Երկրաբանները նաև նկատել են հրաբխից արտանետվող գազերի ծավալի կտրուկ աճ, ինչը նույնպես անհանգստացնող նշան է: Կամպի Ֆլեգրեյում ածխաթթու գազի արտանետումները կտրուկ աճել են, Իտալիայի երկրաֆիզիկայի և հրաբխագիտության ազգային ինստիտուտը (INGV) հայտնում է օրական 4000- 5000 տոննա գազերի արտազատման մասին: Մասնագետներն ասում են, որ գազի արտանետումների ավելացումը հաճախ նշանակում է, որ մագման մոտենում է մակերեսին՝ ավելի մեծ ճնշում գործադրելով հրաբխի վրա:

Մագման այժմ գտնվում է մակերևույթից ընդամենը մի քանի մղոն ներքև

Ըստ հիշյալ ինստիտուտի, մագման այժմ գտնվում է մակերևույթից ընդամենը մի քանի մղոն ներքև, այսինքն՝ մակերեսային խորության վրա, ինչն առավել մտահոգություններ է առաջացնում: Եթե ճնշումը շարունակի աճել, այն կարողէառաջացնելժայթքումառանցնախազգուշացման, հատկապես հաշվի առնելով վերջին բոլոր երկրաշարժերն ու գազի արտանետումները:

INGV– ի առաջատար հրաբխագետ Քրիստոֆեր Քիլբուրնը նշել է. «Կարևոր է տարբերակել մագմայի շարժման արդյունքում առաջացած գազերի արտանետումները և լեռնային ապարների բնական փոխազդեցությունից բխող արտանետումները»:

Նեապոլի Ֆեդերիկո II համալսարանից Ջանմարկո Բուոնոյի ղեկավարությամբ նոր ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ Սոլֆատար խառնարանից արտանետվող ածխաթթու գազի մոտ 80 տոկոսը գալիս է անմիջապես երկրի մակերևույթի տակ գտնվող մագմայից: Սա նշանակում է, որ մագման գազեր է արձակում, ինչը հստակ նշան է, որ այն կարող է մոտենալ մակերեսին: Գազի մնացած 20 տոկոսը առաջանում է ստորգետնյա ապարների հետ տաք հեղուկների փոխազդեցության արդյունքում, բնական գործընթաց, որը միշտ չէ, որ նշանակում է, որ ժայթքումը մոտենում է, բացատրում է «Daily Mail»- ը:

Գիտնականները հետևում են գազի վերոնշյալ արտանետումներին, ինչպես նաև հողի փքվածությանը և հազարավոր փոքր երկրաշարժերին, քանի որ դրանք ապագա ժայթքումների հիմնական նշաններն են: Երբ մագման բարձրանում է, այն դուրս է մղում գազերը՝ ճնշում ստեղծելով հրաբխի ներսում։

Ինչպես գրել է «Daily Mail»-ը, հրաբխի ժայթքման դեպքում շենքերը կարող են քանդվել լավայի հոսքերով, մոխրի ամպերով և արագ շարժվող տաք գազերով: Ճանապարհները, էլեկտրաէներգիան և ջրամատակարարումը կարող են անջատվել՝ մարդկանց կյանքը դարձնելով վտանգավոր և քաոսային: Նեապոլը և մոտակա քաղաքները, ինչպիսիք են Պոզզուոլին, գտնվում են Կամպի- Ֆլեգրեյի հարևանությամբ, ինչը վտանգում է շատերի կյանքը և նրանց տները:

Կամպի Ֆլեգրեյ նշանակում է «բոցավառ դաշտեր»: Դա հրաբխային մեծ խառնարան է, որը ձևավորվել է հազարավոր տարիներ առաջ տեղի ունեցած հզոր ժայթքման արդյունքում, որի հետևանքով հողը, ժայռաբեկորները փլուզվել է մագմատիկ օջախի վրա: Ինչպես նշել է «Daily Mail»- ը, ըստ գիտնականների, հնարավոր չէ ճշգրիտ կանխատեսել, թե երբ տեղի կունենա հաջորդ ժայթքումը, բայց վերջին ակտիվությունը նշանակում է, որ այն կարող է տեղի ունենալ ավելի շուտ, քան թե ուշ:

Օգտագործելով մեխանիկական ավերման մոդելը, որը սովորաբար օգտագործվում է շինարարական ճարտարագիտության մեջ, գիտնականները ուսումնասիրել են, թե ինչպես է այնտեղ գտնվող ժայռն արձագանքում ծանրաբեռնվածությանը: Նրանց արդյունքները ցույց են տալիս, որ երկրի ընդերքը պարզ ճկումից անցնում է ճաքերի, ինչը հաճախ նախորդում է ժայթքումներին:

«Մենք ակնհայտորեն տեսնում ենք մոտեցում այն վիճակին, որի դեպքում խզումն ավելի հավանական է»,- նշել են գիտնականները:

Կամպի Ֆլեգրեյ հրաբխից բխող սպառնալիքը միայն տեղային բնույթ չի կրում, նախազգուշացնում է «Daily Mail»- ը: Մոտ 40 000 տարի առաջ Կամպի Ֆլեգրեյ հրաբխի ժայթքումն այնքան ուժեղ է եղել, որ առաջացրել է երկրի պատմության մեջ ամենասարսափելի հրաբխային աղետներից մեկը՝ մեծ փոփոխություններ առաջացնելով գլոբալ կլիմայական պայմաններում: Եթե այսօր նման ժայթքում տեղի ունենա, դրա հետևանքները կտարածվեին Իտալիայի սահմաններից շատ ավելի հեռու: Մոխրի ամպերը կարող էին ծածկել Եվրոպայի մեծ մասը՝ ընդհատելով թռիչքները, վնասելով բերքը և անջատելով էլեկտրաէներգիան: Հրաբխային գազերը կարող են արգելափակել արևի լույսը, ինչը կհանգեցնի ջերմաստիճանի երկարատև անկման և անկանխատեսելի եղանակի՝ վտանգելով սննդի պաշարներն ամբողջ աշխարհում:

Արթուր Հովհաննիսյան

Կամպի Ֆլեգրեյ գերհրաբխի լուսանկարը՝ ներքևում

Լուսանկարներ

Հեղինակի նյութեր

• Ինչի մասին են հուշում երեկ Իտալիայում երկրաշարժն ու հրաբուխը, այսօր Հունաստանում և Թուրքիայում ստորգետնյա ցնցումները (տեսանյութեր)
• Ռուսական կողմը չի համաձայնել անվերապահ հրադադարին և պետությունների ղեկավարների հանդիպմանը. 2
• Ռուսական կողմը չի համաձայնել անվերապահ հրադադարին և պետությունների ղեկավարների հանդիպմանը
• Զինադադար, ի վերջո, չի լինի, պատերազմը կշարունակվի և կավարտվի կամ ՌԴ հաղթանակով, կամ միջուկային զենքի գործադրմամբ Երրորդ համաշխարհայինով. 10
• Բացահայտվել են COVID-19- ի դեմ պատվաստանյութերի հետ կապված մահացու առողջական ռիսկերը. 3
• Բացահայտվել են COVID-19- ի դեմ պատվաստանյութերի հետ կապված մահացու առողջական ռիսկերը. 2
• Բացահայտվել են COVID-19-ի դեմ պատվաստանյութերի հետ կապված մահացու առողջական ռիսկերը
• Թուրքիայից ոչ հեռու Կոլումբո ստորջրյա հրաբխի ժայթքման հավանականությունը տարածաշրջանում շարունակվող սեյսմիկ ակտիվության պարագայում աճում է (տեսանյութ)
• Այսպիսի խայտառակ հանցագործություն կարող էր լինել Նիկոլ հայադավի և իր ոհմակի իշխանության օրոք (տեսանյութ)
• Լոնդոնն իր ծանր հրետանով հարվածել է Նիկոլ հայադավի, վիբրատորչիկ Ալենի և Հայաստանում իր թիվ 1 գործակալի կամ մարդու՝ Արմեն Գրիգորյանի գլխին. 5
• Նիկոլն էլ, Արաբատ Միրզոևն էլ, վիբրատորչիկ Ալենն էլ, Ալիևն էլ Պուտինի և Ռուսաստանի համար Զելենսկուց շատ չեն տարբերվում. 2 (տեսանյութեր)
• Ադրբեջանը մտադիր չէ ստորագրել նույնիսկ պետական դավաճանության հանցափորձի գնով Նիկոլի առաջարկած «խաղաղության պայմանագիրը». 3
• Նիկոլն էլ, Արաբատ Միրզոևն էլ, վիբրատորչիկ Ալենն էլ, Ալիևն էլ Պուտինի և Ռուսաստանի համար Զելենսկուց շատ չեն տարբերվում
• Հայաստանի «պաշտպանության նախարարություն» կոչվածը հերթական անգամ անամոթաբար լռում է հայկական բնակավայրի ու դիրքերի գնդակոծության մասին
• Նիկոլի «ընկերը» և վիբրատորչիկ Ալենի գաղափարակիցը բռնվել է գործի վրա (տեսանյութեր). 2
• Նիկոլի «ընկերը» և վիբրատորչիկ Ալենի գաղափարակիցը բռնվել է գործի վրա (տեսանյութեր)
• Նիկոլը Մոսկվայում երեկ ոչ թե Հայաստանի ու հայերիս, այլ Էրդողանի, Քալընի և Ալիևի ներկայացուցիչն էր
• Լոնդոնն իր ծանր հրետանիով հարվածել է Նիկոլ հայադավի, վիբրատորչիկ Ալենի և Հայաստանում իր թիվ 1 գործակալի կամ մարդու՝ Արմեն Գրիգորյանի գլխին. 4
• Լոնդոնն իր ծանր հրետանիով հարվածել է Նիկոլ հայադավի, վիբրատորչիկ Ալենի և Հայաստանում իր թիվ 1 գործակալի կամ մարդու՝ Արմեն Գրիգորյանի գլխին. 3
• Լոնդոնն իր ծանր հրետանիով հարվածել է Նիկոլ հայադավի, վիբրատորչիկ Ալենի և Հայաստանում իր թիվ 1 գործակալի կամ մարդու՝ Արմեն Գրիգորյանի գլխին. 2

Մեկնաբանություններ