«Պետական գործիչը նա է, ով ձեռքը չի մտցնում պետության գրպանը»

Ռուսական «Звезда» հեռուստաալիքի նոյեմբերի 19-ի եթերում հաղորդավարուհի Վերոնիկա Կրաշենիննիկովան անդրադարձել էր ՀՀԿ-ին և Գարեգին Նժդեհին: Նախ հաղորդավարուհին խոսել էր Հայաստանի և ԵՄ-ի միջև ստորագրվող համաձայնագրից և եզրահանգել, թե Հայաստանը հետևում է ՈՒկրաինայի օրինակին, ապա անհեթեթ մեղադրանքներ հնչեցրել Նժդեհի հասցեին` նրան համարելով «ֆաշիզմի հետևորդ»: ՈՒրիշի պատմությունն ու հերոսներին սեփական քիմքին հարմարեցրած այս հեռուստահաղորդման տեսանելի և անտեսանելի հեղինակներն անգամ փոքր-ինչ ջանք չեն թափել հասկանալու` ով է Նժդեհը: Այս հաղորդման, Հայաստանի ներքին և արտաքին խնդիրների շուրջ զրուցում ենք ՀՀԿ անդամ, ԱԺ նախկին պատգամավոր ՀԱՄԼԵՏ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆԻ հետ:

-Ի՞նչ որակում կտաք այս հաղորդմանը:
-Դա պատվիրված հաղորդում էր:
-Ո՞վ է պատվիրատուն:
-Դժվար է ասել: Բայց դա շատ կոպիտ միջամտություն է մեր երկրի ներքին գործերին, երկրորդ` պատմական փաստերը լրիվ աղավաղված են, երրորդ` ռուսները չպետք է որոշեն` ովքեր են հայ ժողովրդի ազգային հերոսները, նրա գաղափարախոսները, առաջնորդները: Հայկական մամուլում կամ հեռուստաընկերություններում չեմ հիշում մի դեպք, երբ փորձ է արվել որակել, թե, օրինակ, Ալեքսանդր Երրորդը լա՞վ, թե՞ վատ ցար էր: Այն դեպքում, որ Պուտինը շատ մեծ հանդիսավորությամբ այդ ցարի արձանի բացումն է արել: Այնպես որ, խոսել Նժդեհի` մեր ազգային հերոսի մասին, որի ծառայությունները ողջ հայ ժողովուրդը գնահատել է, իսկ ինչ-որ ռուս հաղորդավարուհի նման հայտարարություններ է անում, նշանակում է շատ վատ վիճակի մեջ դնել բոլոր ռուսներին: Գարեգին Նժդեհի մասին խոսող այդ օտար մեկնաբանները տարրական պատկերացում չունեն, թե ով է նա, ինչ նպատակներով է համագործակցել անգամ ֆաշիստների հետ: Պետք է պատմությունն իմանալ, հետո խոսել: Եվ, ի վերջո, պետք է իմանալ, որ չի կարելի ժողովրդին պարտադրել ընտրելու իր հերոսներին: Ժողովուրդն իմաստուն է, նա ինքն է իր հերոսներին ընտրում: Այն, որ Գարեգին Նժդեհը ողջ հայ ժողովրդի համար ազգային հերոս է, ոչ ոք չի կասկածում: Հետևապես, շատ տգեղ, անմակարդակ հաղորդում էր, ու այդ հաղորդման հեղինակները շատ անհարմար վիճակի մեջ դրեցին իրենց:
-Ռուսները Նժդեհին մեկ անգամ չէ, որ անդրադառնում են: Կարճ ժամանակ առաջ էլ նույն շեշտադրմամբ այդ մասին խոսել էր հասարակական գործիչ Սերգեյ Մարկովը, կրկին Նժդեհին նույնացնելով ֆաշիստների հետ, և հայտարարել, թե նրա արձանը պետք է հանել: Ինչու՞ են ռուսական որոշ շրջանակներ մշտապես թիրախում պահում հենց Նժդեհին:
-Ռուսաստանի ոչ առաջադեմ հատվածը միշտ էլ Նժդեհից վրեժ լուծելու խնդիր է ունեցել: Սա գալիս է դեռ 1920-ականներից, երբ ռուսներին առաջին անգամ չհաջողվեց Զանգեզուրը սկուտեղի վրա մատուցել թուրքերին: Նժդեհի հանդեպ ատելությունն այստեղից է սկսվում: Մարկովն ո՞վ է, նա պատմություն չգիտի: Նման հայտարարություն անելիս որևէ պատմական փաստ չեն բերել: Մարկովին ադրբեջանցիները փողը տվել են, խոսում է: Նա ընդհանրապես փողով խոսող է: Չարժե այդքան մեծ ուշադրություն դարձնել նման հայտարարություններին: Իհարկե, պետական մակարդակով պետք է խնդիրը լուծվի, որպեսզի մեկընդմիշտ վերջ տրվի նման խոսակցություններին: Ո՞վ իրավունք ունի հայ ժողովրդին հուշելու, թե ով է իր ազգային հերոսը: Սա չլսված, աննախադեպ բան է: Այն դեպքում, երբ Նժդեհը համաժողովրդական սեր վայելող գործիչ է, և սրան ոչ մեկը չի կասկածում: Հիմա ի՞նչ կարևոր է, թե որ կուսակցությունն է նրա գաղափարակիրը: Պահպանողական ցանկացած կուսակցություն տուրք է տալիս Նժդեհի գաղափարախոսությանը` ՀՅԴ-ն, ՀՀԿ-ն: Հետևապես, մի երկու ռուսի ասելով ոչինչ չի փոխվի:
-Նրանց հայտարարություններում շեշտադրվում է, թե Հայաստանն ՈՒկրաինայի ճանապարհով է գնում: Սա հատկապես ուժգնացավ ԵՄ-ի հետ ստորագրվելիք համաձայնագրի նախօրեին: Խանդի դրսևորու՞մ է:
-Գուցե դա էլ կա, բայց նման բան ասողները ռուսական պետական շրջանակները չեն ներկայացնում: Ի վերջո, նախագահների բարձր մակարդակի հանդիպումներ են եղել: Ռուս շատ վերլուծաբաններ կարծում են, որ ԵՄ-ի հետ Հայաստանի հարաբերությունները ոչնչով չեն վնասում հայ-ռուսական հարաբերություններին: Եթե այսօր չլինեին Ղրիմի խնդիրը, ռուս-ամերիկյան լարվածությունը, սիրիական հակամարտությունը, դեռ հայտնի չէ, թե Ռուսաստանը ինչ հարաբերություններ կունենար ԵՄ-ի հետ: Մեր երկիրը նման խնդիրների առաջ կանգնած չէ, ուստի կարող ենք ԵԱՏՄ-ին անդամակցող երկրների համար, որոնք հարաբերություններ չունեն ԵՄ-ի հետ, կամուրջ լինել: Չեմ կարծում նաև, թե Հայաստանի որևէ ձեռնարկում կարող է ՌԴ-ին խանգարել, որովհետև մենք մեր պոտենցիալով որևէ լուրջ վտանգ Ռուսաստանի համար չենք ներկայացնում: Ռուս-հայկական հարաբերություններն այսօր բավական բարձր մակարդակում են, և ԵՄ-ի հետ Հայաստանի փոխհարաբերությունները ոչ մի կերպ չեն վնասելու դրանց:
-Նախօրեին ՌԴ արտգործնախարարն էր Հայաստանում, որը խոսեց նաև ղարաբաղյան հակամարտությունից` ասելով, թե այն արագ լուծվող խնդիր չէ: «Բաքվում ասացի, որ բոլոր տարրերն առկա են այս խնդրի լուծման համար: Այդ տարրերն ամփոփված են բազմաթիվ փաստաթղթերում, որոնք սկսած 2007 թվականից, 2009 թվականից, 2011 թվականից հանձնվել են ԵԱՀԿ ընդհանուր քարտուղարին: Դրանք համարվում են համանախագահների առաջարկներ և ամբողջովին մնում են դեռևս սեղանի վրա: Միակ բանը, որը կուզեմ ընդգծել, այն է, որ այս տարրերը ձևավորվել են մի փաթեթի մեջ, և շատ դժվար է վերցնել դրանցից մեկը, երկուսը կամ երեքը և ասել՝ այ, եկեք սրա հիման վրա համաձայնության հասնենք: Այդ դեպքում հավասարակշռող տարրերը դուրս կմնան, և չի լինի այն արդյունքը, որը բոլորս նկատի ունենք»,- ընդգծել էր Լավրովը: Սա ավելի շատ Ադրբեջանին չէ՞ր ուղղված, քանի որ վերջինս է ցանկանում փաթեթից դուրս առանձին հարցեր կարգավորելու ճանապարհով գնալ:
-Ադրբեջան-Ռուսաստան վերջին շրջանի հարաբերությունները հուշում են, որ ռուսներն այդ ամենն ավելի շատ ադրբեջանցիների համար են ասում, որ հույս չունենաք, թե արագ կարող եք լուծել Ղարաբաղի հարցը: Ղարաբաղն էլ, իր այսօրվա կարգավիճակով, բանակով, պետական ինստիտուտներով, ինքնակազմակերպման բարձր մակարդակով ապացուցում է, որ իր հետ հաշվեհարդար տեսնելը գրեթե անհնարին է, իսկ բանակցային գործընթացում գուցե փոխզիջման տարբերակներ լինեն: Ադրբեջանն էլ ցանկանում է ամեն ինչ, դրա համար խոշոր տերություններն էլ ասում են` «Ա՛յ տղա, խելքդ գլուխդ հավաքիր, քո ցանկություններով այդ հարցը չի լուծվի»: Լավրովը և՛ Բաքվում, և՛ Երևանում, և՛ Մոսկվայում հասկացնում է Ադրբեջանին, որ այդ մարդիկ իրենց հողը չեն տալու, խնդրեք, աղաչեք, գուցե ինչ-որ փոխզիջման գնան: Գնալով ակնհայտ է դառնում, որ Արցախի ու Ադրբեջանի իրար հետ լինելու միտքն անգամ անհեթեթ է: Հինգ տարի հետո արդեն այդ ամենը ֆանտազիայի ժանրից կլինի: Արդեն երեսուն տարի է անցել, դե հիմա երեսուն տարեկան տղային ինչպես համոզեմ, որ վաղվանից պետք է Ադրբեջանի տիրապետության տակ լինի, մարդկային տրամաբանությունից դուրս բաներ են խոսում էդ ադրբեջանցիները: Անգամ բարոյական, մարդկային տեսանկյունից անհնար է այդ բռնակցումը: Դա մի բան է, որ զոդել հնարավոր չէ, այնպես, ինչպես փայտն ու երկաթն իրար հետ չեն զոդվում: Կա մի ճանապարհ` բանակցային գործընթաց, որը և՛ ադրբեջանցիներին, և՛ արցախցիներին օգուտ է: Պետք է Արցախի ժողովրդի հետ բանակցությունների նստել, ինչպես ժամանակին եղել է, և ասել, թե ինչպես անել, որ խաղաղություն հաստատվի: Չնայած ինձ համար պարզ է, որ Ադրբեջանի իշխող վերնախավի համար Արցախը իշխանությունը պահելու միակ միջոցն է: Երկրորդ միջոց չունեն: Նավթը սուտ բան դուրս եկավ, քանի որ դրանից օգտվում է ոչ թե Ադրբեջանի ժողովուրդը, այլ Ալիևի կլանը: Մնում է անընդհատ ասել` Ղարաբաղը գրավելու եմ ու այդ նոտայի վրա պահել սեփական իշխանությունը, որը, ինչպես երևում է, ժառանգական է լինելու:
-Թուրքիայի ղեկավարն էլ բացահայտ հայտարարեց, որ հակամարտությունը կարող է լուծել միայն Ռուսաստանը: Այսինքն, Ռուսաստանը փակու՞մ է Թուրքիայի` հակամարտությանը միջամտելու ճանապարհը:
-Պուտինի վերջին քայլերը փաստում են, որ այս տարածաշրջանից նա կարողացավ բոլորի ոտքը կտրել, մնացել էր Թուրքիան, նրանն էլ կտրեց, հասկացնելով, որ այս տարածաշրջանում ոչինչ չունի անելու: Ոտքը Սիրիայից կտրեց ու աղաչանք-պաղատանքից հետո թույլատրեց, որ Ռուսաստան ներմուծի իր ապրանքը: Այսինքն, կարող ես Ռուսաստանից զենք գնել, արտահանել քո պոմիդոր-վարունգը, բայց այս ռեգիոնում ասողը ես եմ, ուրիշ ասող չպետք է լինի: Էրդողանը սա շատ լավ հասկացել է և ամենակարևորը` ընդունել է: Ռուսաստանն ասում է` Ամերիկան անգամ չի կարող ինձ հետ ոտք գցել, դու ո՞վ ես, որ եկել ես այստեղ ու ինձ հետ հարցեր ես ուզում լուծել: Հայտարարվեց, թե Պուտին-Էրդողան հանդիպմանը ղարաբաղյան հիմնախնդիրը չի քննարկվել, նշանակում է, Պուտինը թույլ չի տվել հարցը արծարծել, այսինքն, դա նրան վերաբերող հարց չէ: Այսօր Ռուսաստանի ազդեցությունն աշխարհում շատ մեծ է: Զարմանալի մի փաստ կարդացի` Պուտինը հայտարարել է, թե Սիրիայում փորձարկվեցին ռուսական զենքերի նոր տեսակներ, որոնք շատ արդյունավետ էին: Իմա` մենք ցանկացած մեծ պատերազմի պատրաստ պետություն ենք:
-Արտաքին քաղաքականությունից վերադառնանք ներքին խնդիրներին: 2018-ին ընդառաջ քաղաքական դաշտում դիրքավորումներ են կատարվում: Հիմա Դուք կողքից եք հետևում զարգացումներին, ի՞նչ եզրահանգումներ ունեք:
-Որքան հեշտ է արտաքին քաղաքականության մասին խոսել, նույնքան դժվար է ներքին զարգացումները մեկնաբանել: Մեր պետության հիմքերն այնքան խախուտ կառուցեցինք, որ չենք էլ կարող նորմալ կանխատեսումներ անել: Չգիտենք` վաղն ինչ է լինելու: Միշտ ասել եմ` մինչև չունենանք պետական քաղաքական գործիչներ, ոչ մի հաջողություն չենք ունենա: Սրան ոչ մեկը ուշադրություն չի դարձնում, նախ` մեզ մոտ կանոն չկա, թե ով է պետական գործիչը: Երեսուն տարվա մեջ այդ կանոնն այդպես էլ չկարողացանք հնարել: Մեկ նախագահով, վարչապետով հնարավոր չէ, որ պետությունը զարգացում ապրի:
-Պետական գործիչ ասելով ի՞նչ նկատի ունեք, և՛ ներքին, և՛ արտաքին հարցերին ամբողջությամբ տիրապետող գործի՞չ:
-Պետական գործիչը նա է, ով ձեռքը չի մտցնում պետության գրպանը: Խորհուրդ եմ տալիս պետական գործչի իրական պատկերացում ունենալու համար կարդալ Թոմաս Ջեֆերսոն: Տնտեսական զարգացում ապահովելն այդքան դժվար չէ, դժվար է երեք միլիոն մարդու մեջ գտնել առնվազն հիսուն պետական գործչի: Մենք մի մարդ ենք գտնում` կա՛մ նախագահ, կա՛մ վարչապետ, ու բոլոր խնդիրները թափում ենք այդ մարդու գլխին: Այդ մարդը կարող է անգամ հանճարեղ լինել, բայց եթե, հիսուն չասենք, տասը, քսան պետական գործիչ նրա կողքին չեն, ոչինչ չի կարող անել: Հիմա ցանկացած մարդու պաշտոն են տալիս, երեկվա քսանութ-երեսուն տարեկան ջահելին էլ: Մի հատ նրանց կենսագրությունը և հայտարարագիրը կարդացեք: Ո՞վ է տեսել ազնիվ աշխատանքով տասը կամ քսան հազար դոլար ունենալ հաշվեհամարին: Ես երեսուն տարի ամենաբարձր աշխատավարձ ստացողներից եմ եղել, բացահայտ ասում եմ` դա անհնար է: Բայց իննսուն տոկոսից ավելի մեր պետական չինովնիկների հայտարարագրերում դոլարային միլիոնատերեր կան: Ո՞նց կարող են նրանք պետական գործիչ լինել: Պետական գործչի առաջին նախապայմանն այն է, որ պետք է անտարբեր լինի կոմֆորտի նկատմամբ, ոչ թե օրվա մեջ երկու-երեք ժամ հատկացնեն իրենց կոստյումին, ժամացույցին, կոշիկին, փողկապին: Եթե անտարբեր եղավ հարմարավետության հանդեպ, նա աշխատանքի ընթացքում քիչ կմտածի այն ապահովելու միջոցների մասին: Հիմա էլ պարզվեց, որ մեր պետական պաշտոնյաների մեծ մասը բանակում չի ծառայել: Ջեֆերսոնի կետերից մեկում էլ ասված է, որ պետական գործիչը պետք է անսահման նվիրված լինի հայրենիքին` անհրաժեշտության դեպքում կյանքը չխնայի հայրենիքի համար: Արցախյան պատերազմում չկար մի ապահովված մարդ, որը տունը, հարյուր կամ երկու հարյուր հազար դոլարը թողել ու եկել էր կռվելու: Հայրենասեր, ազգասեր մարդկանց չեն հետաքրքրում այդ նյութական բարիքները: Գանք այս օրերի ամենաքննարկվող հարցին` ո՞վ է լինելու վարչապետը. ասեմ` ինձ այս հարցն ընդհանրապես հետաքրքիր չէ:
-Ինչու՞:
-Ինձ համար ավելի կարևոր է, որ մեր երկիրը զարգանա, և մեր երկրի ամենամեծ սխալը` կադրային քաղաքականությունը, ճիշտ ընթանա: Այլապես կունենանք այն վիճակը, ինչն այսօր կա: Պետք է փնտրել և գտնել հայրենասերների:
-Իսկ գուցե խնդիրն այն է, որ երկրում բոլոր հարցերը լուծում է մեկ մա՞րդ:
-Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ժամանակ մեկ չէ, մի քանի մարդ էր «ասողը», բայց ավելի խայտառակ վիճակ էր: Ես միշտ դեմ եմ եղել դիկտատուրային, բայց պետք է մեկ ասող լինի ու մի տասնհինգ էլ կատարող: Եթե ասողները շատ են լինում, ավելի վատ է: Մենք փոքր ազգ ենք, մեզ մոտ պետք է մեկ ասող լինի, բայց կատարողները, ոչ թե սաբոտաժնիկները շատ լինեն: Նապոլեոնը, որ տարբեր ճակատամարտեր է շահել, իրեն շրջապատել էր տաղանդավոր մարշալներով, որոնցից ամեն մեկն այդ հաղթանակներում սեփական լուման ուներ: Բայց այդ բոլորի մեջ ամենահանճարեղը Նապոլեոնն է եղել, որովհետև իրեն հանճարներով էր շրջապատել: Ասողի ամենամեծ գործն այն է, որ նման մարդկանցով իրեն շրջապատի, որ տարբեր ճակատներում հաղթանակներ գրանցի: Իսկ զորավարը պետք է մեկը լինի:
-Մեզ մոտ հիմա նապոլեոններ չկան, ոչ էլ հանճարեղ մարշալներ, ունենք այն, ինչ ունենք: Այս իրավիճակում, այդուհանդերձ, 2018-ին պետության ղեկն ո՞վ պետք է ստանձնի:
-Սերժ Սարգսյանի մասին ամեն ինչ գիտենք, նրա թույլ և ուժեղ կողմերն էլ գիտենք: Նոր վարչապետը դեռ մեկ տարի է աշխատում, ի՞նչ եք կարծում` նա այս մրցակցությանը կդիմանա՞, թե՞ ոչ: Ոչ մեկի երկրպագուն չեմ, շարքային ՀՀ քաղաքացի եմ և առաջնորդվում եմ իմ հայրենիքի շահերով: Պետք չէ ասել` կուսակցության նախագահն է, նա՛ պետք է լինի, Կարեն Կարապետյանը լավ մենեջեր է, նա՛ պետք է լինի, այլ նժարին պետք է դնել արժանիքները և գալ ընդհանուր եզրահանգման: Դրա համար էլ բոլորին հորդորում եմ նժարին դնել արժանիքները և տեսնել, թե ով կդիմանա մրցակցությանը: Բայց ինչու՞ ենք մենք մարդկանց միայն վարչապետի պաշտոնում տեսնում, առաջին փոխվարչապետ, տնտեսական ներդրումների նախարար: Ի՞նչ է, նրանք ծնվել են վարչապետ լինելու համա՞ր:
-Եվ, թերևս, ամենակարևոր խնդրի մասին. 2040-ին Հայաստանում պետք է լինի 4 մլն մարդ: Դեմոգրաֆիկ ծանր վիճակի, սոցիալ-տնտեսական խնդիրների, արտագաղթի տեմպերի պայմաններում ինչպե՞ս է հնարավոր ունենալ նման ցուցանիշ:
-Ես 4 մլն դառնալու ճանապարհները տեսնում եմ:
-Որո՞նք են:
-Քսաներեք տարի կա, չէ՞: Նախ` գիտականորեն ուսումնասիրել արտագաղթի պատճառները և ոչ թե ասել` երեխեքին բանակից փախցնելու համար գնում են: Մի դրվագ, որ անձամբ ինձ հետ է կատարվել. մեքենայի ապահովագրման պայմանագիրը կնքելը երեք օր ուշացրել էի, կանգնեցրեց ոստիկանն ու ասաց, որ դրա համար տուգանք է նախատեսված: Ասացի` կներեք, երեք օր եմ ուշացրել, վաղն ապահովագրելու եմ: Ասաց, թե պետք է տուգանի, իմանալով, որ տուգանքի չափը կլինի հինգ հազար դրամ, ասացի` դե, ինչ արած, տուգանեք: Ասաց, գիտե՞ք` որքան է տուգանքը` հարյուր հազար դրամ: Հենց այդ պահին արտագաղթելու ցանկություն առաջացավ: Ո՞վ է թույլ տվել նման ենթաօրենսդրական ակտերով մեզ կողոպտել: Եթե երեք տարի կենտրոնանանք և լուծենք մեր ներքին խնդիրները, քսան տարում հաստատ կարող ենք 4 մլն դառնալ:

Զրույցը`
Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Ժողովրդի վրա կրակելու հրահանգն արդեն ուժի մեջ է
• Անդրանիկ Քոչարյանի ինքնախոստովանությունը
• «Նիկոլն ու իր ընտանիքը Հայաստանում ապրելու իրավունք չունեն»
• Զուր մի ջանացեք
• Չեն կարողանում ԿԳՍՄ փոխնախարար գտնել
• Հանուն Ռուսաստանի հետ միութենական միավորման նոր շարժում հիմնադրվեց
• Այս իշխանությունն իր ստվերից էլ է վախենում
• Փաշինյանի դեմ պայքարելու համար գոնե մի փոքր Նիկոլ պիտի լինել
• Մեզ պե՞տք է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, թե՞ ոչ
• «Հայաստանի Նավալնին Նիկոլ Փաշինյանն է, որը եկավ իշխանության ու քանդեց մեր երկիրը»
• Տիգրան Ուրիխանյանը Հայաստանի փրկությունը տեսնում է ՌԴ-ի հետ նոր միութենական միավորման ձևավորման մեջ
• Հայաստանի ողջ հպարտությունն ու թշվառությունն ամփոփված մեկ օրում
• Սերմացու գողացող մկների և թուխս գողացող աղվեսների ժամանակը
• Ինչու էր Փաշինյանը վեց ամիս աղերսում
• Փաշինյանն էլ է զարմացած
• Ընդդիմության հարցերով թիվ մեկ «փորձագետը»
• Նիկոլ Փաշինյանին ոչ թե ողջերն են պատժելու, հալածելու, այլ անմահացածները
• «Գոմի» հարցի լուծումը կենսական անհրաժեշտություն է
• Առանց փամփուշտների ու ԱԹՍ-ների Ադրբեջանն այսօր շռնդալից հաղթանակներ է տանում Հայաստանի դեմ
• Խորհրդարանական ընդդիմությունը լեգիտիմացրեց Փաշինյանի պաշտոնավարումը

Մեկնաբանություններ