Տարածաշրջանում հայության հեգեմոնիայի ավարտը ակնհայտ էր արդեն 1820-ականներին, բայց ամբողջությամբ այն ավարտվեց 1914-15թ.թ., երբ միլիարդատեր և տարածաշրջանի ամենահարուստ ու ազդեցիկ ժողովուրդը նախընտրեց ցեղասպանվել, բայց չֆինանսավորել զինված պայքարը:

...Ռուսներին հաջողվեց մինչև վերջ ուժասպառ անել թուրքական զորքին, և սկսվեց թուրքական զորքերի անկանոն նահանջը, որը վերածվեց խուճապի, վախկոտների փախուստի: Թուրքերը վիթխարի կորուստներ կրեցին: Ամբողջ առավելությունն անցավ ռուսների կողմը: Հայերը դրա մեջ փրկության վառ կայծեր էին նշմարում, բայց հետո կատարվեցին ավելի ողբերգական դեպքեր... Ռուսական զորքը թողեց ռազմաճակատը և հետ քաշվեց` ժողովրդին թողնելով կատաղած, խուճապահար ու արյունարբու թշնամու և բախտի քմահաճույքին: Այդպես էր ցանկացել ռուսական հրամանատարությունը...

1095 թվականին ֆրանսիական Կլերմոն քաղաքում տասնյակ հազարավոր ուխտավորների և ազնվական, թագավորական դասի ասպետների առջև պապական խոսքով հանդես եկավ ՈՒրբան պապը։

Իր ժանրում չգերազանցված և առ այսօր դիտելի ֆիլմ է:

Հայոց ազգի անեծք, նեռ, թուրք, ջհուդ, մասոն, պարտվողական, թրքասեր, Արցախը ծախող, մնացածն էլ դուք ավելացրեք, ՀՀ Առաջին նախագահ Լևոն Տեր Պետրոսյանը, 1997 թ. դեկտեմբերի 2-ին «Փուլային տարբերակ» կոչվող փաստաթղթով Ղարաբաղը ծախում էր: Ներկայացնում եմ հիմնական թեզերը։

-Ստալինի տարիներն էին։ Փիս ռեժիմ էր,- պատմում էր Խեչան դային, որ 50-ն անցել էր ու մտել 51-ի մեջ։- Մեր գյուղից շատ շատերին կռիվ տարան, ջահել ջիվան, շիմշատ բոյերով, նախշուն, ամեն մեկը մի թառ֊լան տղա, ամեն մեկը մի տան ճրագ։

Հայ-ադրբեջանական վայ-խաղաղության գալիք պայմանագիրը սարերի հետևում չէ, ընդ որում, այն անցնելու է թե՛ ՀՀ Ազգային ժողովով, թե՛ ՀՀ սահմանադրական դատարանով։

Մի սև թոխպը օր էր։ Անձրևը առանց շտապելու, հանդարտ մաղում էր առավոտից իրիկուն:

Արմենի հետ բացում ենք պատմության էջերի չհրապարակված եղելությունը։

ԱՐՑԱԽ երկիրը, Փոքր Սյունիք, Մեծ Հայքի տասներորդ նահանգն է։ «Արդախե», «ՈՒրդեխեե», «Արտախունի», «Արցավա» ձևերով հիշատակված է ուրարտական արձանագրություններում։ Երբեմն կոչվել է Փոքր Սյունիք, իսկ ավելի ուշ՝ հիշատակված է Խաչեն կամ Խաչենք անունով։ Արցախը հիշատակված է նաև Ղարաբաղ, Կարաբաղ, Կարաբագ անուններով։ Արցախն անցել է պատմության բազմաբնույթ քառուղիներով, որի հետևանքով Արցախին տրված անունները հնչյունակազմական ու բարբառային փոփոխությունների են ենթարկվել, սակայն արմատն ու գաղափարը մնացել են անփոփոխ։ Արցախին տրված բոլոր անունները բնիկ հայերեն արմատներ են.