Հասարակական-քաղաքական գործիչ, «Մխիթարիչ» բարեգործական ՀԿ-ի ղեկավար Խաչիկ Ստամբոլցյանին Հայաստանում շատերը գիտեն, բայց քչերին է հայտնի այս պատմությունը, որն իր հորից՝ Վարդան Ստամբոլցյանից, լսել և իր հուշերում պահել է նա: Հայոց աշխարհում կատարված, ինչպես նաև հայերիս հետ կապված այս և մեկ այլ հրաշքի մասին ստորև ներկայացվող վկայություններն իր «Տեսիլքներ և մարգարեություններ ի հայս» գրքում մեզ է փոխանցել Աշոտ Հունանյանը:

Անգլիացի հայագետ, աշխարհագետ, ճանապարհորդ, հասարակական-քաղաքական գործիչ, իռլանդական ազնվական տոհմից սերող Հենրի Ֆինիս Բլոս Լինչը (1862-1913) 1901 թ. հրատարակեց «Հայաստան. ճամփորդություններ և ուսումնասիրություններ. Ռուսական նահանգներ» (Armenia, travels and studies. Volume I: The Russian Provinces) և «Հայաստան. ճամփորդություններ և ուսումնասիրություններ. Թուրքական նահանգներ» (Armenia, travels and studies. Volume II:

Եթե հաշվի առնենք, որ յուրաքանչյուր ազգի պահպանման գրավականը նրա թողած մշակութային ժառանգությունն է, ապա կարելի է վստահաբար ասել, որ հայն անմահ է, իսկ նրա կերտած պատմությունը՝ հաղթական, քանզի անդադար թշնամու հարվածների ներքո նման ժառանգության ստեղծումն ու ժառանգաբար փոխանցումն իրոք խոսում են հայի աստվածատուր շնորհի, իր արժեքների համար անդադրում պայքարելու և այն պահպանելու անկոտրում կամքի մասին, ինչն էլ նրան անմահություն է պարգևում։

Որոշ ժամանակ ես ճամփորդում էի ու Եվրոպա մեկնեցի: Ես ուղղակի գնացի ու տեսա աշխարհը: ՈՒր գնացի, տեսա նույն բանը` աշխարհ և մուրացկաններ: Տեսա մուրացկանների բոլոր տեսակները:

Ռուս-ֆիննական թիմը Ֆիննական ծոցում հայտնաբերել է ռուսական նավատորմի լեգենդար նավերից մեկը՝ «Նովիկ» ականակիրը` տեղեկացրել է ռուսական արշավախմբի ղեկավար Կոնստանտին Բոգդանովը:

Բայց դժբախտությունը դրանով չավարտվեց: Մի գիշեր առանձնատուն ներխուժեցին չեկիստները, խուզարկություն կատարեցին, առանց դժվարության հայտնաբերեցին խոհանոցի գզրոցներում վատ թաքցրած զարդեղենը և ամբողջը տարան:

Սուրբ Խաչ եկեղեցու ավագ քահանա Արսեն Սիմոնյանի սպասուհին հայտնեց, որ հյուրասենյակում սպասում են երկու կանայք: Քահանան շտապեց ու տեսավ գունատ, սարսափահար Վառվառե Քանանյանին ու նրա դստերը:

N 31-ը Կույբիշև քաղաքի Կրյաժ թաղամասում տեղակայված գնդի N 1 վաշտի ծածկագիրն էր։ Օրապահը վերցնում էր դարչնագույն հեռախոսի սև ընկալուչն ու խրոխտ զեկուցում. «N 31-ը լսում է»։ Գունդը քաղպաշտպանական զորամիավորում էր, ծագել էր սառը պատերազմի ենթատեքստում և անփառունակ գոյատևում էր, ինչպես խորհրդային յուրաքանչյուր ավանդույթ։

Հայոց բազմադարյա բարերարությունը բյուրավոր շողշողուն անձանցով բնակեցված մի անտես, մոռացված, ոսկեկուռ տուն է, որտեղ տղամարդկանց առաջնորդը Ալեքսանդր Մանթաշյանցն է, իսկ իգական սեռի մայրապետի գլխանոցը ես կշնորհեի Վառվառե Քանանյանին:

Մայիսի 28-ի ևս մեկ պայծառ օր անցկացրինք: Այդ ամսաթիվը Հայաստանի պատմության մեջ ոսկեգույնով է նշված: Տարիներով գրել եմ (հուսով եմ՝ ոչ իզուր) և դեռ կգրեմ, որ «մայիսը հայերի հաղթանակների ամիսն է», որ «մայիսը հայկական ամիս է»: