Հուդաներ և անաստվածներ
(Պայքար, պայքար՝ իմ ձևով)
1922 թ․ Մայր Աթոռ Սբ Էջմիածինը պաշտոնապես տեղեկացրեց, որ ցեղասպանվել են 1200 քահանաներ ու եպիսկոպոսներ։ Անշուշտ, այս տվյալը նախնական էր ու թերի՝ Արևմտյան Հայաստանից ոչ-ամբողջական տեղեկություններ ստանալու պատճառով, և, բացի այդ, Օսմանյան Թուրքիայում քեմալականները դեռևս իշխանության չէին հասել։
1925 թ․ Խորհրդային Հայաստանում, իշխանության թելադրանքով, սկսեց լույս տեսնել «Ազատ յեկեղեցի» ամսագիրը։ Խմբագիրն էր հուդա Մեսրոպ ավագ քահանա Մելյանը՝ Բաթումի հայոց եկեղեցու նախկին հովիվը, գրեթե բոլոր հեղինակները հանդես էին գալիս կեղծանուններով, բայց ստույգ հայտնի են մեկ եպիսկոպոսի և երկու վարդապետների անուններ։ Թե ժամանակ ունենամ, վերջիններիս առանձին կանդրադառնամ, ասեմ միայն, որ դրանցից մեկը սրբալույս կաթողիկոս Գևորգ Ե Սուրենյանցին, որ իր գրություններում անվան կողքին գործածում էր նաև Վշտալի մականունը, մեղադրեց «մէկ միլիոն ժողովուրդ կոտորելու» մեջ։ Սրանք բոլորը Վեհափառի կողմից կարգալույծ արված հուդաներ էին, որոնցից մեկը տարիներ անց, զառամյալ հասակում, մեղանչանքների համար թողություն ստանալու համար ծնկների վրա քայլեց դեպ Էջմիածին, բայց չներվեց, իսկ մյուսը «Հայոց եկեղեցին որպես քաղաքական գործոն» վերնագրով գրքույկ հրատարակեց՝ տեսական հենք առաջարկելով իշխանության ապագա բռնությունների համար։
Իսկ ի՞նչ էր չորս տարի քարոզում ամսագիրը․ նշեմ հիմնական կետերը՝ «Ազատ եկեղեցական եղբայրություն» անվամբ ազատ ու նոր եկեղեցու հիմնում, Հոգևոր Գերագույն խորհրդի լուծարում, ծառայություն մատուցող հոգևորականների ապրուստի ու եկամուտների ավանդական ձևի վերացում՝ նշանակելով որոշակի աշխատավարձ, կաթողիկոսի փոփոխություն՝ Գևորգ Ե վեհափառի փոխարեն նշանակելով Եղիշե արքեպիսկոպոս Դուրյանին։ Այսպիսով փորձ էր արվում հոգևոր իշխանությունը վերածելու պարզ ու հլու խորհրդային հիմնարկի։
Այստեղ մի նուրբ խորամանկություն կար՝ հուդաները հայտարարում էին, որ իրենք «հավատավոր քրիստոնյաներ են» և պայքարում են ոչ թե Հայ Առաքելական եկեղեցու, այլ՝ եկեղեցու կառավարչաձևի դեմ, ինչը բավարար չէր խորհրդային իշխանության համար։ Այդ իսկ պատճառով 1928 թ․ «Ազատ յեկեղեցուն» փոխարինեց «Անաստված» ամսագիրը։ Սա արդեն միանգամայն նոր շրջափուլ էր՝ անհաշտ պայքար կրոնի դեմ առհասարակ, որին իրենց մասնակցությունը բերեցին Ստ․ Զորյանը, Ն․ Զարյանը, Գ․ Մահարին, Դ․ Դեմիրճյանը, Լեռ Կամսարը և այլք։ Այսպիսի մտավորականների «ծափողջյունների» ներքո անաստվածների խմբակներ ստեղծվեցին քաղաքներում, գյուղերում, գործարաններում, կոլտնտեսություններում, աշխատավորական կոլեկտիվներում։ Հիմնվեց նույնիսկ անաստվածների թատերական խումբ և «Անաստվածների միություն», որի կենտրոնական խորհրդի նախագահն էր ոմն Մինաս Սարգսյան։
Ամսագիրը դադարեցրեց գոյությունը 1934-ին, որովհետև քարոզչական տեսակետից ավարտել էր առաքելությունը, հող նախապատրաստելով ստալինյան ահասարսուռ «սպիտակ ջարդի» համար։
Այժմ զուգահեռ տանեմ մերօրյա հայաստանյան իրականության հետ։
Երբ Գլխավոր անաստվածը հայտարարում է, թե ինքը «հավատավոր քրիստոնյա» է՝ բարբաջում է հերթական մոլորեցնող սուտը։ Երբ դաշնակից որոնելով հայտարարում է, թե քահանաներն իր եղբայրներն են ու ժխտողական պատասխան ստանում, կալանավորում է երկու արքեպիսկոպոսների և լույսաշխարհ նետում կարգալույծ արված հուդա-վարդապետների։ Երբ հռչակում է, թե պետք է վեհարանից դուրս բերի Գարեգին Բ կաթողիկոսին, հարց է ծագում՝ ո՞ր վեհարանից, հնի՞ց, որ կառուցել է բոլոր ժամանակների մեծագույն բարերար Ալեքսանդր Մանթաշյանցը, թե՞ նորից, որ կառուցել է ներկայիս Մանթաշյանց Սամվել Կարապետյանը և որին ինքը կալանավորել է։
Այժմ Գլխավոր անաստվածն իր օրապահիկով վճարվող «մտավորականների» աջակցությամբ նոր Եղիշե սրբազան է փնտրում, բայց այդպիսին չի՛ք, վկա՝ Նվիրապետական աթոռների հստակ դիրքորոշումը։
Նա ընթանում է բոլշևիկների ուղով և չի՛ հաջողելու, վկա՝ Պատմությունը։
Հ.Գ.
Ինչու՞ գրեցի այս ամբողջը։ Ես շարքային հայ քրիստոնյա եմ և «իմ ձևով» պաշտպանելով հավերժական Հայ Առաքելական Սուրբ եկեղեցին, ես պաշտպանում եմ իմ գոյաբանական էությունը, իմ սկզբունքները, ի վերջո՝ ծնողներիս պարգևած անունս, որ ժառանգել եմ թոռանս:
Խաչատուր ԴԱԴԱՅԱՆ
Հեղինակի նյութեր
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
-
Ասում են… Ինչո՞ւ մենք 2020 թվականին այդ պատերազմը չկանխեցինք։ Չէ՞ որ կարող էինք կոշտ զգուշացնել Ադրբեջանին, որ ուժային լուծում թույլ չենք տա։ Եվ ոչինչ էլ չէր լինի
-
Ասում են… Եթե չլիներ մեր չարամիտ միջամտությունը, ապա հայերի բացարձակ մեծամասնությունը, ըստ Սան Ստեֆանոյի պայմանագրի, հայտնվելու էր Ռուսաստանի պաշտպանության ներքո
-
Ասում են… Պարադիգմի կտրուկ փոփոխությունը և անցումը դեպի Եվրամիության հարթակ, մեր կարծիքով, անխուսափելիորեն կապված կլինի ՀՆԱ-ի անկման և հայկական բիզնեսին, տնտեսությանն ու Հայաստանի հասարակ քաղաքացիների կենսամակարդակին լուրջ հարվածների հետ։
-
Ասում են… Դոնալդ Թրամփի գլխավորած հանրապետական վարչակազմի ԱՄՆ-ում իշխանության վերադարձով Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո միջազգային գործընթացների Վաշինգտոնի ըմբռնումը նոր հարթություն է ձեռք բերել: Հունվարի 15-ին Սենատում այս հարցի վերաբերյալ նոր պետքարտուղար Մարկո Ռուբիոն շատ խոսուն հայտարարություններ արեց։
-
Ասում են Եթե ինչ-որ մեկը սեփական պատմությունը խեղաթյուրում է թշնամու բարեհաճությանը արժանանալու համար, նա հարգանքի արժանի չէ: Թուրքիան Հայաստանի հավերժական թշնամին է, նրանք հավերժական անեծքի տակ են հայոց կոտորածը կազմակերպելու համար:
-
Ասում են… «Զանգեզուրի միջանցքը» ներկայիս տեսքով մաքուր թուրքական պրոյեկտ է: Այդ միջանցքով Ադրբեջանը ոչնչից ստանալու է տարեկան 1,5 մլրդ դոլար եկամուտ, իսկ Թուրքիայի առջև բացվելու են Կասպից ծովի դարպասները, և մուտք է գործելու Կենտրոնական Ասիա
-
Ասում են Ռուսաստանի նախագահ Պուտինը Զանգեզուրի միջանցքի մասին ոչ մի նոր բան չի ասել Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից հետո, որն ավարտվել է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությամբ։ Միևնույն ժամանակ, հայտնի չէ, թե այս հարցում Հայաստանը, Ադրբեջանը, Իրանը, Ռուսաստանն ու Թուրքիան ինչպես են «ընտելանալու» միմյանց:
-
Ասում են… Ռուսաստանի տարածքին հեռահար ճշգրիտ զենքերով հարվածներ հասցնելու հնարավորություն ՈՒկրաինայի ԶՈՒ-ն չունի, հետևաբար, եթե հայտարարվում է, որ ՈՒկրաինային թույլատրվում է նման հարվածներ հասցնել, ապա դա նշանակում է, որ ՆԱՏՕ-ն ուղիղ մտնում է կոնֆլիկտի մեջ Ռուսաստանի հետ
-
Ասում են… Վլադիմիր Պուտինի այցն Ադրբեջան պատմական իրադարձություն էր, քանի որ այն նշանավորեց Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի գլխավոր դաշնակցի փոփոխությունը։ Ավելի քան 30 տարի Հայաստանն այդպիսի դաշնակից էր, բայց հիմա որոշել է անցնել Արևմուտքի կողմը՝ ներառյալ Ֆրանսիան, ԵՄ-ը և ԱՄՆ-ը
-
Նիկոլն արգելել է իրեն նկարել Արարատների ֆոնին Ըստ մերձնիկոլական շրջապատից տարածվող լուրերի` կապիտուլյանտ ոչնչությունը հրահանգել է իր աշխատակազմի լուսանկարիչներին և օպերատորներին իրեն չպատկերել Արարատ լեռների ֆոնին:
-
Ասում են… Մի շարք երկրներում, ցավոք, նաև Հայաստանում մեծ խանդավառություն չկար այն հարցում, որ Ռուսաստանն ինչ-որ կերպ վերահսկեր Հայաստանով լոգիստիկ ճանապարհը Նախիջեւանի և Ադրբեջանի հիմնական տարածքի միջև։ Այստեղ, նախ և առաջ, Թուրքիայի շահն է
-
Ասում են… Ես հստակ ասել եմ՝ նյութական որևէ ակնկալիք, կլինի կազմակերպություն կամ անձ, եթե ինքը ներգրավված է այս շարժմանը, չի կարող ունենալ, սկսած ինձնից, փոխարենը՝ մենք բոլորս կստանանք Հայրենիք ու Պատիվ
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
Տարածաշրջանային
Միջանցքի շուրջ համաձայնությանը հաջորդելու է նոր պահանջի բավարարումը
Նոր պահանջ ասվածն այնքան էլ նոր չէ, պարզապես դրանց բավարարումը հերթականությամբ է մատուցվելու, որպեսզի ժողովուրդը հեշտ համակերպվի և դիմադրություն ցույց չտա։Այս պահի դրությամբ...
