Ողջ Եվրոպան տեղյակ է 100 տարի առաջ հայերի նկատմամբ գործված ցեղասպանության մասին՝ հայտարարել է Գերմանիայի Բունդեստագի նախագահ Նորբերտ Լամերտը: Հայկական համայնքներում տարբեր միջոցառումներով հիշատակելու են այդ ողբերգական կորստի զոհերին, Եվրոպայում ուշիուշով հետևում են հայ - թուրքական փոխհարաբերություններին՝ Թբիլիսիում Գերմանիայի դեսպանատանը կայացած հանդիպման ժամանակ ասել է Նորբերտ Լամերտը:

Չնքուշը դարաւանդ մը ձեւացնող վիթխարի ժայռերու վրայ էր կառուցուած՝ տուն տան վրայ և տուն տան կից: Ոչ միայն լեռնալանջ, այլ նաեւ լեռնամէջ էր Չնքուշը: Մասնաւորապէս հայ Չնքուշը, Չնքուշի հայոց լայնանիստ թաղամասը:

Գլխավոր ապացույցների, փաստաթղթերի և հավաստի վկայությունների հետաքննության արդյունքը հետևյալն էր. «Միություն և առաջադիմություն» կուսակցության ղեկավարների կողմից սկզբնական շրջանում պատերազմական գործողություններին մասնակցելու համար ստեղծված «Թեշքիլաթը մահսուսե»-ն, ինչպես պարզ երևում է մեղադրական փաստաթղթերից, բացառապես գաղտնի բնույթ էր կրում, և նրա բուն նպատակը հանցագործ արարքներ կատարելն էր:

Ժողովրդական ստուգաբանությամբ` Բալու է կոչվել շրջակայքում շատ բալենիներ ունենալու պատճառով։ Գտնվում է Հայկական Տավրոս լեռնաշղթայի հյուսիսային ստորոտին, Դերսիմի հարավային ծայրագավառում, Արածանիի (Արևելյան Եփրատ) ստորին հոսանքի աջ ափին։ Շրջակայքում կան պղնձի (և գունավոր այլ մետաղների) ու քարածխի հանքեր։

Առաջին հայը, ում հետ ես հանդիպել և զրուցել եմ ցեղասպանության մասին, Լիբանանից էր, ԱՍԱԼԱ-ի մարտիկ՝ երկու բարձրագույն կրթությամբ՝ գրել է «Huffington Post»-ի բլոգեր Ջանկարլո Կապոցցոլին «Հիմա ո՞վ է հիշում հայերի կոտորածի մասին» հոդվածում:

«Սա պատմություն է մի ժողովրդի, ով կյանքի է կոչել ինքնորոշման իր օրինական իրավունքը: Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդն ազատորեն արտահայտել է իր կամքը և գրեթե մեկ դար շարունակ դիմակայում է իր վրա իշխելու նկրտումներ ունեցողների թշնամանքին:

Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարում ի՞նչ գիտենք մենք ցեղասպանության պատճառների ու հետևանքների, 20-րդ դարասկզբի Օսմանյան կայսրության, Ռուսական կայսրության կովկասյան քաղաքականության, 1908-ի երիտթուրքական հեղաշրջման, 1912-ի հայկական բարենորոգումների ու դրանց ձախողման, բուն 1915-ի իրադարձությունների, 1919-ի թուրքական ռազմական ատյանի դատավարությունների, ժամանակակից Թուրքիայի Հանրապետության, հարակից տասնյակ հարցերի մասին:

Ալաշկերտը տարբեր ժամանակներում հիշատակվում է իբրև ավան, գյուղաքաղաք, բերդաքաղաք, քաղաք։ Այն համապատասխանում է ուրարտական սեպագիր արձանագրություններում հիշատակված Անաշա կամ Ալաշա քաղաքին, որ հետագայում հայտնի է դարձել Վաղարշակերտ, իսկ ապա՝ Ալաշկերտ անունով։

Կոտորածների տարիներին հայերը տարբեր վայրերում մղել են ինքնապաշտպանական մարտեր: «Ինստիգեյթ» ընկերության համահիմնադիր, գլխավոր ինժեներ ՎԱՀԱԳՆ ՊՈՂՈՍՅԱՆԸ «Իրատես de facto»-ի հետ զրույցում ասաց, որ Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի միջոցառումների շրջանակում լուսաբանելու են այլ հերոսամարտերի (Սասունի, Վանի, Մուսա լեռան, Շատախի) փառապանծ էջերը:

Աշխարհի բոլոր քիչ թե շատ կրթված ազգերն էլ գիտեն Աստծո տասը պատվիրանների մասին, բայց հաճախ ընդամենը տեղյակ են, որ նման պատվիրաններ կան, բայց անտեղյակ են դրանց էությանը։ Թող չզարմանան ընթերցողները, եթե փաստեմ` հայորդիներս այս հարցում երբեմն հետամնաց ազգերին հավասար տգիտություն ենք ցուցաբերում ու չգիտենք Տիրոջ տված տասը պատվիրանների գոնե կեսը: